TOHUMDA DIŞA BAĞIMLILIĞI YATIRIM VE TEKNOLOJİ ÇÖZECEK - REFERANS - 16.08.2005

MERKEZ
16.08.2005
 

SELMA ŞİMŞEK BEKTAŞ / HABER

TÜRKİYE'nin tarımda en önemli sorunlarından biri tohum üretimi. Mevcut tohum türlerinin ıslahında geri kalan Türkiye, ithalattan kurtulamıyor. Sorun teknoloji yetersizliği ve Tohum Kanunu'NDAKİ YETERSİZLİKTEN KAYNAKLANIYOR.

TÜRKİYE'de sebze üretiminde kullanılan tohumun yüzde 70'İ DIŞARIDAN İTHAL EDİLİYOR. PATATES, MISIR, PAMUKTA DA TOHUM ÜRETİMİ YOK DENECEK KADAR AZ. TÜRKİYE GİBİ EKOLOJİK ZENGİNLİK VE ÜRÜN ÇEŞİTLİLİĞİNE SAHİP BİR "TARIM ÜLKESİNDE" TOHUM ÜRETİMİNİN OLMAMASI BÜYÜK ÇELİŞKİ. 250-300 MİLYON DOLARLIK TOHUM PAZARINDA HER YIL ORTALAMA 70 MİLYON DOLARLIK TOHUM İTHALATININ GERÇEKLEŞTİRİLİYOR. SEKTÖR TEMSİLCİLERİNE GÖRE, TOHUM ÜRETİMDE YAŞANAN BU SORUNLARIN TEMELİNDE TEKNOLOJİNİN YETERSİZ OLMASI VE TOHUM KANUNU'nun yönetmelikler çıkarılamadığı için yetersiz kalması yatıyor.

Avrupa Birliği'NE (AB) UYUM SÜRECİNDE TÜRKİYE'nin en zorlanacağı sektörün tarım olduğu bilinen bir gerçek. Türkiye, tarımda uzun yılların ihmalini yaşıyor. İhmal edilen alanların başında ise tohum üretimi geliyor. Türkiye'NİN YILLIK STANDART VE HİBRİD OLMAK ÜZERE TOPLAM TOHUM İHTİYACININ 980 BİN TON CİVARINDA OLDUĞU YURT İÇİNDE ÜRETİLEN TOHUM MİKTARININ İSE SADECE 152 BİN TONLA SINIRLI KALDIĞI BELİRTİLİYOR. BU DA AÇIKÇA TÜRKİYE'nin tohumda artık ithalata bağımlı hale geldiğini gösteriyor.

Günümüzde yüksek kalite ve verimlilik sağladığı için standart tohumların yerine kullanılan hibrid (melez) tohumların tek bir çeşidinin üretilmesi için bile en az 10 yıllık bir çalışma ve birkaç milyon dolarlık teknolojik yatırım gerektiriyor. Dünya tohum pazarını elinde tutan ABD, Hollanda, Fransa ve İspanya gibi ülkelerde firmaların tohum ıslah çalışmaları 100-150 yıllık geçmişe ve milyon dolarlarla ifade eden yatırım tutarlarına dayanıyor. Oysa Türkiye’de özellikle hibrid tohum üretimi için yapılan çalışmaların geçmişi 1990’lı yılların başına dayanıyor ve teknolojik yatırım için ayrılan bütçeler de yetersiz.

Türkiye'DE FİRMALAR GEÇ BAŞLADI

TÜRKİYE’DE 1980’Lİ YILLARIN BAŞINA KADAR TOHUM GELİŞTİRME, ISLAH VE ÜRETİMİ DEVLETİN KONTROLÜNDEYDİ. TOHUMCULUĞUN ÖZEL FİRMALARA AÇILMASI İÇİN İLK ADIM 1982 YILINDA TOHUM FİYATLARIN SERBEST BIRAKILMASIYLA GELDİ. 1985 YILINDAN İTİBAREN İSE ÜRETİM DE DAHİL OLMAK ÜZERE TOHUMCULUĞUN KAPISI ÖZEL SEKTÖRE AÇILDI. BÖYLECE BİR ZAMANLAR DEVLET ÜRETME ÇİFTLİKLERİ'nde yapılan tohum üretme işi, özel tohum firmalarının eline geçerek kamunun tohumluk üretimi buğday, arpa gibi ürünlerle sınırlandırıldı.

Bugün sayıları 146'YI BULAN TOHUM FİRMALARI ARTIK ÇİFTÇİNİN TOHUM İHTİYACININ NEREDEYSE TAMAMINI KARŞILIYOR. İŞTE BU DÖNÜŞÜM BAZI SORUNLARI DA PEŞİ SIRA GETİRDİ. ÇÜNKÜ BİR YANDAN KAMUNUN BU ALANDAN ÇEKİLEREK YATIRIMLARINI SINIRLANDIRMASI, ÖTE YANDAN ÖZEL FİRMALARIN TOHUM ÜRETİMİ KONUSUNDA YETERLİ FİNANSMAN VE TEKNOLOJİYE SAHİP OLMAMALARI ZAMANLA TOHUM İTHALATINI GÜNDEME TAŞIDI.

BUGÜN ARTIK TÜRK TARIMI İÇİN TOHUM İTHALATININ BİR BAĞIMLILIK MI, YOKSA ULUSLARARASI TİCARETİN GEREĞİ Mİ OLDUĞU TARTIŞILIYOR. MESLEK ODALARINA GÖRE TOHUM KONUSU SADECE TİCARİ BİR FAALİYET ALANI OLARAK GÖRÜLMEMELİ VE İTHALAT AZALTILARAK BU ALANDA KAMU AĞIRLIĞI SÜRDÜRÜLMELİ. ÖZEL FİRMALARA GÖRE İSE DEVLETİN BU ALANDAKİ GÖREVİ DENETİM VE KONTROLÜN YANI SIRA MEVCUT TOHUM GENLERİNİN SINIFLANDIRILMASI VE HUKUKİ ALT YAPI HAZIRLANMASI GİBİ ÇALIŞMALARLA SINIRLI OLMALI. ÜRETİM TAMAMEN ÖZEL SEKTÖRDE KALMALI.

İTHALAT TİCARİ BİR ZORUNLULUK

TÜRKİYE’DE ÖZEL TOHUM FİRMALARININ SÜREKLİ HAKSIZ ELEŞTİRİLERE MARUZ KALDIĞINI SAVUNAN TÜRKİYE TOHUM TEKNOLOJİLERİ DERNEĞİ (TÜRK-TED) BAŞKANI METE KÖMEAĞAÇ, SANILDIĞI GİBİ TOHUM İHTİYACININ BÜYÜK KISMININ İTHAL EDİLMEDİĞİNİ TÜRK TOHUM FİRMALARININ ARTIK DİKKATE DEĞER BİR ÜRETİM YAPTIKLARININ ALTINI ÇİZİYOR. KÖMEAĞAÇ, ŞU ANDA ANA-BABA HATTI YURTDIŞINDAN GETİRİLEREK ÜRETİLEN HİBRİD AYÇİÇEĞİ VE HİBRİD MISIR TOHUMLARININ TAMAMININ, PAMUK VE YEM BİTKİLERİNİN ÖNEMLİ BİR KISMININ VE SEBZEDE STANDART TOHUMLARININ TAMAMININ, HİBRİD ÇEŞİTTE İSE YÜZDE 30’UNUN YERLİ ÜRETİM OLDUĞU BİLGİSİNİ VERİYOR.

TÜRKİYE’NİN SADECE SARIMSAK, PATATES GİBİ BAZI ÖZEL TÜRLERDE TOHUM İTHALATINA İHTİYAÇ DUYDUĞUNU VURGULAYAN KÖMEAĞAÇ, “BU BİR ZORUNLULUK, ÇÜNKÜ FİRMALAR ÜRETİM KONUSUNDA BELLİ ÜRÜNLERE YOĞUNLAŞIYOR. ÖRNEĞİN BUGÜNE KADAR PATATES TOHUMU KONUSUNDA YETERLİ ÇALIŞMA OLMADI. BU ALANDA YENİ ÇALIŞMALAR VAR. AYRICA AYÇİÇEĞİ ÜRETİME YAPAN BİR FİRMAYA SARIMSAK TOHUMU ÜRET DİYEMEZSİNİZ. BU HEM ZAMAN HEM DE MALİYET DEMEK. BİZ DAHA ÇOK HİBRİD MISIR, AYÇİÇEĞİ YA DA SEBZE TOHUMU KONUSUNA YOĞUNLAŞIYORUZ" DİYE KONUŞUYOR. ARTIK TÜM DÜNYADA TOHUM İHTİYACININ EN DÜŞÜK MALİYETLE HANGİ ÜLKEDE ÜRETİLİYORSA O ÜLKEDEN SATIN ALINARAK KARŞILANDIĞINI BELİRTEN KÖMEAĞAÇ, “BU ULUSLARARASI TİCARETİN BİR KANUNU. TOHUM ÜRETİMİ DE UZUN ZAMANDIR BU TİCARETİN BİR PARÇASI” DİYOR.

TÜRKİYE TOHUM ÜSSÜ OLABİLİR

ÖTE YANDAN ŞU ANDA HİÇBİR DEVLET DESTEĞİ ALMADAN FİRMALARIN ÜRETİM ÇALIŞMALARI KONUSUNA YOĞUNLAŞTIKLARINI BELİRTEN KÖMEAĞAÇ, TÜRKİYE’NİN MEVCUT POTANSİYELİNİ KULLANDIĞI TAKDİRDE ÖNEMLİ TOHUM İHRACATÇISI ÜLKELER SIRALAMASINDA YER ALACAĞINI SAVUNUYOR. “İSTESEK AVRUPA’YI TOHUMA BOĞABİLİRİZ” DİYE KONUŞAN KÖMEAĞAÇ, BUNUN İÇİN HER ŞEYDEN ÖNCE 1963 YILINA AİT 308 SAYILI TOHUMCULUK KANUNU’NUNA AİT YENİ YÖNETMELİK ÇALIŞMALARININ TAMAMLANMASI GEREKTİĞİNİ BELİRTİYOR. ÜRETİM KONUSUNDA TEŞVİKLERİN SAĞLANABİLECEĞİNE DEĞİNEN KÖMEAĞAÇ AYRICA SEKTÖRDE YÜZDE 30’LARA VARAN KAÇAK TOHUM KULLANIMININ DENETİM VE KONTROLLERLE KAYIT İÇİNE ALINMASI GEREKTİĞİNİ VURGULUYOR. ÖTE YANDAN ŞU ANDA TÜRK TOHUM FİRMALARI AĞIRLIĞI STANDART TOHUM OLMAK ÜZERE 25-30 MİLYON DOLARLIK İHRACAT GERÇEKLEŞTİRİYOR. İHRACAT YAPILAN ÜLKELER ARASINDA ARAP, TÜRK CUMHURİYETLERİ VE BALKAN ÜLKELERİ BAŞI ÇEKİYOR.

FİRMALAR İTHALATI TERCİH EDİYOR

1980 SONRASINDA İZLENEN ÖZEL SERMAYE EKSENLİ POLİTİKALAR SONUCUNDA TOHUM SEKTÖRÜNÜN TAMAMEN ÖZEL FİRMALARA TERK EDİLDİĞİNİ SÖYLEYEN TÜRKİYE MİMAR MÜHENDİSLER ODALARI BİRLİĞİ (TMMOB) ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI İSTANBUL ŞUBESİ BAŞKANI AHMET ATALIK İSE FİRMALARIN KAR MARJLARININ YÜKSEK TUTMAK İÇİN TOHUM İTHALATINI TERCİH ETTİKLERİNİ SAVUNUYOR. TOHUM ÜRETİMİNİN TEK BAŞINA PİYASAYA TERK EDİLECEK BİR ALAN OLMADIĞINA DİKKAT ÇEKEN ATALIK, “FİRMALAR PİYASAYA TOHUM SUNMADIKLARI ZAMAN ÜRETİCİ NE EKECEK? TOHUM ÜRETİMİ GÜVENCE VE GARANTİ İSTER. BU NEDENLE ÖZEL SEKTÖRÜN YANI SIRA KAMUNUN DA AĞIRLIĞINI KORUMASI GEREKİYOR” DİYOR.

TÜRKİYE'nin her yıl 50 milyon doların üstünde tohuma bütçe ayrıldığını hatırlatan Atalık, "Bu kadar çok para ithalata değil de tohum üretiminin geliştirilmesi için kullanılsa ithalata bağımlılık sorunu kalmaz” diye konuşuyor. Türkiye’de hibrid de dahil olmak üzere tohum üretimi konusunda önemli adımların atıldığı görüşünün doğru olmadığını savunan Atalık, Türkiye'NİN YILLIK STANDART VE HİBRİD OLMAK ÜZERE TOPLAM TOHUM İHTİYACININ 980 BİN TON CİVARINDA OLMASINA KARŞILIK YURT İÇİNDE ÜRETİLEN TOHUM MİKTARININ SADECE 152 BİN TONLA SINIRLI OLDUĞUNU, ARADAKİ 828 BİN TONLUK FARK İTHAL EDİLEREK KARŞILANDIĞINI BELİRTİYOR. ATALIK AYRICA, ŞU ANDA SADECE AYÇİÇEĞİ ÜRETİMİNİ KENDİ İHTİYACININ ÜZERİNDE YAPILDIĞINI YILLIK BİN 880 TON AYÇİÇEK İHTİYACINA KARŞILIK ÜRETİLEN MİKTARIN 5 BİN 266 TON OLDUĞUNU EKLİYOR.

İTHALAT TABLOSU

BUĞDAY-ARPA: İTHALATIN EN DÜŞÜK OLDUĞU ÜRÜNLERİN BAŞINDA GELİYOR. AĞIRLIKLI OLARAK KAMU ÜRETİMİ MEVCUT. İHTİYACIN YÜZDE 90’I YERLİ ÜRETİMLE KARŞILANIYOR.

SEBZE: STANDART TOHUMLARIN TAMAMI YERLİ ÜRETİM. HİBRİD SEBZE TOHUMUNUN İSE YÜZDE 70’E YAKIN KISMI İTHAL EDİLİYOR.

HİBRİD MISIR VE AYÇİÇEĞİ: İHTİYACIN TAMAMI YERLİ FİRMALAR TARAFINDAN KARŞILANIYOR.

PATATES: ÖZEL BİR TÜR OLARAK KABUL EDİLEN PATATES TOHUMUNUN TAMAMINA YAKIN KISMI İTHAL EDİLİYOR. BOLU VE NEVŞEHİR BÖLGELERİNDE ÜRETİM ÇALIŞMALARI VAR.

PAMUK VE YEM BİTKİLERİ: YÜZDE 50’LERİN ÜZERİNDE ÜRETİM VAR. İTHALAT AZALMAKLA BİRLİKTE HALA YÜZDE 30’UN ÜZERİNDE İTHALAT YAPILIYOR.

Okunma Sayısı: 3687