Resmi Gazete’nin 10 Ağustos 2018 tarihli sayısında yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile hayvan beslemesinde yem amaçlı kullanılan bazı ürünlerin gümrük vergileri indirildi. İthalat Rejimi Kararları kapsamında geçmişte Bakanlar Kurulu tarafından alınan gümrük vergisi oranlarının değiştirilmesi ile ilgili kararlar, Cumhurbaşkanlığı Yönetim Sistemine geçilmesi nedeni ile Cumhurbaşkanı tarafından alınıyor.

Yem ve yem hammaddelerindeki fiyat artışlarını önlemek için, sorunun gerçek nedenlerini çözmeye yönelik adımlar atılması yerine, KDV ve gümrük vergilerinin indirilmesi yönteminin sıklıkla tercih edilmesi, bugüne kadar bir sonuç getirmedi. Son karar öncesi 21 Kasım 2017 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan İthalat Rejimi Kararı ile de gümrük vergileri azaltılmıştı.

Bakanlar değişiyor, politikalar değişmiyor

Tarım politikalarını, yerli üretimi artırma ve destekleme yerine, kolaycılığa kaçıp ithalat politikaları ile sürdürme anlayışının, yeni Tarım ve Orman Bakanı Bekir PAKDEMİRLİ tarafından da aynı şekilde sürdürülmeye devam edeceği görülüyor. Hayvanları ithal ettiğimiz gibi hayvan beslemesinde kullandığımız yemleri de ithal etmek zorunda kalmamız, tarımımızın geldiği noktayı göstermesi açısından üzüntü verici bir örnek.

Artan döviz kurları ile birlikte yurtdışı maliyetler dikkate alındığında, gümrük vergilerinde yapılan indirimlerle maliyetlerin düşürülmesi mümkün görülmemektedir. Şimdiye kadar yapılan çalışmalar bir sonuç getirmemesine karşın, gıda enflasyonunun kısa vadede düşürülmesi için ithalat yolu bir kez daha deneniyor. Bugüne kadar yapılanlar, gıda enflasyonun kısa vadede, günlük geçici politikalarla düşürülmesinin mümkün olmadığını ortaya çıkarmıştır. Gıdada kendi kendine yeterliliğin sağlanması ve fiyatların makul seviyelere gelebilmesinin tek yolu, yerli üretimin geliştirilmesi için gerekli politikaların bir an önce ve kararlılıkla uygulamaya alınmasıdır.

İhtiyaçlar yerli üretimle karşılanmalıdır.

Yurt dışından ihtiyaç duyulan kaba yem ihtiyacının azaltılabilmesi için yem üretimine, yağlı tohumların üretimine verilen teşvikler artırılmalı, meraların etkin kullanımı sağlanmalıdır. Yem sektöründe soya kullanımının yoğunluğundan dolayı yurtiçinde GDO’suz soya üretimine ağırlık verilmeli ve bu yönde teşvikler geliştirilmelidir. Ayrıca soyaya alternatif olarak aspir gibi bitkilerin üretimine ağırlık verilerek yem sanayinin bu ürünleri kullanımı teşvik edilmelidir. Toprak Mahsulleri Ofisinin fiyat regülasyonu yoluyla üretici ve sanayicileri dengede tutması gereklidir. Tarım Kredi Kooperatiflerinin yerli üretim yapan üreticinin ürününü uygun fiyatlarla alması sanayiye kar amacı gütmeden satması üreticiye bu ürünlerin yetiştirilmesi yönünde destek sağlayacak ve yem üretiminde sürdürülebilirliğe katkı verecektir. Uluslararası ilişkilerden ortaya çıkacak kriz, yaptırım, ambargo gibi olumsuzluk durumunda bu hammaddelerin nasıl sağlanacağına dair alternatif politikalar oluşturulmalıdır.

Üretici örgütlerinin bu süreç içerisinde etkin olarak rol alması ürün fiyatlarının regüle olmasına katkı sağlayarak üreticinin zarar etmesini engelleyecektir. Süt Sanayi ile yem sanayisinin entegre olmasının üretici aleyhine ortaya çıkaracağı sorunlar göz önüne alınarak üretici örgütlenmesinin geliştirilmesi ve süreçte rol alması sağlanmalıdır. Şeker pancarı posasında yaşanan ithalatın azaltılabilmesi için şeker pancarı üretimine konulan kotanın tekrar değerlendirilerek artırılması, hem nişasta bazlı şekere karşı pancardan elde edilen ürünlerin üretimini artıracağı gibi hem de posa ithalatının daralmasına katkı sağlayacaktır.

Gümrük indirimi kararı neleri kapsıyor?

Gümrük vergisi oranları değiştirilen ürünler üç grup içinde yer alıyor. Bunlardan birisi 2303 GTİP grubunda yer alan, gümrük vergileri %3.7’den sıfıra düşürülen “Nişastacılık, şeker pancarı, şeker ve içki sanayinin artık ve posaları”, diğeri 2306 GTİP grubunda yer alan gümrük vergileri %11.8 ve %11.3’den sıfıra düşürülen “Bitkisel yağların üretiminden arta kalan küspe ve katı atıklar”, bir diğeri de gümrük vergileri %23,6’dan %13 düşürülen 1206 GTİP grubunda yer alan “Ayçiçeği tohumu”.

Gümrük vergileri indirilen bu ürünlerin ithalatı kapsamında 2017 yılında 621 bin ton mısır grizi, 1.78 milyon ton DDGS, 965 bin ton ayçiçeği tohumu küspesi ve 365 bin ton ayçiçeği tohumu yer aldı. Bu ürünler için yaklaşık 1 milyar dolar ödendi. Yurtiçi kaynaklardan karşılanamayan bu ürünlerin ithalatı için önemli bir döviz gideri olmasının yanı sıra, özellikle mısır kaynaklı olanların GDO’lu olma riski, halkımızın sağlığı açısından endişe verici bir durumu da ortaya çıkarmaktadır.

Gümrük vergileri indirilen ürünlerle ilgili durumumuz nedir?

Gümrük vergisi indirilen ürünlerle ilgili karara bakıldığında, ifade edilen bir takım rakamlardan durumun vahametini ve büyüklüğünü anlamak çok kolay değil. Bu ürünlerle ilgili geçmiş yıllar istatistikleri incelendiğinde, kararda bir satır olarak görülen her bir ürünün, ekonomimiz ve tarım sektörümüz açısından önemi daha anlaşılır hale geliyor.

1.Nişastacılık, şeker pancarı, şeker ve içki sanayinin artık ve posaları ithalatı

Nişastacılık, şeker pancarı, şeker ve içki sanayinin artık ve posaları ithalatımıza bakıldığında, ithalatımızın sürekli bir artış içinde olduğu görülmektedir. 2014 yılında 229 milyon dolar olan ithalat, 2017 yılında 445 milyon dolar, 2018 yılının ilk altı ayında da 166 milyon dolar oldu.

 Çizelge- 1 Nişastacılık, şeker pancarı, şeker ve içki sanayinin artık ve posaları ithalatı

* Ocak-Haziran

Kaynak; TUİK

İthalat Rejimi Kararı kapsamında bu gruptaki ürünlerin %3.7 olan gümrük vergileri sıfıra çekilerek kaldırıldı. Bu grup içinde üç farklı ürün çeşidi yer alıyor. Bunlardan biri mısır nişastasının atığı olan mısır grizi.

1.1.Mısır grizi ithalatı

Mısır grizi ithalatının yaklaşık yarısı ABD’den yapılırken Rusya, Ukrayna ve Bulgaristan’dan önemli miktarda ithalat gerçekleşiyor. Türkiye 2017 yılında 622 bin ton mısır grizi ithalatına ederek 107 milyon dolar öderken, bu yılında ilk altı ayında 155 bin tonluk ithalat için ise 31 milyon dolar ödedi.

Çizelge-1-a Mısır Grizi ithalatı (GTİP 230310)

* Ocak-Haziran

Kaynak; TUİK

Mısır grizi ve DDGS büyükbaş ve kanatlı yem rasyolarında mısır, ayçiçeği küspesi, soya küspesi ve buğday kepeğine alternatif oluşturan ürünler. Protein değeri bakımından ayçiçeği küspesi ile eşdeğer, buğday kepeğine göre biraz daha zengin içerikte. Yağ içeriği bakımından mısır grizinde % 2 -4, DDGS’de % %8-11 oranında yağ bulunuyor.

1.2. Şeker pancarı artıkları ithalatı

Nişastacılık, şeker pancarı, şeker ve içki sanayinin artık ve posaları grubu içinde yer alan diğer bir alt grubuşeker pancarının etli kısımları, şeker kamışı bağası ve şeker sanayinin diğer artıkları oluşturuyor. Bu kapsamda 100 bin tonu aşkın ithalat gerçekleşirken, 2017 yılında 6 bin tonun altında kaldı. Bu yılın ilk altı ayında ise 17 bin ton ithalat için 3.2 milyon dolar ödendi.

Çizelge-1-b Şeker pancarının etli kısımları, şeker kamışı bağası ve şeker sanayinin diğer artıkları ithalatı (GTİP 230320)

 * Ocak-Haziran

Kaynak; TUİK

Şeker pancarının etli kısımları, şeker kamışı bağası ve şeker sanayinin diğer artıkları ithalatı %80-90’lık kısmı Rusya’dan yapılıyor.

1.3. DDGS ithalatı

Nişastacılık, şeker pancarı, şeker ve içki sanayinin artık ve posaları grubu içinde yer alan en önemli diğer bir alt grubu, Mısır nişastası diğer imalat artıkları ve Mısır gulitenin oluşturduğu DDGS adlandırılan alt grup oluşturuyor. DDGS, Biyoyakıt üretiminde kullanılan  mısırın atığına verilen İngilizce isimlendirmenin baş harfleri.

DDGS ithalatı sürekli artış eğiminde olup, 2017 yılında 1.78 milyon ton ithalata için 337 milyon dolara ödendi. Yılın ilk yarısında ise 572 bin ton ithalat için 132 milyon dolar ödendi.

Çizelge-1-c DDGS ithalatı (GTİP 230330)

* Ocak-Haziran

Kaynak; TUİK

DDGS ağırlıklı olarak biyoyakıt üretimi sırasında elde edilmekle birlikte, tarımsal atıklar ve odun atıkları ile hızlı büyüyen ağaçlar ve otlar gibi selülozca zengin malzemelerden de elde edilebilmektedir.  DDGS ithalatının çok önemli bir ölümü ABD’den yapılmaktadır. ABD’nin payı 2017 yılında %82 olmuştur.

 2. Bitkisel yağların üretiminden arta kalan küspe ve katı atıklar

Bu grup içinde yer alan ürünlerin vergileri %11.8 ve %11.3 olan vergileri sıfıra indirilerek kaldırılmış oldu. Türkiye 2017 yılında 965 bin ton ithalat için, 200 milyon dolar ödedi.

 Çizelge-2 Bitkisel yağların üretiminden arta kalan küspe ve katı atık ithalatı ($)

* Ocak-Haziran

Kaynak; TUİK

Bitkisel yağların üretiminden arta kalan küspe ve katı atık ithalatı içinde en büyük payAyçiçeği tohumu yağı üretiminden arta kalan küspe ve katı atıklarına aittir. Bu alt grubun payı 2014 yılında %85, 2015 yılında %89,2016 yılında %89,2017 yılında %93, 2018 yılının ilk altı yılında %82 olmuştur.

2017 yılında 965 bin ton ayçiçeği tohumu yağı üretiminden arta kalan küspe ve katı atıkları ithalatı gerçekleştirirken, bu yılın ilk altı ayında bu miktar 624 bin ton oldu.

Çizelge-2a- Ayçiçeği tohumu yağı üretiminden arta kalan küspe ve katı atık ithalatı

* Ocak-Haziran

Kaynak; TUİK

En fazla ayçiçeği tohumu yağı üretiminden arta kalan küspe ve katı atıkları ithalatı Rusya, Ukrayna ve Bulgaristan’dan gerçekleştiriliyor.

3.Ayçiçeği tohumu ithalatı

Ayçiçeği tohumunun %27 olan gümrük vergisi %13’e indirildi. Türkiye 2017 yılında 965 bin ton ithalat için, 200 milyon dolar ödedi.

Bu grup içinde yer alan 1206.00.91.00.19 ve 1206.00.99.00.19 GTİP numaralı ürünlerin gümrük vergisi %23,6’dan %13’e indirildi. Türkiye 2017 yılında 356 milyon dolarlık ayçiçeği tohumu ithalatı gerçekleştirirken, bu yılın ilk altı ayında bu değer 263 milyon dolar oldu.

Çizelge-3a Ayçiçeği tohumu ithalatı (GTİP 1206 grubu)

* Ocak-Haziran

Kaynak; TUİK

Cumhurbaşkanlığı Kararında GTİP numarası belirtilen ürünler (1206.00.91.00.19 ve 1206.00.99.00.19 ) için 2017 yılında 307 milyon dolar, yılın ilk altı ayında ise 191 milyon dolar ödendi. En fazla ithalat Rusya, Moldova, Bulgaristan ve Ukrayna’dan yapılıyor.

Çizelge-3b Ayçiçeği tohumu ithalat (GTİP; 1206.00.91.00.19,  1206.00.99.00.19)

 * Ocak-Haziran

Kaynak; TUİK

Gümrük vergisi indirilen ayçiçeği ithalatı 2017 yılında 611 bin ton iken yılın ilk altı ayında 476 bin ton oldu.

 Çizelge-3c Ayçiçeği tohumu ithalat (GTİP; 1206.00.91.00.19,  1206.00.99.00.19)

* Ocak-Haziran

Kaynak; TUİK

 

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası