ÖZET

• 2018 yılında, 2017 yılına göre üniversite sınavına başvuran aday sayısında yaklaşık 116 bin yerleşen aday sayısında ise yaklaşık 32 bin kişilik artış olmuştur.
• 2018 yılında üniversite sınavına giren adayların %22,64’ü Anadolu Lisesi, %17.77’si Lise, %14,93’ü diğer meslek liseleri, %9,85’i İmam Hatip lisesi mezunudur.
• Ülkemizde 129’u devlete ait olmak üzere 201 üniversite ve bu üniversiteler bünyesinde de 1329’u devlet üniversitelerinde olmak üzere 1784 fakülte bulunmaktadır. Türkiye’de 40 üniversitede ziraat mühendisliği eğitimine yönelik kurulmuş fakülte bulunmaktadır.
• Puan türlerinde yapılan yeni düzenleme ile geçmişte 18 farklı puan türü varken, 5’e düşmüştür. Eşit ağırlık puan türünden öğrenci alan Tarım Ekonomisi programı dışındaki Ziraat Mühendisliği programları, diğer mühendislik programları gibi sayısal puan türünden öğrenci almıştır.
• 2018 yılında kontenjan açılan ziraat fakülte sayısı değişmeyip 35olmasına karşın, program sayısı 145’den 169’a, kontenjan 4.791’den 5.498’e çıkarken, yerleşen öğrenci sayısı 4.730’dan, 4.081’e, doluluk oranı %98’den %74’e düşmüştür.
• İki fakülte Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi, beş fakülte Ziraat ve Doğa Bilimleri Fakültesi, bir fakülte Tarım ve Doğa Bilimleri Fakültesi; geri kalan 31 fakülte ise Ziraat Fakültesi adını taşımaktadır.
• Ziraat Mühendisliği eğitimi verilen fakültelerde Ziraat Mühendisliği programları dışında Gıda Mühendisliği, Peyzaj Mimarlığı, Biyosistem Mühendisliği ve Su Ürünleri Programları yer almaktadır. Bu programlar hariç olmak üzere, kontenjan açılan 35 fakültedeki 169 programda 1557 öğretim elemanı bulunmaktadır.
• En fazla kontenjan açılan program, 30 programla Bahçe Bitkileri, 28’er programla Tarla Bitkileri ve Bitki Koruma programı olmuştur.
• Su Ürünleri /Balıkçılık lisan eğitimi ile ilgili 25 fakülte/bölüm bulunmaktadır. 2017 yılında 325 olan kontenjan 2018 yılında 482’ye çıkarken, doluluk oranı %88’den %44’e düşmüştür. Kontenjan açılan programlarda 457 öğretim elemanı bulunmaktadır.
• 10’u Ziraat Fakülteleri olmak üzere 11 üniversitede Biyosistem Mühendisliği programı bulunmaktadır. 2017 yılında 260 olan kontenjan 2018 yılında 332’ye çıkarken, doluluk oranı %90.77’den %62.95’e düşmüştür.
• YGS-2 puan türünden öğrenci alan ve tüm kontenjanı dolduran Celâl Bayar Üniversitesi Tütün Eksperliği Yüksekokulu, puan türünün sayısal puan türü olarak değişmesi sonrası, 36 kişilik kontenjana karşılık 3 öğrenci tarafından tercih edilmiştir.
  

Üniversite Sınavına Başvurular ve Yerleştirme

Üniversite sınavlarına girmek üzere 2 milyonun üzerinde aday başvurmaktadır. 2017 yılında 2.265.844, 2018 yılında 2.381.412 aday başvuru yapmıştır. 2017 yılında başvuran adayların %36,4’ü (825.397), 2018 yılında %35,99’u (857.240)yerleştirilmiştir.

2018 yılında üniversite sınavına giren adayların %22,64’ünün Anadolu Lisesi, %17.77’sinin Lise mezunu olduğunu görülmektedir. Normal liselerin hiçbir iyileşme yapılmadan tabelaları değiştirilerek Anadolu Lisesi yapılması nedeniyle, geçmişte daha az sayıda olan Anadolu Lisesi mezunu sayısı artmıştır. Sayılarının artırılmasına özel bir gayret gösterilen İmam Hatip Lisesi mezunları, sınava giren öğrencilerin yaklaşık %10’unu oluşturmaktadır.

Mezunların yerleşme sonuçları açısından en başarılı liseler, %52.90 oranı ile Öğretmen Liseleri olmuştur. Öğretmen Liselerini, mezunlarının yarısından çoğunun yerleştiği Fen liseleri (%52.81) ve Yabacı Dilde Eğitimi Veren Özel Liseler (50.02) takip etmektedir. Lisans düzeyinde yerleştirme sonuçlarına bakıldığında da benzer sonuç görülmektedir.

Çizelge-1 Mezun Oldukları Okul Türlerine Göre Üniversitelere Yerleşen Adaylar

Kaynak; ÖSYM

2018 yılında üniversite sınavına başvuran adayların %40’ını son sınıf düzeyindeki adaylar oluşturmaktadır. Daha önceki yıllarda yerleştirilememiş olanlar %33’lük payla ikinci sırada yer almaktadır.

Yerleştirilen adayların %51,24’ü lisans düzeyinde yerleşmişken, açık öğretime yerleştirilen adayların oranı %15,64 olmuştur.

Son sınıf düzeyindeki adayların toplam yerleşenler içindeki payı son dört yıldır dikkat edici bir şekilde azalmaktadır. 2018 yılında bir önceki yıla göre %4.5’lik bir azalma olmuştur.

Çizelge-2 Öğrenim Durumuna Göre Başvuran ve Yerleşen Aday Sayıları

Kaynak; ÖSYM

2018 yılında yerleştirme yapılan lisans programlarının %82,63’ü, önlisans programlarının %81.39’u devlet üniversiteleri içinde yer almaktadır. Devlet üniversitelerinin doluluk oranı lisans programlarında %84.89, önlisans programlarında %92.12 olmuştur. Vakıf üniversitelerinde bu oranlar daha düşük olup, sırası ile %72.55 ve %79.65’dir.

ÖSYM’nin kılavuzunda yer alan ancak bu raporda hariç tutulmuş olan KKTC ve diğer ülke üniversitelerinde lisan programları için yaklaşık 15 bin, önlisans programları için ise yaklaşık 5 bin kişilik kontenjan açılmıştır. Bu kontenjanların doluluk oranı %50’nin altında kalmıştır.

Çizelge-3 Yerleştirme sonuçları

Kaynak; ÖSYM

2018 yılı başvuran aday sayısı açısından en fazla adayın başvurduğu yıl olmasına karşın, lisans programlarının doluluk ve yerleşen sayısı açısından en düşük yıl olmuştur. Üniversitelerinin lisans programlarının son beş yıldaki doluluk oranına bakıldığında 2018 yılında önceki yıllara göre azalarak %81,49 olmuştur. Önlisans programlarının doluluk oranı,  kontenjanlarının azalması nedeniyle artmıştır. Aynı şekilde yıl devlet üniversitelerinin lisans programlarının doluluk oranının ise %92,78 olduğu görülmektedir. Ön lisans programlarının doluluk oranlarındaki azalış ise ciddi boyutlarda gerçekleşmiştir.

2018 yılında devlet üniversitelerin lisans programlarına yerleşenler, üniversitelerin lisans programlarına yerleşenlerin %82,63’sini oluşturmuştur. Ön lisans programına yerleşenlerin %81.39’u devlet üniversitelerine yerleşmiştir.

Ziraat Fakültelerinde Eğitim

Ülkemizde 129’u devlete ait olmak üzere 201 üniversite ve bu üniversiteler bünyesinde de 1329’u devlet üniversitelerinde olmak üzere 1784 fakülte bulunmaktadır. Türkiye’de 40 üniversitede ziraat mühendisliği eğitimine yönelik programların yer aldığı fakülteler bulunmaktadır. Bu üniversitelerden Kilis, Muğla Sıtkı Koçman, Kocaeli ve Bandırma Onyedi Eylül üniversiteleri bünyesindeki programlarda henüz eğitime başlanmamıştır. Konya Gıda ve Tarım Üniversitesinin ise Genetik ve Yaşam Bilimleri programına öğrenci alınmıştır.

Üniversiteye sınav sisteminde yapılan değişiklikle önceki yıllarda 18 olan puan türü, bu yıl Sayısal (SAY), Eşit Ağırlık (EA), Sözel (SÖZ), Dil ve Temel Yeterlilik Testi (TYT) olmak üzere 5’e indi. Tarım Ekonomisi programı hariç, Ziraat Mühendisliği eğitimi veren programlara, diğer mühendislik programları gibi sayısal puan türünden öğrenci alındı. Bu değişiklik, diğer mühendislik disiplinleri ile puan türü üzerinden yapılan tartışmaları sonlandırması açısından faydalı görülmektedir.

Ziraat mühendisliği eğitiminin verildiği fakültelerde, farklı mesleki disiplinler olan gıda mühendisliği, su ürünleri mühendisliği, biyosistem mühendisliği ve peyzaj mimarlığı programları da bulunmaktadır. Bu yazı kapsamında ele alınan Ziraat Fakültelerinde, sayılan programlar değerlendirme dışı tutulmuştur. 

2018 yılı tercih kılavuzunda yer alan 2 Su Ürünleri Mühendisliği, 7 Gıda Mühendisliği,8 Peyzaj Mimarlığı ile11 Biyosistem programı hariç tutulacak olunursa, 35 Ziraat Fakültesinde 169 program için 5.498 kontenjan açılmış, 4.081 öğrenci Ziraat Fakültelerine yerleştirilmiştir.

Ziraat mühendisliği eğitimi veren fakültelerde, ziraat fakültesi dışında farklı isimlendirmeler bulunmaktadır.

Çizelge-4 Farklı İsimlerdeki Fakülteler

Ziraat Fakültelerinde kontenjan açılan fakülte sayısı 2017 yılında olduğu gibi 35 olmuştur. Yerleştirme yapılan program (bölüm) sayısı ve kontenjan sayısı artmış, yerleşen öğrenci sayısı ise bir önceki yıla göre azalmıştır.

Çizelge-5 Ziraat Fakültelerinin Kontenjan ve Yerleşme Durumu

Program sayıları kıyaslanırken, 2016 yılında üç program bulunan Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi ve üç program bulunan Süleyman Demirel Üniversitesi (Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi)ile geçen yıl öğrenci almaya başlayan Adıyaman Üniversitesinde sadece Ziraat Mühendisliği programına öğrenci alındığı göz önüne alınmalıdır.

Çizelge-6 Fakültelerin Kontenjan ve Doluluk Oranları

 Kaynak; ÖSYM

2017 yılında Ziraat Fakülteleri programlarının doluluk oranı, %98,7 ile en yüksek seviyede gerçekleşmişken, 2018 yılında %74 ile en düşük seviyede kalmıştır. Ziraat Fakültelerindeki diğer programlar hariç tutulduğunda, kontenjan açılan 169 programda görevli 1.557 öğretim elemanı bulunmaktadır.

En fazla öğretim elemanı bulunan fakülteler 9 farklı programda öğrenci yerleştirmesi yapılan Ege (133) ve Ankara (132) üniversiteleri bünyesindeki, ilk kurulan ziraat fakülteleridir. Adıyaman (2), Düzce (6) ve Recep Tayyip Erdoğan (6) üniversiteleri bünyesinde ziraat fakülteleri ise en az öğretim elemanına sahip fakültelerdir.

 Çizelge-7 Programlardaki Öğretim Elemanı Sayıları

Ziraat Fakülteleri bünyesinde on beş farklı program yer almaktadır. 2018 yılında yeni bir program olarak Bolu Abant İ. Baysal Üniversitesinde açılan Tohum Bilimi ve Teknolojisi programı açılmıştır. En fazla açılan programlar 30 programla Bahçe Bitkileri, 28’er programla Bitki Koruma ve Tarla Bitkileri ve programları olmuştur.  En az açılan programlar sadece bir fakültede bulunan Bitkisel Üretim ve Teknolojileri, Tarımsal Genetik Mühendisliği, Tohum Bilimi ve Teknolojisi ve Kanatlı Hayvan Yetiştiriciliği programlarıdır.

 Çizelge-8 Kontenjan Verilen Bölümlerin Bulunduğu Fakülte Sayısı

Ziraat Mühendisliği programları 2017 yılında tarihinin en yüksek doluluk oranlarından birini yakalamış olmasına karşın 2018 yılında doluluk oranı düşmüştür. 2017 yılına ilişkin yaptığımız değerlendirmede; doluluk oranının yüksek olmasında, programlara ilk sıradan yerleşenlere verilen YÖK destek bursu ile diğer birçok mühendislik için uygulanan başarı sırası barajı uygulamasının önemli etkileri olduğu saptamasında bulunmuş, “Ülkemizin genel işsizlik sorunu ve mezunların istihdam sorununu dikkate aldığımızda bu sonucun, başarı olarak da değerlendirilip, gelecek yıllarda kontenjan açılacak program ve öğrenci sayısında artışlara yol açması endişesini” taşımakta olduğumuzu ifade etmiştik. 2018 yılındaki kontenjan artışları ve yerleştirme sonuçlarına baktığımızda, bu kaygımızın gerçekleştiğini üzülerek görmekteyiz.

Üniversite yerleştirme sonuçlarına göre %90 üzerinde doluluk oranına ulaşan yedi fakülte bulunmaktadır.

Çizelge-9 En fazla Doluluk Oranına Sahip Fakültelerin Bulunduğu Üniversiteler

Kaynak; ÖSYM

Yerleştirme sonuçlarına göre kontenjanının yarısından azı dolan altı fakülte bulunmaktadır. Doluluk oranı en düşük olan fakülte, üç bölüm için kontenjan açılan Bingöl Üniversitesi Ziraat Fakültesidir. 73 kişilik kontenjanın 18’ine öğrenci yerleştirmesi yapılmış olup, doluluk oranı % 24,66 olmuştur.

Çizelge-10 Kontenjanı % 50’den Az Dolan Fakülteler

Kaynak; ÖSYM

Yerleştirme sonuçlarına göre kontenjanının yarısından azı dolan 7 fakülte bulunmaktadır. Doluluk oranı en düşük olan fakülte, beş bölüm için kontenjan açılan Siirt Üniversitesi Ziraat Fakültesidir. 115 kişilik kontenjanın 31’ine öğrenci yerleştirmesi yapılmış olup, doluluk oranı % 29,96 olmuştur.

Programların doluluk oranlarına bakıldığında 20 fakültede bulunan Tarım Ekonomisi programının tüm kontenjanını doldurduğu görülmektedir. Geçmiş yıllarda diğer programlardan farklı olarak TM puan türünden öğrenci alınan Tarım Ekonomisi programı, 2018 yılında puan türlerinde yapılan değişiklik sonrası, diğer ziraat mühendisliği programlarından farklı olarak, eşit ağırlık puan türünden öğrenci yerleştirmesi yapılmıştır.

Sadece Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesinde bulunan Kanatlı Hayvan Yetiştiriciliği %18.75’lik oran ile en düşük doluluk orana sahip program olmuştur.

Çizelge-11 Programlar Doluluk Oranları

Kaynak; ÖSYM

Farklı üniversitelerde bulunan programların en düşük puanları arasında farklılıklar bulunmaktadır. Namık Kemal Üniversitesi Bahçe Bitkileri programına en düşük 198 puandan öğrenci yerleştirmesi yapılmışken, aynı programa Ege Üniversitesinde 256 puandan öğrenci yerleşmiştir. Namık Kemal Üniversitesine en yüksek puandan giriş yapan öğrencinin puanı, Ege Üniversitesine en düşük puandan giriş yapan öğrenciden daha düşüktür.

Benzer durum Siirt Üniversitesi ile Ege Üniversitesi Bitki Koruma programları arasında da görülmektedir. Siirt Üniversitesi Bitki Koruma programına ilk sırada 271 puan ile giren öğrenci, Ege Üniversitesi Bitki Koruma programına en düşük 276 puandan öğrenci alındığı için tercih etse dahi giremeyecektir.

Çizelge-12 Bölümlerin en düşük puanları arasındaki farklılıklar

Kaynak; ÖSYM

 

Su Ürünleri Mühendisliği / Balıkçılık Teknolojisi Mühendisliği Eğitimi

2017 yılında, su ürünleri/balıkçılık alanında öğretim veren 18 programa, 2018 yılında ise 20 programa kontenjan verilmiştir. Kontenjanı bulunan programlardan on beşi Su Ürünleri Mühendisliği programı, ikisi Balıkçılık Teknolojisi Mühendisliği programı, biri ise Balıkçılık Teknolojisi programıdır. 2017 yılında 325 olan kontenjan 2018 yılında 482’ye çıkarken, doluluk oranı %88’den %44’e düşmüştür.

Çizelge-13 Su Ürünleri/Balıkçılık Eğitimi Veren Fakültelerin Kontenjan Durumu

* 2017’den itibaren Su Bilimleri Fakültesi

Kaynak; ÖSYM

2017 yılı sonuçlarına ilişkin yaptığımız değerlendirmede; “Su ürünleri/balıkçılık eğitimi veren programların doluluk oranlarında da YÖK destek bursu ile başarı sırası barajı uygulamasının önemli etkileri olmuştur. Mezunların istihdamı konusunda yaşanan sorunlar dikkate alınarak, gelecek yıllarda kontenjan artışına yol açacak bir yaklaşımdan kaçınılmalıdır” şeklinde kaygımızı belirtmiştik. Bu kaygımızı haklı çıkaracak şekilde kontenjanların artırılması, yerleşen öğrenci sayısında ve doluluk oranlarında azalmaya neden olmuştur.

Kontenjan açılan su ürünleri/balıkçılık eğitimi veren lisans programlarında 457 öğretim elemanı bulunmaktadır. 77 öğretim elemanı ile Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi en fazla öğretim elamanına sahiptir.

Çizelge-14 Su Ürünleri/Balıkçılık Eğitimi Veren Fakültelerin Akademik Kadroları

Biyosistem Mühendisliği Eğitimi

Biyosistem Mühendisliği programına ilk öğrenci alımı Gaziosmanpaşa, Kahramanmaraş S. İmam ve Uludağ Üniversitelerinde bulunan Ziraat Fakültelerinde 2009 yılında başlanmıştır. Bu program Tarım Makinaları ile Tarımsal Yapılar ve Sulama programlarının karma programı olarak kabul edildiğinden, Biyosistem Mühendisliği programının bulunduğu fakültelerde bu programlar bulunmamaktadır.

Çizelge-15 Biyosistem Mühendisliği Programı Kontenjan Durumu

Kaynak; ÖSYM

Ziraat Fakültesi dışındaki Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesinde açılan Biyosistem Mühendisliği programı için 21 kontenjan verilmiş olmasına karşın, 9 öğrenci yerleştirmesi gerçekleşmiştir. Biyosistem Mühendisliği programına yerleşen öğrenci sayısı 2017 yılında 236 ve doluluk oranı %90.77 iken, 2018 yılında 209 ve  doluluk oranı %62.95olmuştur.

Tütün Eksperliği Yüksekokulu

Tütün Eksperliği Yüksekokulu bir tane olup, Celâl Bayar Üniversitesi (Manisa) bünyesinde yer almaktadır. YGS-2 puan türü ile öğrenci almaktadır. 2012, 2013 ve 2014 yılında 36 kişilik, 2015 ve 2016 yılında da 41 kişilik, 2017 yılında ise 36 kişilik kontenjanın tümü dolmuştur. 2018 yılında puan türlerinin değişmesi sonrası sayısal puan türünden öğrenci alınacak olmasının etkisiyle, 36 kişilik kontenjana karşılık, 3 yerleştirme gerçekleşmiştir.

Uygulamalı Bilimler Fakültesi

Muş Alparslan Üniversitesi bünyesinde bulunan Uygulamalı Bilimler Fakültesinde Bitkisel Üretim ve Teknolojileri ve Hayvansal Üretim ve Teknolojileri programları açılmıştır. 21 kontenjan verilen programlara sırasıyla 4 ve 5 öğrenci yerleştirmesi yapılmıştır. Aynı programlar Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi bünyesinde mevcuttur. YÖK’ün kafa karışıklığı yaratan, ne amaçla yaptığı anlaşılamayan farklı fakülteler bünyesinde benzer program açma girişimlerinden vaz geçmesini bekliyoruz. Yeni açılan programların tercih edilmemesinin bu kararı zorunlu kılacağını değerlendiriyoruz.

Konuyla ilgili yeterli alt yapı, öğretim elemanı bulunmayan, mezunlarının unvanları sorun yaratacak bu tür girişimler, yükseköğretimde yaşanan sorunlara bir yenisinin eklenmesi dışında hiçbir amaca hizmet etmemektedir.