23 Şubat 2020 Pazar günü saat 08:52’de Mw=5,9 ve 19:00’da Mw=5,9 büyüklüğünde, İran’ın Khoy İli merkezli meydana gelen depremler, Başkale İlçemizin İran sınırına yakın Özpınar (Elbés), Güvendik (Elezi), Gelenler (Kérhati) ve Kaşkol (Qaşqol) mahallelerinde (köylerinde) yıkıma sebep olmuştur. Meydana gelen depremlerde 10 yurttaşımız enkaz altında kalarak yaşamını yitirmiş ve 64 yurttaşımız da yaralanmıştır.

Depremlerin meydana geldiği 23 Şubat günü TMMOB Van İl Koordinasyon Kurulu acil toplantıya çağrılmış, ZMO Van Şubemizin de içinde olduğu TMMOB Van İKK bünyesinde bulunan 14 Odamızın temsilcileri ile 24 Şubat Pazartesi günü depremlerin yıkıma sebep olduğu köylere gidilmiş, AFAD yetkilileri, muhtarlar ve depremden etkilenen yurttaşlarla birebir görüşmeler yapılmış, yerinde incelemelerde bulunulmuştur. Yapılan görüşmeler ve incelemeler sonrası, TMMOB’ye bağlı ilgili Odaların çalışmaları sonucu TMMOB Van İKK tarafından “23 Şubat 2020 Başkale Depremi Teknik İnceleme Raporu” oluşturulmuştur. Raporda yer alan ZMO Van Şubemizin görüşleri aşağıdadır.

Van Başkale İlçesinin Ekonomisi ve Tarım Sektörü

Başkale ilçesi halkının ana geçim kaynağı tarım, özellikle de hayvan yetiştiriciliğidir. Küçükbaş havyan ırkında Akkaraman ve Akkaraman varyetesi Karakaş koyunu yetiştiriciliği yaygın bir şekilde yapılmaktadır. Büyükbaş hayvan yetiştiriciliği arazi yapısını dağlık ve engebeli olması nedeniyle ekonomik değeri yüksek kültür ırkların yetiştirilmesini olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle aileler kendi ihtiyacı kadar süt ve süt ürünlerini üretimi için zorlu arazi şartlarına, hastalık ve kötü bakım beslemeye dayanıklı yerli ırklardan Doğu Anadolu Kırmızısı ve Yerli Kara Büyükbaş hayvan yetiştirmektedir.

Bitkisel üretim kış mevsimin uzun ve sert olması, rakım ve iklim şartlarının elverişsizliği nedeniyle diğer ilçelere göre gelişememiştir. Tarım faaliyetleri kısıtlı ürün deseniyle aile işletmelerin kendi ihtiyacı kadar yapılabilmektedir. Üretilen hayvansal ve bitkisel gıda ürünlerinin ihtiyaç fazlası olan kısmı iç pazara dönük olarak pazarlanmaktadır.

İran ile sınır komşusu olunması nedeniyle ilçe merkezinde küçük çapta ticari faaliyet olarak sınır ticareti yapılmaktadır. Sınır ticaretinin büyük kısmı illegal yollardan gerçekleşmektedir.  Sınır ticaretinin tarım ve hayvancılığı olumsuz olarak etkilediğini söylemek mümkündür. Bölge halkı kaçakçılık ve ticaretle uğraştıklarından bitkisel üretim ve hayvancılığı ikinci planda tutmaktadır. Bu durum özellikle hayvancılığın gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir.

İlçenin turizm potansiyeli yüksek olmasına rağmen bu yönüyle hiç tanıtılmadığından, bu yönde yatırımlar yapılmadığından turizmin ilçe ekonomisine ve istihdama katkısı olmamıştır.

23 Şubat 2020 Başkale Depreminin Tarım Sektörüne Etkileri

Yerinde yapılan incelemeler ve araştırmalarda, depremin Başkale’nin kuzey kısmında İran ile sınır olan Kaşkol, Özpınar, Güvendik ve Gelenler mahallelerinde etkili olduğu görülmüştür. Depremde 10 insanımız yaşamını yitirmiş, 4.000-5.000 küçükbaş, 100`e yakın büyükbaş hayvan telef olmuştur.

Depremin yaşandığı sınır mahallelerinin tek geçim kaynağı olan hayvancılığa ağır bir darbe vurarak, bölge çiftçisini çok zor durumda bırakmıştır. Aynı bölgede yer alan 28 yerleşim alanında zarar meydana gelmiştir. Mahalle sakinlerinin korku, endişe ve panik içinde oldukları, bu soğuk kış günlerinde depremde korumak için kendi imkânları ile yaptıkları geçici bez-battaniye çadırlarda kaldıkları, hayvanların açık alanda oldukları görülmüştür

Ağıl ve ahırların tamamına yakın kısmının yıkıldığı, yıkılmayan barınakların ise kullanılmaz halde olduğu gözlemlenmiştir. Kış mevsiminde olunduğundan, hayvanlarını kapalı alanlarda tutan bazı küçük işletmelerde hayvanların tamamının telef olduğu görülmüştür. Bazı işletmelerde ise köylünün kendi imkânları ile kurtardıkları doğum döneminde olan hayvanların, düşük yaptıkları, geriye kalan diğer hayvanların da düşük yapma riski ile karşı karşıya olduğu görülmüştür.

Engeli bakıcı maaşı, 65 yaş yaşlılık maaşı ve dul kadınlara verilen nakdi parasal yardım gibi sosyal desteklerin kesilmesi endişesiyle hayvanların önemli kısmının TÜRKVET’e kaydının bulunmadığı, çiftçilerle ile birebir yapılan görüşmelerde dile getirilmiştir. Bu nedenle de kaydı olmayan hayvanlar nedeniyle gördükleri zararın devlet tarafından karşılanıp karşılanmayacağı konusunda kaygılı oldukları görülmüştür.

Deprem Etkilerinin Giderilmesine Yönelik Çözüm Önerileri

Bölgede ikamet eden insanlar çiftçilik yaparak hayatlarını köyde sürdürmeye çalışmaktadır. Hayvanı olmayan köyde çiftçilik yapmayan hiç kimse köyde kalma eğilimi göstermez. Yaraların sarılabilmesi için acilen aşağıdaki öneriler yaşama geçirilmelidir:

• Her mahallede işletmelerin ayrı ayrı envanteri ve hayvan sağlık epikrizi çıkarılması gerekmektedir.
• Bir an önce hayvan barınma çadırları dağıtılmalıdır.
• Kurtarılan hayvanlar sağlık taramasından geçirilmelidir.
• Tiraj dikkate alınarak öncelikle gebe olan hayvanların düşük yapma riskini minimize edilmelidir.
• Hayvanları ihtiyacı olan yem, içilebilir su, vitamin, mineral, ilaç ihtiyacının ivedilikle giderilmesi son derece önem arz etmektedir.
• Hayvanı telef olan üreticiye devletin tarafından destek verilmelidir. Bu tür bir desteğin verilmemesi halinde şehre göç kaçınılmaz bir gerçek olarak karşımıza çıkacaktır.