6 Şubat günü Kahramanmaraş merkezli meydana gelen depremden 11 ilimiz etkilenmiştir. Depremden etkilenen yerleşim yerlerinde hasar tespit çalışmaları tamamlanmış,  tarım sektöründe ise Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı hasar tespit çalışmalarında elde edilen verilere göre  ilk hasar tespit miktarlarını açıklamıştır.

Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu’na göre; “Tarım sektöründe meydana gelen hasarların toplamı ilk tespitlere göre 24,2 milyar TL (1,3 milyar dolar)” düzeyinde olduğu açıklanmıştır. Türkiye’deki tarımsal destek bütçesinin 54 milyar TL olduğunu dikkate alındığında “24,2 milyon liralık hasar oranının önemli bir bütçe yükü getirdiğini” söylenebilir. 

Rapora göre; deprem bölgesinde “8 bin 241 büyükbaş, 64 bin 260 küçükbaş, 42 bin baş kanatlı hayvanın” öldüğü belirlendi. Hayvan ölümleri nedeniyle yetiştiricilerin “602,5 milyon TL (31,9 milyon dolar) kayba uğradığı” tahmin edilmektedir.

Depremden zarar gören hayvanların telafisi için ise “Tarımsal Destekleme Bütçesi’ne 580,3 milyon TL (30,7 milyon dolar) ödenek tahsis edilmesi” ihtiyaçlar arasında yer aldı.

Bölgede yer alan Toprak Mahsulleri Ofisi’ne (TMO) ait toplam “315.100 ton kapasiteli 18 deponun kapasite olarak yüzde 9,5’i yıkık, yüzde 22,1’i orta hasarlı, yüzde 68,4’ü az hasarlı olarak” tespit edildi. Toplam hasarın ise “81,6 milyon TL (4,3 milyon dolar) olduğu” öngörülmektedir.

Sulama sektörünün hasarına ilişkin tahmini maliyet ise “19,5 milyar TL’dir (1,03 milyar dolar). Baraj ve göletler kategorisi altında yer alan en büyük 14 baraj ve gölete ilişkin hasar tutarı 2,7 milyar TL (141,8 milyon dolar) olarak” belirlendi.

Günümüzde gelinen noktada “Eğer çiftçi henüz kaybettiği hayvan miktarında hayvan alamamışsa, yem sorunu devam ediyorsa, depremde zarar gören tarım aletleri verilmemişse bütüncül paketin açıklanması gerekli”  olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle Tarım Bakanlığı yeterli miktarda destek verilmesi gerekmektedir.

Deprem bölgesinde Ziraat Mühendisleri Odasının da yer aldığı hasar tespit çalışmaları sonucunda Tarım Bakanlığı’nın açıkladığı bir sefere mahsus yem desteği, ölen hayvanın yerine yenisinin konacağı gibi uygulamaların yeterli olmadığı görülmektedir. Deprem sonucunda, tarlalarda, zeytinliklerde yarıklar oluşmuştur. Tarla bütünlüğünün bozulmasına yönelik çiftçinin mart-nisan ayında tarlasına girdiğinde gübreleme ilaçlama yapacak şekilde o hasarlar henüz tespit edilmemiştir. Tarlalarda oluşan bu sorunları düzeltmeye yönelik somut adımlarda henüz atılmadığı görülmekte, tarım alet ve makinelerindeki eksikliklerin giderilmesi konusunda da ciddi adımlar henüz gündemde değildir. Ülke olarak gübrede zaten sorun yaşanmaktadır. Maliyetler nedeniyle deprem bölgesinde çiftçiler yeterli miktarda gübre atamama sorunu ile karşı karşıyadır.

Deprem bölgesinde öncelikle göç çok ciddi bir sorun. Tersine yönelik göç de gündemdedir. Köylerdeki yapılaşma zaten imar planlarının dışındaydı. OHAL kararnamesiyle insanların yeni konutlarına ulaşması için Mera Kanunu, Orman Kanunu devre dışı bırakılmaktadır. Acele kamulaştırmayla çiftçinin arazisine doğrudan el koyma gündeme geldi. Yeni TOKİ konutlarının tarımsal üretim alanlarına ve su havzalarında kurulması gibi yanlış uygulamalar ile birlikte Kahramanmaraş ve Şanlıurfa’da üniversite arazilerinin de yapılaşmaya açılması gündemdedir. 

Deprem bölgesinden Büyükşehirlere göç gerçekleşmiştir. Bölgede var olan mevsimlik tarım işçi sorunu Mart ayıyla birlikte bitkisel üretimin, meyve bahçelerinde bakımın Hatay’da narenciyede hasadın olduğu bir ortamda daha da artacaktır. İş gücü sorunu çözümü için gerekli tedbirler alınmalıdır. Bu ortamda iş gücüne yönelik teşviklerle; ekim, bakım ve hasat aşamasında bu sorunlarında çözülmesi üretim kaybının azalması için önemli görülmektedir.

Barajlar ve göletlerdeki hasar tespit çalışmaları devam etmektedir. Yeni sezon için sulama yapılacaksa hasarının tespiti ile birlikte sulama planlamasının yapılmalıdır. Sulama planlaması yapılması önemlidir çünkü deprem bölgesinde ciddi bir kuraklık yıllardır yaşanıyor. O kuraklığın etkileri halen daha sürmeye devam etmektedir

Ziraat Mühendisleri Odası olarak, biz insanların üretime devam edip başka yerlere göç etmemesi için 5 yıllık ekonomik sosyal bütün bir paketin açıklanmasını talep ediyoruz.

Eğer çiftçi henüz kaybettiği hayvan miktarında hayvan alamamışsa, bir sefer verilen yem desteğiyle yem sorunu devam ediyorsa ve girdi maliyetleri zaten yüksek tarım aletleri yerine üretim aracı verilmemişken, mazotta, tohumda ve yemde somut indirimi, sulama borçlarının silinmesini, özel bankalar dahil çiftçilerin borçlarının yapılandırılmasını, SGK, BAĞ-KUR primlerinin ödenmesini kapsayan, bitkisel üretim ile hayvansal üretimin yanında bunları işleyen gıda sanayinin sorunlarına yönelik de bütüncül paketin açıklanması gerektiğini düşünmekteyiz.

Kamuoyuna saygı ile arz ederiz.

Havva YURDUNUSEVEN BAYZAT

Ziraat Mühendisleri Odası Samsun Şb. Bşk.