GDO : TÜRKİYE YARARINA MI ?

GÖKHAN GÜNAYDIN
ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI BAŞKANI

BİYOTEKNOLOJİK YÖNTEMLERLE KENDİ TÜRÜ DIŞINDAKİ BİR TÜRDEN GEN AKTARILARAK BELİRLİ ÖZELLİKLERİ DEĞİŞTİRİLEN BİTKİ – HAYVAN YA DA MİKROORGANİZMALARA “TRANSGENİK” YA DA “GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ORGANİZMA” DENİLMEKTE VE BU ÜRÜNLER KISACA GDO OLARAK ADLANDIRILMAKTADIR. BU KAPSAMDA, ÖRNEĞİN DOMUZA AİT GEN DOMATESE, BAKTERİ VEYA VİRÜSE AİT GEN DE BİR BİTKİYE AKTARILABİLİMEKTEDİR.

GDO’LU ÜRÜNLERİN ÜRETİLME AMAÇLARI KONUSUNDA “RİVAYET MUHTELİF”. ABD BAŞKANI BUSH’A BAKILIRSA, GDO TEKNOLOJİSİ, TÜM DÜNYADAKİ AÇLIK SORUNUNA ÇÖZÜM BULABİLMEK İÇİN ÜRETİLMİŞ: VERİM ARTACAK, GIDA BOLLAŞACAK, HERKES DOYACAK!.. (İNSANIN AKLINA AMERİKA’NIN IRAK’A DEMOKRASİ GÖTÜRMESİ GELİYOR). ŞU KADARINI BİLİYORUZ Kİ, DÜNYADA 800 MİLYONUN ÜZERİNDE İNSAN AÇ. ANCAK DÜNYADA ÜRETİLEN GIDALAR, ASLINDA TÜM DÜNYAYI DOYURMAK İÇİN YETERLİ. SORUN, “EFEKTİF TALEP YETERSİZLİĞİ”. TÜRKÇESİYLE, GIDAYA ULAŞMAK İÇİN YETERLİ PARAYA SAHİP OLAMAMA. BU BAĞLAMDA AÇLIK, ÜRETİM YETERSİZLİĞİNDEN DEĞİL, ÜRETİLEN GIDANIN ADİL PAYLAŞILMAMASINDAN İLERİ GELİYOR. KISACASI, SORUN SİYASİ...

BİR BAŞKA AMAÇ, HAMMADDEDEN İŞLENMİŞ MADDEYE KADAR OLAN ZİNCİRDE, ÇEVREYE DAHA AZ ZARARLI, BESLEYİCİ DEĞERİ DAHA YÜKSEK, RAF ÖMRÜ DAHA UZUN .. ÜRÜNLER ELDE ETMEK. DÜNYADA EN ÇOK, YABANCI OT İLACINA VE ZARARLILARA DAYANIKLILIK İLE BUNLARIN HER İKİSİNE BİRDEN DAYANIKLILIK GENİ AKTARILIYOR BİTKİLERE. SORUNA SALT “TEKNİK AÇIDAN” BAKILDIĞINDA, BİYOTEKNOLOJİYİ KULLANAN VE GELİŞTİRENLERİN, ÖZELLİKLE SON ON YILDA BU ALANDAKİ DUYARLILIKLARININ BİRDEN BİRE ARTTIĞI SONUCUNA VARILABİLİR...

BİR DE SORUNA TEKNOLOJİ VE MÜLKİYET İLİŞKİLERİ AÇISINDAN YAKLAŞILABİLİR. ANAHTAR SÖZCÜKLER, MERKEZ, ÇEVRE (PERİFERİ), BAĞIMLILIK... BU YAKLAŞIM İLE NOBEL KAZANAN İKTİSATÇILAR VAR, GÜNEY AMERİKA’DAN.. BELLİ Kİ YAŞADIKLARINDAN ÇIKARIMLAR YAPMIŞLAR. BU YAKLAŞIMI ÇALIŞMA ALANIMIZA TAŞIRSAK, ŞU SONUCU ÜRETEBİLİRİZ BELKİ: GDO TEKNOLOJİSİ, MÜLKİYETİNE SAHİP OLANLAR AÇISINDAN ÇOK BÜYÜK BİR “SERMAYENİN YENİDEN ÜRETİM ALANI” DIR, TEKNOLOJYİ SATIN ALANLAR AÇISINDAN İSE BAĞIMLILIK DERİNLEŞMEKTEDİR...

HİÇ SÜRPRİZ DEĞİL, GDO’LU ÜRÜNLER ÜZERİNE ÇALIŞMALAR, ABD KÖKENLİ ŞİRKETLER TARAFINDAN BAŞLATILMIŞTIR. TARLA DENEMELERİNE 1985 YILINDA ALINAN GDO’LARIN TİCARİ ANLAMDA EKİMİNE 1996 YILINDA BAŞLANMIŞTIR.

BUGÜN TÜM DÜNYADA TÜRKİYE YÜZÖLÇÜMÜNE YAKIN BİR ALANDA TRANSGENİK EKİM YAPILMAKTA OLUP, EKİM ALANLARININ % 99’U; ABD, ARJANTİN, KANADA, ÇİN VE BREZİLYA’DA BULUNMAKTADIR.

GDO’LU BİTKİLER AÇISINDAN DA BÜYÜK ORANDA BİR TOPLANMA SÖZ KONUSUDUR. DÜNYADA GDO’LU OLARAK ÜRETİLEN BİTKİLERİN % 99’UNU SOYA, MISIR, KOLZA VE PAMUK OLUŞTURMAKTADIR. BUNLARIN YANINDA PATATES, DOMATES, PİRİNÇ, BUĞDAY, BALKABAĞI, AYÇİÇEĞİ, YER FISTIĞI, BAZI BALIK TÜRLERİ, KASAVA VE PAPAYA DA GDO’LU OLARAK ÜRETİLİYOR. MUZ, AHUDUDU, ÇİLEK, KİRAZ, ANANAS, BİBER, KAVUN” VE KARPUZDA HALEN ÇALIŞMALAR DEVAM EDİYOR.

BU ÜRÜNLERE KAPINIZI AÇTIĞINIZDA, TERMİNATÖR TOHUM TEKNOLOJİSİ İLE ÜREME YETENEĞİ ALINMIŞ TOHUMLARI, HER YIL PARA VEREREK YENİDEN SATIN ALMAK ZORUNDA KALIYORSUNUZ. YETMİYOR, BU ALANLARDA KULLANILMAK İÇİN ÜRETİLMİŞ BİRKAÇ ÇEŞİT KİMYASALA DA BAĞIMLISINIZ ARTIK. VE SON HAMLE, SÖZÜ EDİLEN TOHUM FİRMALARI İLE KİMYASAL ÜRETEN FİRMALAR ARASINDA YOĞUN EVLENMELER SÖZ KONUSU. EZCÜMLE, ESKİDEN ÜLKELERE BAĞLI İDİNİZ, ARTIK ŞİRKETLERE BAĞLISINIZ ...

YUKARIDA ÇİZİLEN ANA ÇERÇEVEDEN SONRA, GDO’LU ÜRÜNLERİN TÜRKİYE ÜZERİNE OLAN ETKİLERİ KONUSUNA DEĞİNELİM;

1 – BU ÜRÜNLER, 1998 YILINDAN BU YANA, HİÇBİR DENETİME TABİ OLMADAN, TÜRKİYE’YE RAHATÇA GİRMEKTEDİR. ÖRNEĞİN, YALNIZCA 2003 YILINDA TÜRKİYE 1.8 MİLYON TON MISIR, 800 BİN TON SOYA İTHAL ETMİŞTİR. MISIRIN % 81’İ, SOYANIN İSE % 88’İ ABD VE ARJANTİN’DEN GELMİŞTİR; NEREDEYSE TAMAMI GDO’LUDUR. TÜRKİYE’NİN GÜMRÜKLERİNDE, GDO’LU ÜRÜN AYRIMI YAPABİLECEK LABORATUVAR ALTYAPISI YOKTUR. ANKARA VE BURSA’DA KURULU LABORATUVARLAR İLE ETKİN BİR DENETİMİN YAPILABİLMESİ OLANAKSIZ.

BU LABORATUVARLARIN TANESİ 1 MİLYON DOLARA MAL OLUYOR. TÜRKİYE’NİN 1980’LERİN ORTALARINDA 1 KM OTOYOL YAPIMI İÇİN 10 MİLYON DOLAR HARCADIĞI DÜŞÜNÜLDÜĞÜNDE, LABORATUVAR ALTYAPISININ KAYNAK EKSİKLİĞİ NEDENİYLE KURULAMADIĞI SAVININ NE KADAR GERÇEK DIŞI OLDUĞU ORTAYA ÇIKIYOR. GDO’LU ÜRÜN İTHALATINDAN RANT SAĞLAYAN ÇEVRELER, BU LABORATUVARLARI İSTEMİYORLAR, DURUM BU KADAR NET...

2 – GEREK GDO’LU HAMMADDEDEN TÜRKİYE’DE İŞLENEN, GEREKSE YURTDIŞINDAN İTHAL EDİLEN İŞLENMİŞ ÜRÜNLERDEN ÖNEMLİ BİR KISMI GDO İÇERİĞİNE SAHİP. MISIR VE SOYADAN ÜRETİLEN YAĞ, UN, NİŞASTA, GLİKOZ ŞURUBU, SAKKAROZ, FRUKTOZ İÇEREN GIDALAR; BİSKÜVİ, KRAKER, KAPLAMALI ÇEREZLER, PUDİNGLER, BİTKİSEL YAĞLAR, BEBEK MAMALARI, ŞEKERLEMELER, ÇİKOLATA VE GOFRETLER, HAZIR ÇORBALAR, MISIR VE SOYAYI YEM OLARAK TÜKETEN TAVUK VE BENZERİ HAYVANSAL GIDALAR İLE PAMUK GDO’LU OLMA RİSKİ TAŞIYAN GIDALARIN BAŞINDA GELİYOR.

SADECE MISIRDAN ÜRETİLEN VE ÇEŞİTLİ GIDALARDA “BİLEŞEN” VEYA KATKI MADDESİ OLARAK KULLANILAN YAN ÜRÜN SAYISI 700’Ü, SOYADAN ÜRETİLEN TÜREVLERİNİN SAYISI İSE 900’Ü BULUYOR. YANİ BU YAN ÜRÜNLERİ İÇERİĞİNDE KULLANAN HER BİR İŞLENMİŞ ÜRÜNÜN GDO’LU OLMA RİSKİ BULUNUYOR.

3 – EN KORKUNCU, EN SON ANLAŞILDI: TÜRKİYE’DE 20’YE YAKIN İLİN PAZARLARINDA ALINAN DOMATES VE PATATESLERİN DE GDO’LU OLDUĞU SAPTANDI. BUNLARIN HEMEN TÜMÜ, TÜRKİYE’YE KAÇAK YOLLARLA GİREN GDO’LU TOHUMLARIN HİÇBİR DENETİME TABİ TUTULMADAN TARLALARDA – SERALARDA EKİLMESİ SONUCUNDA ÜRETİLİYOR.

GDO’LU ÜRÜNLERİN BİRÇOK RİSKİ – TEHLİKESİ VAR; BİR ÜLKENİN İŞGAL EDİLMESİNDE KULLANILAN “MODERN YÖNTEMLERDEN BİRİ” GDO’LU ÜRÜNLER. BU KEZ TAŞINAN DEMOKRASİ DEĞİL, VERİMLİLİK, BOLLUK VE REFAH !..

GDO’LU ÜRÜNLER ÇEVRE, BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK VE EKOLOJİK DENGE, İNSAN VE HAYVAN SAĞLIĞI, ÜLKELERİN SOSYO – EKONOMİK YAPILARI ÜZERİNE BİRÇOK OLUMSUZ ETKİLER DOĞURUYOR, VAROLAN İLİŞKİLERİ – DENGELERİ BOZUYOR VE YENİ BAĞIMLILIK İLİŞKİLERİ YARATIYOR.

BUNLARA KISACA DEĞİNELİM;

1 – ÇEVRE, BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK VE EKOLOJİK DENGEYE ETKİLERİ;

TÜM AVRUPA’DA 13 BİN DOLAYINDA BİTKİ ÇEŞİDİ BULUNURKEN, BUNUN 11 BİNİ TÜRKİYE’DE BULUNUYOR. BUNLARDAN BİR KISMI İSE ENDEMİK...

BÖYLE BİR FLORA EKSENİNE, KONTROLLÜ ALANLAR DIŞINDA GDO’LU ÜRÜNLERİ SOKTUĞUNUZDA, GENETİK ÇEŞİTLER KAYBOLUYOR, YEREL TÜRLER GDO’LU ÜRÜNLERLE REKABET EDEMEDİĞİNDEN HIZLA KAYBOLUYOR. BİR KEZ GEN AKTARIMI BAŞLAMIŞSA, GENETİĞİ DEĞİŞTİRİLMİŞ ÜRÜNÜN DEĞİŞTİRİLMEMİŞ ÜRÜNLERE BULAŞMASI ÖNLENEMEZ HALE GELİYOR. BİR SÜRE SONRA, ZENGİN BİYOÇEŞİTLİLİĞİN YERİNİ, GDO’LU HOMOJEN ÜRÜNLER ALIYOR...

AYRICA, TARIMSAL ÜRETİME ZARARLI OLDUĞU KABUL EDİLEN BÖCEKLERE KARŞI DAYANIKLI OLMALARINI SAĞLAMAK İÇİN BİTKİLERE AKTARILAN TOKSİN (ZEHİR) KARAKTERLİ GENLER, O BÖCEKLERİ YİYEREK BESLENEN YARARLI BÖCEK TÜRLERİNİN DE YOK OLMASINA NEDEN OLABİLİYOR.

BUNUN YANINDA, YABANCI OT İLAÇLARINA DAYANIKLILIK GENİ AKTARILMIŞ BİR BİTKİNİN BU GENLERİNİN RÜZGAR YA DA KUŞ, ARI GİBİ ETKENLERLE BAŞKA BİTKİLERE BULAŞMASI SONUCUNDA BU GENİ ALAN YABANCI OTLAR SAVAŞILMASI GÜÇ BİR ŞEKİLDE ÇOĞALABİLİYOR.

2 - SAĞLIK AÇISINDAN RİSK VE TEHDİTLERİ

GDO’LARIN İNSAN VE HAYVAN SAĞLIĞI AÇISINDAN DOĞURDUĞU RİSK VE TEHDİTLER; YATAY GEN TRANSFERİ, ALLERJİLER, ANTİBİYOTİKLERE DİRENÇ, TOKSİN BİRİKİMİ VE DOĞURDUĞU METABOLİZMA DEĞİŞİKLERİ İLE TANIMLANABİLİR.

BU ALANDA YAPILAN ÇALIŞMALARIN YETERSİZLİĞİNİN ÖZELLİKLE ALTININ ÇİZİLMESİNDE YARAR VAR. KISACASI, BU ÇALIŞMA ALANI NEDENSE “FONLANMIYOR”. YAPILAN YETERSİZ ÇALIŞMALARDA RİSK – TEHLİKE BULGUSUNA ULAŞAN VE BUNU AÇIKLAYAN BİLİM ADAMLARININ, HEMEN YÖNTEMLERİ, BİLİMSEL YETERLİLİKLERİ TARTIŞMA KONUSU EDİLİYOR. ANCAK “İNAT EDENLER” VAR. İŞTE BULGULARDAN BAZILARI ;

YATAY GEN TRANSFERİ: DNA ALIMINDAN 48 SAAT SONRA FARE KARACİĞERİNDE DNA SİNDİRİMİ SAPTANMIŞ OLUP (SCHUBERT VE DİĞERLERİ, 1997), GDO’LU MISIRLA BESLENMİŞ TAVUKLARDA DNA’NIN TAMAMEN SİNDİRİLMİŞ OLMASI (CHAMBER VE DİĞERLERİ, 2002) İŞİN DİĞER ÖNEMLİ BOYUTUNU ORTAYA KOYUYOR.

GDO KÖKENLİ YİYECEK ALLERJİLERİ : İNEK SÜTÜ, YUMURTA, BALIK, KABUKLU DENİZ MAHSULLERİ, SOYA, FISTIK, BUĞDAYDA ALLERJİ SAPTANIYOR. SOYA ALLERJİSİ EN ÇOK RAPOR EDİLEN ALLERJİ GRUBUNU OLUŞTURUYOR.

GDO GELİŞTİRMEDE KULLANILAN İŞARET GENLERİ VE ANTİBİYOTİKLERE DİRENCİN ARTMASI: GDO’LARDAN BAŞKA CANLILARA GEN KAÇIŞINDA, İNSAN SİNDİRİM SİSTEMİNİN BU GEÇİŞ İÇİN UYGUN ORTAM SAĞLAYABİLECEĞİ SONUCUNA ULAŞILMIŞ DURUMDA. BU ALANDA YAPILAN BİR ARAŞTIRMADA, 12 SAĞLAM 7 AMELİYATLI HASTA HERBİSİT DİRENCİ İÇEREN SOYA İLE BESLENMİŞ VE SONUÇLAR NOT EDİLMİŞ. SAPTAMA ŞU: YABANCI DNA SAĞLIKLI BİREYLERDE SİNDİRİM SİSTEMİ VE BAĞIRSAK BAKTERİLERİNDE KALMADAN DIŞARI ATILMIŞ, HASTA BİREYLERDE İSE DNA’NIN % 4’Ü SİNDİRİM SİSTEMLERİNDE VE BAĞIRSAK BAKTERİLERİNDE BULUNMUŞTUR.

YİNE, GDO’LARDA BULUNAN GENLER VE ÜRETTİKLERİ ENZİMLERİN, MEYVE SEBZELERİN ÇİĞ YENMESİ DURUMUNDA MİDE VE BAĞIRSAK TARAFINDAN TUTULABİLMESİ SÖZ KONUSUDUR.

ANTİBİYOTİKLERİN İŞARET GENİ OLARAK KULLANILMASININ DOĞURDUĞU SAKINCALAR BAĞLAMINDA, FLAVRSAVR DOMATES, ZENECA DOMATES PÜRESİ, NEWLEAF PATATES,TRİFFİD FLAX, STARLİNK MISIR VE “ROUNDUP READY” BUĞDAY ÜRETİMLERİNE BİZZAT ÜRETİCİ FİRMALARCA SON VERİLMİŞTİR.

GDO’LARDAN ELDE EDİLEN GIDALARDAKİ TOKSİN BİRİKİMİ: GDO’LU PATATESİN, (GLANTHUS NİVALİS AGGLUTİNİN GENİ) SIÇAN MİDE ÇEPERİ ÜZERİNDE UYARICI BÜYÜME ETKİSİ SAPTANMIŞTIR (FENTON VE DİĞ., 1999). AYRICA, KARDELENDEN ELDE EDİLMİŞ LEKTİN GENİ ÜRÜNÜNÜN LABORATUVAR KOŞULLARINDA İNSAN AKYUVARLARINA BAĞLANDIĞI GÖRÜLMÜŞTÜR.

GDO’LARDA VE TÜKETİCİLERDEKİ METABOLİZME DEĞİŞİKLERİ : BU ALANDA, 13000-22000 KAT DAHA FAZLA BEBEK CİNSİYET SORUNLARI, ENDOKRİN CEVAPLI KANSERLER SAPTANMIŞTIR (SANDERMAN VE WELLMANN, 1988) .

GÖRÜLDÜĞÜ GİBİ, “ZARARLIYSA SAPTAYIN” ÖNERGESİ KARŞILIĞINI BULUYOR. KALDI Kİ, BU ALANDAKİ İSPAT YÜKÜNÜN HALKLARIN ÜZERİNE YIKILMASI KABUL EDİLEBİLİR DEĞİL. TAM TERSİNE, TIPKI BEŞERİ İLAÇLARDA OLDUĞU GİBİ, GDO’LU ÜRÜNLERİN NESİLLER BOYUNCA AMACI DIŞINDA BİR OLUMSUZ ETKİ YARATMAYACAĞININ, KÜÇÜK YAN ETKİLERİNİN İSE NASIL GİDERİLECEĞİNİN ÜRETİCİ ÇOKULUSLU ŞİRKETLER TARAFINDAN YAPILAN UZUN SÜRELİ ARAŞTIRMALAR İLE SAPTANMASI, DUYURULMASI VE FARKLI DURUMLARDA TAZMİN RİSKİNİN ÜSTLENİLMESİ GEREKMEKTEDİR.

3 – ÜLKELERİN SOSYO – EKONOMİK YAPILARINA ETKİLERİ, YARATILAN YENİ BAĞIMLILIK SARMALI

GDO TEKNOLOJİSİ, “YAŞAMI PATENT ALTINA ALMA ESASINA” DAYANIYOR. BİRKAÇ GEN AKTARILAN “YENİ ÇEŞİT”, FİRMALARIN MÜLKİYETİNE GİRİYOR VE SONRA “YENİ PİYASA” KURGULANMAYA BAŞLANIYOR. TOHUMLAR KENDİNİ YENİDEN ÜRETEMİYOR. BU BAĞLAMDA, ARTIK ÇİFTÇİNİN ÜRÜNÜNDEN TOHUMLUK AYIRMA HAKKINDAN SÖZ EDİLEMEZ...

YETMİYOR, GDO’LU EKİM ALANLARINDA KULLANILMAK ÜZERE GELİŞTİRİLEN KİMYASAL İLAÇLARI ÜRETEN FİRMALAR, GDO’LU TOHUM ÜRETEN FİRMALAR TARAFINDAN SATIN ALINIYOR; BÖYLECE TOHUMDAKİ ŞİRKET EGEMENLİĞİ TARIMSAL İLAÇ PİYASASI İLE PEKİŞTİRİLİYOR.

BU NOKTADA, HİÇ KONUŞULMAYAN BİR KONUYA DEĞİNELİM. TÜRKİYE NEDEN GDO’LU TOHUM KULLANSIN, NEDEN BUNLARI İTHAL ETİN/TÜKETSİN ?

SÖZKONUSU OLAN ÜRÜNLER MISIR, SOYA, PAMUK, KOLZA, DOMATES, PATATES... BUNLAR, TÜRKİYE’NİN HEMEN TÜM EKOLOJİK BÖLGELERİNDE ÜRETİLEBİLEN ÜRÜNLER. BUNA KARŞILIK, İLK DÖRT ÜRÜNDE, UYGULANAN YANLIŞ TARIMSAL POLİTİKALAR İLE DIŞA BAĞIMLI HALE GELMİŞİZ. BU ZİNCİRİ KIRABİLİR MİYİZ, EVET. YETER Kİ İSTENSİN, BUNUN İÇİN BİRKAÇ YIL YETER. GDO’LU ÜRÜNLERİN YÜKSEK VERİM DEĞERLERİNE SAHİP OLDUĞU SÖYLENİYOR. MISIRDAN ÖRNEK VERELİM. ÜLKE ORTALAMASI HEKTARDAN 4 TON MISIR ALINDIĞINI GÖSTERİYOR. ÇUKUROVA VE TRAKYA’DA 12 – 13 TON ALABİLEN ÜRETİCİLERİMİZ VAR. DEMEK Kİ, SORUN VERİM SORUNU DEĞİL, SORUN SİYASİ...

KENDİNE YETER BİR ÜLKE HEDEFİNİ ISKALAYIP, VAROLAN BAĞIMLILIĞI DERİNLEŞTİRMEYE ÇALIŞMAK; BUNU DA “GÜNÜN GEREĞİ” OLARAK DUYURMAK... İNSANLAR, ÜLKELER, ÖNCE BEYİNLERİ VE YÜREKLERİ İLE İŞGAL EDİLİYORLAR.

BUGÜNLERDE, “BİYOGÜVENLİK YASA TASARISI” HAZIRLANIYOR. “YASAKLAMA” ADI ALTINDA, GDO’LU ÜRÜNLERE BÜYÜK BİR SERBESTİ GETİRİLİYOR. TÜKETİCİ DE, “ETİKETLEME” İLE KORUNACAKMIŞ... YANİ, SİYASET YURTTAŞA, GDO’LU ÜRÜN YEDİĞİNİ BİLME HAKKINI TANIYOR... ŞU DEMOKRASİ ANLAYIŞINA BİR BAKAR MISINIZ ?

NE YAPMALI ? HAMMADDE, İŞLENMİŞ ÜRÜN, HANGİ NİTELİKTE OLURSA OLSUN ÜLKEYE GDO’LU ÜRÜN GİRİŞİ YASAKLANMALI. GDO’LU TOHUMLARIN KONTROLSÜZ ALANLARDA EKİMİNE ASLA İZİN VERİLMEMELİ. GÜMRÜKLERDE, İÇ PİYASADA ETKİN BİR DENETİM SİSTEMİ KURULMALI. TÜRKİYE GDO’LU ÜRÜNLER KONUSUNDA KENDİ ARAŞTIRMALARINI YAPMALI, TEKNOLOJİSİNİ KENDİ ÜRETMELİ. TARIMDA, GİRDİDEN ÇIKTIYA, TÜM ALANLARDA BAĞIMLILIK ZİNCİRİNİ KIRAN, KENDİ POTANSİYELİNİ KULLANAN BİR POLİTİKA İZLENMELİ.

KISACASI, BU ALANDA DA ÜLKEYE SAHİP ÇIKILMALI...