6 Mart 2018

Bir özelleþtirme gündeme geldiðinde ortaya atýlan ilk argüman kar - zarar durumudur. Öncelikle de zarar ettiði gerekçesiyle bir kurumdan kurtulma sevinci siyasi iktidar tarafýndan halkýmýzla paylaþýlýr. Ancak bu kurumlarý kimin yönettiði, bir sorun varsa neden çözülmediði pek sorgulanmaz, hesap sorulmaz!

Türkþeker’in kamuoyuna açýklanan en son 2016 yýlý faaliyet raporunda, 25 þeker fabrikasýnýn 28,2 milyon TL, þeker enstitüsünün de 2,7 milyon TL olmak üzere toplamda 31,9 milyon TL zarar ettiði belirtilmektedir. Bu zararda çalýþtýrýlmayan Aðrý, Alpullu (Kýrklareli), Çarþamba (Samsun) ve Susurluk (Balýkesir) fabrikalarýnýn payý çok büyük ve toplam 90,5 milyon TL’dir. Çarþamba ve Susurluk Þeker Fabrikalarý 2011/2012 (Susurluk Þeker Fabrikasý bu arada sadece 2014/2015 üretim yýlýnda çalýþtýrýlmýþtýr), Alpullu Þeker Fabrikasý 2013/2014 ve Aðrý Þeker Fabrikasý 2014/2015 üretim yýlýndan itibaren çalýþtýrýlmamýþtýr.

Çalýþtýrýlmayan bu 4 fabrika hesabýn dýþýnda tutulduðunda þeker enstitüsü dahil 21 fabrikanýn karý 103,3 milyon TL, zararý ise 44,7 milyon TL’dir. Sonuçta, sadece çalýþan fabrikalar ve þeker enstitüsü üzerinden yapýlan hesapta Türkþeker’e ait þeker fabrikalarý 2016 yýlýnda 58,6 milyon TL kar etmiþtir, zarar deðil!

Sorun Aðrý, Alpullu, Çarþamba ve Susurluk fabrikalarýnýn çalýþtýrýlmamasýdýr. Nedeni konusunda küçük bir araþtýrma yapýldýðýnda, bu fabrikalar için çiftçimizin yeterli miktarda þeker pancarý üretmediði / ürettirilmediði sonucuna kolaylýkla ulaþýlabilir. Buradan da þeker fabrikalarýnýn zarar etmesinin kökeninde tarým politikalarýndaki yetersizlikler net bir þekilde ortaya çýkmaktadýr.

Tarým Kanunu’na göre çiftçiye verilecek desteklerin milli gelirin %1’inden az olamayacaðý açýkça belirtilmektedir. Buna göre 2017 yýlýnda çiftçiye 30,4 milyar TL destek verilmesi gerekirken, 12,7 milyar TL verilmiþtir. 2018 yýlý için verilmesi gereken 34,5 milyar TL iken, bütçeye konan 14,5 milyar TL’dir. Her iki yýl için verilen ve verilmesi öngörülen desteklerin milli gelire göre oraný %0,4 olmuþtur. Kanunun çýkarýldýðý 2006 yýlýndan beri bu oran hep %0,4 ve %0,6 aralýðýnda gerçekleþmiþtir.

Diðer taraftan ülkemizdeki þeker fabrikalarýný kapattýracak ve bir sanayi kolunu çökertecek kadar sýkýntý yaratan bir ürün olan þeker pancarý, hala havza bazlý destekleme modelinde desteklenecek ürünler içerisinde yer almamaktadýr.

Þeker sanayinin hammaddesini oluþturan þeker pancarý üretimine devletin kurumu Türkþeker verileri üzerinden baktýðýmýzda 2001 yýlýnda çýkarýlan Þeker Kanunu ve bu çerçevede kurulan Þeker Kurumu’nun þeker üretim kotasý getirmesi sonucu þeker pancarý eken köy ve çiftçi sayýlarýnda çok hýzlý bir gerileme sürecine girilmiþtir.

Üretimi durdurulan fabrikalar özelinde konuyu incelediðimizde Aðrý Þeker Fabrikasý için üretim yapan köy sayýsý 2002 yýlýndan 2016 yýlýna %80, çiftçi sayýsý da %95 gerilemiþtir. Alpullu Þeker Fabrikasý için bu sayýlar sýrasýyla %70 ve %90, Çarþamba Þeker Fabrikasý için %97 ve neredeyse %100, Susurluk Þeker Fabrikasý için %72 ve %92 oranýnda gerilediði görülmektedir. Türkþeker’in 25 fabrikasý üzerinden konuyu deðerlendirdiðimizde ayný dönemler için bu fabrikalara þeker pancarý üreten köy sayýsý %56 ve çiftçi sayýsý ise %82 oranýnda gerilemiþtir.

Türkþeker’e üretim yapan köy ve çiftçi sayýsýna paralel þeker pancarý ekim alanýnda da önemli düzeyde gerileme yaþanmýþtýr. Üretimi durdurulan Aðrý Þeker Fabrikasý için þeker pancarý ekimi yapýlan alan 2002 yýlýndan 2016 yýlýna %90, Alpullu Þeker Fabrikasý için %77, Çarþamba Þeker Fabrikasý için neredeyse %100 ve Susurluk Þeker Fabrikasý için %78 oranýnda küçülmüþtür. Türkþeker’in fabrikalarý genelinde ekim alanýndaki gerileme ayný dönem için %30 düzeyinde olmuþtur. Ancak, ayný dönem için þeker pancarý verimindeki artýþla birlikte üretim 12,8 milyon tondan 13,1 milyon tona yükselerek yaklaþýk 300 bin ton düzeyinde artýþ göstermiþtir.

Bu veriler çerçevesinde þeker fabrikalarýmýzýn gerçekte zarar etmeyecekleri, buna karþýn mevcut politikalarla zarar ettirildikleri açýkça görülmelidir.

Türkþeker’e ait fabrikalarýn sorunu, üretim kýsýtlamasý ve buna baðlý hammadde yetersizliðidir. Bunu aþmanýn yolu da çiftçiyi üretime yönlendirecek tarým politikasýnýn tesis edilmesi ile pancardan þeker üretiminin önündeki engellerin kaldýrýlmasý olmalýdýr.

Sorunu çözmek yerine þeker fabrikalarýný özelleþtirmek, birçok fabrikanýn kapatýlmasý ve pancar þekerinin yerini niþasta bazlý þekerin almasý anlamýna gelecektir ki bu da toplum saðlýðý açýsýndan çok daha vahim bir konudur.

Ahmet ATALIK

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odasý

Ýstanbul Þubesi Yönetim Kurulu Baþkaný