GÖKHAN GÜNAYDIN

TMMOB ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI YÖNETİM KURULU BAŞKANI

AVRUPA BİRLİĞİ KONSEYİ, TÜRKİYE İLE GERÇEKLEŞTİRİLECEK MÜZAKERELERE İLİŞKİN “ÇERÇEVE BELGE” Yİ 3 EKİM 2005 TARİHİNDE KAMUOYUNA AÇIKLAMIŞTIR. ARDINDAN, TARIM VE KIRSAL KALKINMA KONUSUNDA “MÜZAKERELER”, BRÜKSEL’DE, 5 ARALIK 2005 TARİHİNDE BAŞLAMIŞTIR.

ÇERÇEVE BELGE’NİN 3 NO’LU EKİ, GÖRÜŞMELERE KONU OLACAK 35 MÜZAKERE BAŞLIĞINA İLİŞKİN BİR LİSTE VERMEKTEDİR. BUNA GÖRE; “TARIM VE KIRSAL KALKINMA”, “GIDA GÜVENLİĞİ, HAYVAN VE BİTKİ SAĞLIĞI” İLE “BALIKÇILIK” OLMAK ÜZERE ÜÇ MÜZAKERE BAŞLIĞI, TARIM SEKTÖRÜNÜ DOĞRUDAN İLGİLENDİREN KONULAR OLARAK ÖNE ÇIKMAKTADIR.

BUNUN YANINDA; ”MALLARIN” – “HİZMETLERİN” – “SERMAYENİN” VE “İŞGÜCÜNÜN SERBEST DOLAŞIMI”, “SOSYAL POLİTİKALAR VE İSTİHDAM”, “BÖLGESEL POLİTİKALAR VE YAPISAL ARAÇLARIN UYUMLAŞTIRILMASI”, “ÇEVRE”, “TÜKETİCİ VE SAĞLIĞIN KORUNMASI” İLE “GÜMRÜK BİRLİĞİ” OLMAK ÜZERE DOKUZ MÜZAKERE BAŞLIĞINDA, TARIM SEKTÖRÜNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR GERÇEKLEŞTİRİLECEKTİR. ANCAK AŞAĞIDA BELİRTİLEN KONULAR, AB İLE YÜRÜTÜLECEK GÖRÜŞMELERDE ORTAYA ÇIKACAK SORUNLARIN HABERCİSİ NİTELİĞİNDEDİR;

• 6 EKİM 2004 TARİHLİ “İLERLEME RAPORU”, AYNI TARİHLİ “ETKİ DEĞERLENDİRME RAPORU”, 17 ARALIK 2004 TARİHLİ “KONSEY KARARI”, 3 EKİM 2005 TARİHLİ “MÜZAKERE ÇERÇEVE BELGESİ” VE 9 EKİM 2005 TARİHLİ “KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİ” VE “İLERLEME RAPORU”NDA TARIM SEKTÖRÜNÜN SOSYO-EKONOMİK ÖZELLİKLERİNE İLİŞKİN ORTAYA KONULAN BELİRLEMELER,
• AVRUPA BİRLİĞİ ORTAK TARIM POLİTİKASI’NIN GÜNCEL YÖNELİMLERİ İLE TÜRKİYE’NİN KENDİ TARIM SEKTÖRÜNDEN BEKLENTİLERİNİN ÖRTÜŞMEMESİ VE BU ALANDA GÖRÜLEN “AÇIĞIN” GİDEREK ARTMAKTA OLUŞU,
• TÜRKİYE’NİN SEKTÖRE AKTARDIĞI DESTEK MİKTARI İLE AB’NİN DESTEKLEME DÜZEY VE ÇEŞİTLERİ ARASINDA GÖRÜLEN ÖNEMLİ FARKLILIKLAR,
• GÖRÜŞMELERİ YÜRÜTECEK OLAN TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI’NIN İDARİ KAPASİTESİNDE ORTAYA ÇIKAN AŞINIM.

ÖNCELİKLE VE ÖNEMLE BELİRTİLMELİDİR Kİ, YAŞANACAK OLAN, GÜNLÜK KULLANIM DİLİNDE GEÇERLİ OLAN VE TARAFLARIN KARŞILIKLI RIZALARININ UYUMLAŞTIRILMASINA YÖNELİK BİR UZLAŞMA ARAYAN “MÜZAKERE SÜRECİ” DEĞİLDİR. TARIM SEKTÖRÜNDE GÖRÜŞÜLECEK OLAN, AB’NİN TÜZÜK (REGULATİONS), KARAR (DECİSİON), GÖRÜŞ (OPİNİON) VE TAVSİYE (ADVİCE) HİYERARŞİSİNDE BAĞLAYICILIĞA SAHİP MEVZUATININ TÜRKİYE’YE AKTARILMASINA YÖNELİK ZAMAN VE FİNANSMAN PLANLAMASIDIR.

TÜRKİYE GİBİ, 39 MİLYON HEKTAR İLE 25 ÜYELİ AB’NİN TOPLAM TARIM ALANININ % 23’Ü ORANINDA TARIM ALANINA SAHİP, TOPLAM İSTİHDAMININ % 33’Ü TARIMDA ÇALIŞAN BÜYÜK BİR ÜLKEDE, YUKARIDA İFADE EDİLEN İŞİN GERÇEKLEŞTİRİLEBİLMESİ, HEM TÜRKİYE’NİN ETKİLİ VE DOĞRU POLİTİKALAR İZLEMESİ HEM DE TOPLULUĞUN, TIPKI DİĞER ADAY ÜLKELERDE OLDUĞU GİBİ, SEKTÖREL SORUNLARI GİDERİP FARKLI YAPILARIN UYUMLAŞTIRILMASINA YÖNELİK İRADE ORTAYA KOYMASI, BUNA YÖNELİK YÖNETİMSEL VE FİNANSAL ARAÇLARI DEVREYE SOKMASI İLE OLANAKLIDIR.

OYSA GÖRÜLMEKTEDİR Kİ, AB BU ANLAMDA TAM TERSİ BİR TUTUM İZLEMEKTEDİR. MÜZAKERE ÇERÇEVE BELGESİ, TIPKI 17 ARALIK 2004 TARİHLİ KONSEY KARARI’NDA OLDUĞU GİBİ, TARIM SEKTÖRÜ, YAPISAL POLİTİKALAR VE KİŞİLERİN SERBEST DOLAŞIMINA YÖNELİK “UZUN GEÇİŞ DÖNEMLERİ”, “DEROGASYONLAR”, “ÖZEL DÜZENLEMELER” VE “KALICI KORUMA HÜKÜMLERİ” GETİRİLEBİLECEĞİNİ; SERBEST DOLAŞIM ALANINDA ÜYE DEVLETLERE AZAMİ ROL VERİLECEĞİNİ İFADE ETMEKTEDİR. BUNA KARŞILIK TÜRKİYE’NİN TALEP EDEBİLECEĞİ GEÇİCİ TEDBİRLER BAĞLAMINDA; GEÇİŞ DÖNEMLERİ KISA VE AZ SAYIDA OLACAK, BİRLİĞİN KURAL YA DA POLİTİKALARINA BİR DEĞİŞİKLİK GETİRMEYECEK, BUNLARIN SAĞLIKLI İŞLEYİŞİNİ BOZMAYACAK VE REKABETE BÜYÜK ÖLÇÜDE ZARAR VERMEYECEKTİR.

BU BAĞLAMDA, TÜRKİYE TARIM SEKTÖRÜNÜN TOPLULUĞA GETİRECEĞİ YÜK VE SORUNLARDAN UZAK KALMA KONUSUNDA AÇIK BİR ÇABA SERGİLEYEN VE BU ALANDA BİR SORUMLULUK ALMAKTAN KAÇINAN AB, MALİ ALANDA DA BENZER BİR TUTUM SERGİLEMEKTEDİR.

“2000 – 2006 YILI AB 25 FİNANSAL ÇERÇEVESİ”, ANA HATLARI İLE AŞAĞIDA VERİLMEKTEDİR;

TABLODAN DA GÖRÜLECEĞİ ÜZERE, AB, TARIM VE KIRSAL KALKINMA ÖNLEMLERİNE HALEN YILDA 42 MİLYAR EURO DÜZEYİNDE HARCAMA YAPMAKTADIR. OYSA, GENİŞLEME ÖNCESİ TARIM YARDIMI DÜZEYİ, YILDA 520 MİLYON EURO İLE SINIRLANDIRILMIŞTIR. GENİŞLEMEDEN TARIMA AKTARILAN FON MİKTARI İSE, EN ÇOK 3.4 MİLYAR EURO / YIL İLE SINIRLI KALMIŞTIR.

“BÜTÇE DENGELEYİCİLER” POLİTİKALARI ÇERÇEVESİNDE, İLERİYE YÖNELİK OLARAK, GENİŞLEME POLİTİKALARININ BİRLİĞE MALİYETİNİ SÜREKLİ OLARAK KONTROL ETME VE İNDİRGEME EĞİLİMİ İÇİNDE OLAN AB’NİN, NE BUGÜN NE DE 3 EKİM 2005 TARİHLİ MÜZAKERE ÇERÇEVE BELGESİ’NDE SÖZÜ EDİLEN VE 2014’TEN İTİBAREN BAŞLAYACAK OLAN DÖNEME İLİŞKİN OLARAK OLUŞTURULACAK MALİ ÇERÇEVE’DE, TÜRKİYE’NİN TARIM MÜKTESEBATINA YÖNELİK OLARAK ORTAYA ÇIKACAK MALİYETİ KARŞILAMAYA İSTEKLİ OLMADIĞI AÇIKTIR.

NİTEKİM, 6 EKİM 2004 TARİHLİ İLERLEME RAPORU VE ETKİ DEĞERLENDİRME RAPORU’NDA, HALEN AB’DE UYGULANAN OTP’NİN TÜRKİYE’DE UYGULANMASI HALİNDE, DOĞRUDAN GELİR DESTEĞİ İÇİN 8 MİLYAR EURO, PAZAR ÖNLEMLERİ İÇİN 1 MİLYAR EURO, KIRSAL KALKINMA ÖNLEMLERİ İÇİN DE 2.3 MİLYAR EURO OLMAK ÜZERE TOPLAM 11.3 MİLYAR EURO KAYNAK GEREKTİĞİ İFADE EDİLMEKTE, GEÇİŞ SÜRESİNİN 2025’İ AŞMASI DURUMUNDA, HESABIN DEĞİŞECEĞİ DE AYRICA İFADE EDİLMEKTEDİR.

BUNA KARŞILIK TÜRKİYE, ANCAK 3.3 KATRİLYON TL DÜZEYİNDE BÜTÇESİNDEN TARIMA TRANSFER YAPABİLMEKTE, BAŞKA BİR DEYİŞLE AB DÜZEYİNİN 1/6’SI KADAR KAYNAĞI TARIMINA ÖZGÜLEYEBİLMEKTEDİR.

BATI KAYNAKLI HESAPLAMALAR, TÜRK TARIMININ AB’YE UYUMUNUN, YILDA 20 MİLYAR EURO’NUN ÜZERİNDE BİR KAYNAĞA GEREKSİNİM DUYDUĞUNU ORTAYA KOYMAKTADIR. BUNA KARŞILIK, BÖYLE BİR KAYNAĞIN TARIMA AYRILMASI KONUSUNDA NE AB NE DE MEVCUT HÜKÜMET’İN BİR PLANININ OLMADIĞI AÇIKTIR.

YUKARIDA AÇIKLANMAYA ÇALIŞILAN GERÇEKLERİN ORTAYA KOYDUĞU TABLO, SÜRECİN TÜRKİYE İÇİN SORUNLU BİR GELECEĞE İŞARET ETTİĞİNİ ORTAYA KOYMAKTADIR. ŞÖYLE Kİ;

GEREKLİ MALİ YARDIM YAPILMADAN GERÇEKLEŞTİRİLEBİLECEK OLASI BİR ÜYELİKTE, TARIMA YÖNELİK KALICI DEROGASYONLARIN KALDIRILMASI HALİNDE; AB ORTAK TARIM POLİTİKASI’NIN ÜÇ TEMEL İLKESİNDEN “MALİ DAYANIŞMA” DIŞINDA KALAN DİĞER İKİSİ OLAN “PAZAR BİRLİĞİ” VE “TOPLULUK TERCİHİ” NİN İŞLEMESİYLE; “ETKİ DEĞERLENDİRME RAPORU” NDA DA BELİRTİLDİĞİ GİBİ, YALNIZCA YAŞ MEYVE VE SEBZE, FINDIK, KOYUN ETİ VE BAKLİYAT ALT SEKTÖRLERİNİN REKABETÇİ OLABİLECEĞİNİ, DİĞER ALANLARDA İSE AB TARIMSAL ÜRÜNLERİNİN TÜRKİYE PAZARINI DOLDURACAĞINI ÖNGÖRMEK ZOR DEĞİLDİR…

BUNUN YANINDA, DİE RAKAMLARI İLE ORTAYA KONULAN KIRSAL YOKSULLUK VERİLERİ, MUTLAK YOKSUL ORANINI % 9.3, GÖRELİ YOKSUL ORANINI % 21.8 OLARAK BELİRLEMEKTEDİR. BÖYLE BİR ORTAMDA, İÇ TİCARET HADLERİNİN SÜREKLİ TARIM ALEYHİNE GELİŞİMİ, KIRSAL ALANDA YAŞAYANLARIN BÜYÜK BİR KOPUŞLA KENTLERİN VAROŞLARINA DOĞRU YÖNELMESİ SONUCUNU DOĞURACAKTIR.

TÜRKİYE’DE SİVİL İSTİHDAMIN % 33’Ü OLAN 7.2 MİLYON İŞGÜCÜNÜN TARIM SEKTÖRÜNDE KONUMLANDIĞI, BUNLARIN AİLELERİ İLE BİRLİKTE 25 MİLYONA YAKIN NÜFUSU OLUŞTURDUKLARI, SANAYİ VE HİZMETLER SEKTÖRÜNÜN, SIRASIYLA 4 VE 11 MİLYONLUK İSTİHDAM KAPASİTELERİ İLE YENİ İSTİHDAM ÇAĞIRMADIKLARI, TÜRKİYE’DEKİ İŞSİZLİK ORANININ % 9 İLA % 10 ARASINDA DEĞİŞTİĞİ BİLİNMEKTEDİR.

İŞTE BU ORTAMDA, İŞSİZLİK ORTALAMASI % 8 OLAN AB, KİŞİLERİN SERBEST DOLAŞIMINA KALICI DEROGASYON GETİREREK, BU ALANDA ÜYE DEVLETLERE AZAMİ BİREYSEL ROL TANIYARAK, TARIMDAN KOPACAK 6 MİLYON İŞGÜCÜNÜN, AİLELERİ İLE BİRLİKTE DOĞURACAĞI SORUNLARI ANADOLU COĞRAFYASINA HAPSETMEK İSTEMEKTEDİR.

BU BAĞLAMDA, TARIM YANINDA SERBEST DOLAŞIMA VE YAPISAL POLİTİKALARA GETİRİLEBİLECEĞİ İFADE EDİLEN KALICI DEROGASYONLAR VE İLK KEZ BİR ADAY ÜLKEYE UYGULANAN “BİRLİĞİN HAZMETME KAPASİTESİ”, TARIM SEKTÖRÜNDEN DOLAYIMLANAN KONULARDIR. BU DURUM, “KOPENHAGH KRİTERLERİNİN YERİNİ TARIM KRİTERLERİ ALDI” YOLUNDAKİ GÖRÜŞÜMÜZÜN GEREKÇESİNİ OLUŞTURMAKTADIR.

YİNE ADAY ÜLKELERDEN YALNIZCA TÜRKİYE’YE UYGULANAN BİR BAŞKA YAPTIRIM, HER MÜZAKERE BAŞLIĞININ AÇILMASINDA VE KAPATILMASINDA, ÜYE ÜLKELERİN ONAYLARININ ZORUNLU TUTULMASIDIR. BU DURUM, “TARIM VE KIRSAL KALKINMA”, “GIDA GÜVENLİĞİ, HAYVAN VE BİTKİ SAĞLIĞI” İLE “BALIKÇILIK” OLMAK ÜZERE TARIMLA İLGİLİ ÜÇ MÜZAKERE BAŞLIĞINDA, 25 ÜYE ÜLKEDEN TOPLAM 150 ONAYIN GEREKLİ OLDUĞUNU ORTAYA KOYMAKTADIR.

TEKNİK ÇALIŞMALARIN ÖTESİNDE, SİYASİ DEĞERLENDİRMELERİN ÖNE ÇIKTIĞI ORTAMDA, BU ONAYLARIN ALINMASINDA OLUŞABİLECEK ZORLUKLARI ÖNGÖRMEK ZOR DEĞİLDİR…

KALDI Kİ, İLGİLİ AB BELGELERİNDE SÖZÜ EDİLEN; “MÜKTESEBATI ÜSTLENME KAPASİTESİNİ TAM OLARAK YERİNE GETİREMEMESİ DURUMUNDA, MÜMKÜN OLAN EN KUVVETLİ BAĞLA TOPLULUK YAPILARINA DEMİRLEMESİ SAĞLANACAKTIR” İBARESİ, AVUSTURYA’NIN 3 EKİM SÜRECİNDE GÖSTERDİĞİ ÇABALARIN MADDİ TEMELİNİN KURGULANDIĞINA İLİŞKİN AÇIK BİR GÖSTERGE NİTELİĞİNDEDİR.

TÜM BU AÇIKLAMALARDAN SONRA, SÜRECİN “TEKNİK KISMINA” İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELERİMİZİ DE KAMUOYU İLE PAYLAŞMAYI GEREKLİ GÖRÜYORUZ…

5 ARALIK 2005 TARİHİ İTİBARİYLE, TARIM ALANINDA “MÜZAKERELERİN” BAŞLAYACAĞI; İLK İKİ AŞAMANIN “TANITICI” VE “AYRINTILI TARAMA” SÜRECİ OLACAĞI İFADE EDİLMEKTEDİR.

ÖNCELİKLE, 1999 HELSİNKİ ZİRVESİ’Nİ İZLEYEN SÜREÇTE, TARIM MEVZUATINA İLİŞKİN PRE – SCREENİNG VE SCREEİNİNG SÜREÇLERİNE YÖNELİK ÇALIŞMALAR GERÇEKLEŞTİRİLMİŞ, BELİRLİ ALT SEKTÖRLERDE TARAMA İŞLEMİ TAMAMLANMIŞTIR. ŞİMDİ, BU ÇALIŞMALARIN TEKRARLANACAĞI ANLAŞILIYOR…

BİLİNDİĞİ ÜZERE, KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİ Nİ TAKİBEN YAYIMLANAN VE REVİZE EDİLEN ULUSAL PROGRAM, TARIM SEKTÖRÜNE İLİŞKİN ALTI ALT BAŞLIK TAŞIMAKTADIR: “YATAY KONULARA İLİŞKİN DÜZENLEMELERE UYUM”, “VETERİNERLİK MEVZUATINA UYUM”, “BİTKİ SAĞLIĞI MEVZUATINA UYUM”, “ULUSAL KIRSAL KALKINMA VE ORMANCILIK STRATEJİLERİNİN OLUŞTURULMASI”, “GIDA GÜVENLİĞİ VE KONTROLÜ”, “ORTAK PİYASA DÜZENLERİ”.

SÖZÜ EDİLEN ALANLARDA, GEÇEN SÜREYE KARŞIN, SON DERECEDE SINIRLI DÜZEYDE ÇALIŞMA GERÇEKLEŞTİRİLEBİLDİĞİ AÇIKTIR. BUNDA, TARIM BAKANLIĞI’NIN YÖNETİM YAPISININ YETERSİZLİKLERİ YANINDA, AB TARAFININ TUTUMU DA ÖNEMLİ ROL OYNAMIŞTIR.

SÖZGELİMİ, TÜRKİYE’NİN NET DIŞALIMCI OLMAYA ADAY OLDUĞU “VETERİNERLİK MEVZUATINA UYUM” ALANINDA AB BİRÇOK PROJEYİ DESTEKLEMİŞ VE MEVZUAT UYUMUNDA MESAFE ALINMIŞTIR.

BUNA KARŞILIK; “HUBUBAT VE ÇELTİK”, “SIĞIR VE DANA ETİ”, “SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ”, “TAZE MEYVE VE SEBZE”, “İŞLENMİŞ MEYVE VE SEBZE”, “ZEYTİNYAĞI”, “ŞARAP”, “ŞEKER”, “TÜTÜN” ALT BAŞLIKLARINDAN OLUŞAN VE ÖNEMLİ ORANDA MALİ KAYNAK GEREKTİREN ORTAK PİYASA DÜZENLERİ ALANINDA, TÜRKİYE’NİN İVEDİ GEREKSİNİMİNE YÖNELİK OLARAK GERÇEKLEŞTİRİLEN MEVZUAT UYUMU ÇALIŞMALARI VE MÜDAHALE KURUMU (İNTERVENTİON AGENCY) KURULMASI ÇALIŞMALARI, KAYNAK GEREKTİRMESİ VE AB TARAFINDAN DESTEKLENMEMESİ–ONAYLANMAMASI NEDENİYLE SONUÇSUZ KALMIŞTIR.

BU DURUM, AB İLE İLİŞKİLERİN, İDDİA EDİLDİĞİ GİBİ “EV ÖDEVİNİ EKSİKSİZ YAPMA” TEMELİNDEN ÇOK ÖTE ANLAMLAR TAŞIDIĞINI AÇIKÇA GÖSTERMEKTEDİR.

SÜREÇ, BİLGİYLE DONANMIŞ, DÜNYA VE TÜRKİYE TARIM POLİTİKALARINI ÇOK İYİ BİLEN, DİKKATLİ, İNANÇLI, KENDİNE GÜVENLİ, ULUSAL YARARLARI KORUMA KONUSUNDA AKTİF TUTUM ALABİLECEK BİR EKİBİN, TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI ÇATISI ALTINDA KURULMASINI GEREKLİ KILMAKTADIR. BU EKİPTE, ZİRAAT MÜHENDİSİ VE VETERİNER HEKİMLERDEN OLUŞACAK TARIM UZMANLARI YANINDA; HUKUKÇU – İKTİSATÇI VE ÇEVİRMENLERİN ETKİLİ BİR İŞBİRLİĞİ GEREKMEKTEDİR.

TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI’NIN MEVCUT YAPISININ, KİMİ ÖZVERİLİ TUTUMLARA KARŞIN, YUKARIDA ÇERÇEVESİ ÇİZİLEN YAPIDAN NİTELİK VE NİCELİK OLARAK UZAK OLDUĞU AÇIKTIR. BU BAĞLAMDA, BAKANLIĞIN KADROLARINI TAKVİYE ETMESİ, ÇALIŞANLARINI ETKİLİ BİR HİZMET İÇİ EĞİTİME TABİ TUTMASI YANINDA, MESLEK KURULUŞLARI VE İLGİLİ SEKTÖR TEMSİLCİLERİ İLE GERÇEK ANLAMDA BİR İŞBİRLİĞİ SÜRECİNE AÇIK, KATILIMCI VE SAYDAM BİR TUTUM İZLEMESİ GEREKMEKTEDİR.

ANCAK, TÜM BUNLARA KARŞIN, AB SÜRECİNİN SİYASİ – SOSYAL VE EKONOMİK İÇERİĞİNDEN UZAK, “SALT TEKNİK” BİR ÇALIŞMA SÜRECİNİN, TÜRKİYE’NİN ORTA DÖNEM ÇIKARLARINA AYKIRI BİR POLİTİKA SEÇİMİ OLACAĞI BİLİNMELİDİR.