T.C. TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI

Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü

Sayı : HDB/KKE- 2706- 5686

Konu : Bal Arılarda Yapay Tohumlama 18./.05/2001

Arıcılık Yönetmeliğinin 7 ci maddesinde "Arılarda suni tohumlama yapacak özel ve tüzel kişiler Bakanlıktan izin almak zorundadır.İzin için Bakanlık İl Müdürlüklerine yazılı müracaat edilir ve yapılan inceleme sonunda uygun görülenlere izin verilir. " hükmü yer almış bulunmaktadır. Ticari Maksatla Ana Arı Yetiştiriciliğinde Kalite Kontrolü Uygulama Esasları Talimatı bir örneği ekli 14.05.2001 tarih ve 2613/5539 sayılı genelgemiz ekinde Valiliklere duyurulmuştur. Bu düzenlemeler ışığında; Ticari Maksatla Ana Arı Yetiştiriciliğinde Kalite Kontrolü Uygulama Esasları Talimatı çerçevesinde Bakanlığımızdan Saf Irk veya Hibrit ana arı üretmek üzere yetki belgesi alarak, bal arılarında yapay tohumlama yapacak özel ve tüzel kişilerde aranacak şartlar bir örneği ekli talimatta yer almıştır. Bilginizi ve gereğini arz ve rica ederim.

 

 

Eki. 1 adet teknik talimat
(1 adet, 3 sayfa )

Fevzi TOPAL
Genel Müdür Yardımcısı
Bakan a.
imza

 

DAĞITIM .

A.Ü. Ziraat Fakültesi, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi ,

Ata.Ü. Ziraat Fakültesi, OMÜ Ziraat Fakültesi ,

TAGEM, Alata-Ege-Ordu Araş.Ens.Md.lüğü,

Ankara Valiliği ( İl Müdürlüğü )

TKV, İnci Arıcılık.

BAL ARILARINDA YAPAY TOHUMLAMA ESASLARI

Amaç: Arının doğal ortamda havada serbest çiftleşmesinden dolayı bal arılarının melezleşmeler dolayısı ile genetik özelliklerinin bozulmasını önlemek için eldeki mevcut ırkların korunması, ıslah edilmesi, yeni hatların oluşturulması ve ticari maksatla ana arı üreten işletmelerin damızlık ihtiyacının karşılanmasına yönelik sertifikalı saf damızlık yetiştirmek, ve bu işletmelerde bal arılarının yapay tohumlamasının yapılmasında aranacak niteliklerin belirlenmesi amaçlanmıştır.

Kapsam: Bal arılarında yapay tohumlamanın yapılabilmesi için gerekli olan şartları ve bunların kontrolünü kapsamaktadır. Ticari Maksatla Ana Arı Yetiştiriciliğinde Kalite Kontrol Uygulama Esasları Talimatı kapsamındaki işletmeler için açıklayıcı ve tamamlayıcı hususları kapsamaktadır.

TANIMLAR
Bakanlık : Tarım ve Köy işleri Bakanlığını,
Yapay Tohumlama : Çiftleşme olgunluğuna gelmiş ana arıya 8-10 erkek arıdan toplanan 8 mm3 semenin narkoz uygulanarak, steromikroskop altında aletle ana arıya enjekte edilmesini,
Enjektörlü Dölleme Aracı : Stereo mikroskobun altına yerleştirilip semenin toplandığı ve ana arının tohumlandığı (parçaları : sehpa, ayaklar, ana arı tutturacağı, çengel tutturucularının bilyeli yatağı, tutturaçlı kancalar, enjektör tutturacağı gövdesi, çubuk dişli enjektör tutturacağı, pistonlu göstergeli ve sökülüp takılabilir dölleme enjektörü ve cam uçlarından ibaret) olan aleti,
Narkoz Düzeneği : CO2 tüpü ve narkozun su içinden geçip hortumla dölleme aracında ana arı tutturucusuna bağlanan düzeneği,
Işıklandırma Düzeneği : Stereo mikroskop altında semen toplanıp, ana arının tohumlanmasın da gerekli ışığın mevcut elektrik ışığının sıcaklığı düşürülerek stereo mikroskoba ileten ışık düzeneğini,
Stereo mikroskop : Dölleme işi için özel olarak hazırlanmış 16'lık büyütme oranı olan steno mikroskopları, (oküler büyütme oranı 10, objektifin 1,6 olması tercih edilir )
Kuluçka Dolabı (İnkübatör) : Ana arı gözlerinin kapandıktan sonra ana arıların doğum için ve doğduktan sonra tohumlama yapılana kadar saklandıkları dolaplarını,
Mikrohayf : Ana arıların doğumdan sonra konulduğu 150-200 işçi arı topluluğu ile besin ve suyun bulunduğu bir tarafı camlı havalandırması bulunan, inkübatörde muhafaza edilen küçük kutuyu,
Cinsel Olgunluk : Ana arının ve erkek arının doğduktan sonra ( 7-20 gün içerisindeki zamana tekabül eden ), ana arının ve erkek arının çiftleşme içgüdüsü hissettiği ve gösterdiği zamanı,
Cam Uç : Dış çapı 1,5 mm, iç çapı 0,8 mm olan erkek arının semeninin toplandığı ucu ince camdan yapılmış bir iğneyi,
Enjektör : Pistonlu, göstergeli ve sökülüp takılabilen 8 mm çaplı, cam uç takılabilen vidalı piston kolları bulunan enjektörü,
El Sondası : Sırt kancası (iğne kancası) ana arıya takarken ana arının açılmasında kullanılan sondaları,
Sırt Kancası : Ana arının sırt tarafından tutturulmasına yarayan tutacağını,
Karın Kancası : Ana arının, karın tarafından iğneden veya iğne odacığından tutturulmasını sağlayan kancayı,
Semen : Cinsel olgunluğa gelmiş erkek arıların spermlerini,
Fizyolojik Solüsyon : %9'luk Na Cl ve Streptomycn'in karıştırılıp enjektör içinde kullanılan solüsyonu,
Semen Toplama : Olgunlaşan erkek arıların Stereo mikroskop altında cam uçlu enjektör yardımıyla erkek arıların erkeklik organları dışarı çıkarılarak ucunda bulunan krem rengindeki semenin cam uç içinde toplamasını,
Erkek Arı Alma Kutusu : Tohumlamada kullanılacak olgunlaşmış erkek arıların erkek kolonilerden toplanıp laboratuara getirildiği iki tarafından hava alabilen bir tarafında seyyar sürgüsü bulunan kutuyu,
Ana Arı Uygulama Kafesi : Tohumlanacak ana arının tohumlama laboratuarına getirilmesinde ve tohumlamadan sonra tekrar yetiştirildiği çiftleştirme kutusuna vermeye yarayan bir tarafı telle kaplı küçük kafesi,
Personel : Arıcılığın tüm branşlarında teorik ve pratik eğitim almış ve yapay tohumlamayı bizzat yapabilen Ziraat Mühendisi veya Veteriner Hekim veya Arıcılık Teknisyenini,
Canlı Materyal (Arı Kolonileri) : Orijini belli ve özellikleri tespit edilmiş sağlıklı, orijinal saf veya lokal ırklar, Bakanlıkça izin verilen ithal arı ırkları olabilir. Ana arıların kayıtları bilgisayarda tutulan larvalarından ana arı yetiştirilip, erkek arılarından yapay tohumlamada kullanılacak kolonileri,
Ana Arı Çiftleştirme Kutusu : Tohumlanacak ana arıların tohumlanmadan önce ve tohumlandıktan sonra muhafaza edilip yetiştirilip yavru testlerinin yapıldığı ve uçuş deliğinin ana arının uçuşunu engelleyip ızgaranın bulunduğu sadece işçi arının giriş ve çıkışına uygun ağzı ana arı ızgarasıyla kapalı kutuyu,
Laboratuar : İçinde lavabosu bulunan, inkübatör tohumlamada kullanılan alet ve ekipmanların, masa ve sandalyelerin bulunduğu aydınlık ve steril bir mekanı,"

ifade eder.

Alet ve Ekipmanlar : Tohumlama için gerekli alet ve ekipmanları,

1- Enjektörlü dölleme aracı
2- Stereo mikroskop
3- Işıklandırma düzeneği (soğuk ışık ileticisi)
4- Narkoz düzeneği (CO2 tüp ve düzeneği)
5- Kuluçka dolabı (İnkübatör)
6- Ana arı markası ve yapıştırıcısı
7- Makas
8- Streptomycn
9- Etil Alkol %70 lik
10- Saf Su
11- Kağıt Havlu
12- Na Cl (sodyum klorür) %9
13- Pamuklu Çubuk
14- Bardak
15- Mikrohayf
16- Erkek arı alma kutusu
17- Ana arı uygulama kafesi

Temizlik, Dezenfeksiyon, Sterilizasyon : Laboratuarda yerler ve masalar kokusuz ve arıya zarar vermeyen dezenfektanlarla dezenfekte edilmesini, ( Mikropların ölmesi için aletin dezenfekte edilmesi gereklidir. Bunun için %70'lik alkol iyi bir dezenfektandır. Sterilizasyon için bu parçalar 120°C düdüklü tencerede saf suyla 10 dakika sterilize edilmelidir .Cam uçları önce enjektör içindeki fizyolojik solüsyonla temizlenir ve %30 luk Mucocit-F ile sterilize edilir)

Ana Arı Tutturucu : . Çengellerin önce Mucocit-F çözeltisine batırılıp sonra alkolle silinmesini,

Üretimin Yapılması : Yetiştiriciliğin ana konusu saf ırk veya hibrit ana arı üretimi ise; sahip olunan materyalin ismine doğru olması temel kuraldır. Bunu temin için de; yatırımcı tarafından, Bakanlıkça belirlenecek bir Üniversiteden beyan edilen ırkın morfometrik ( bal arısı işci arılarında bacak ve kanatlardan Ruttner'in tanımlamış olduğu karakterler ölçülerek ve ayrışım fonksiyonu analizine tabi tutularak) ve genetik yöntemler ( bal arılarında DNA parmak izi analizi ve enzim elektroforezi yöntemi kullanılarak ) ile standart ırk özelliklerine benzerliğinin bilimsel rapor ile belgelenmesi zorunludur.

Bakanlık görevlisinin nezaretinde damızlık işletmesinden ( istatistik testlerin gerektirdiği sayıda işçi arı numunesi usulüne uygun olarak ) alınan arı numunesinde; morfometrik ve genetik yöntemler ile test sonucunda verilecek bilimsel rapor ile belgelediği arı kolonilerinden, izole bölgede ana arı üretilecektir.

Üretim yapılan sahada 15 km. çapında izole bölgede çalışılıp, bu izole bölge etrafında 5-15 km. çapında tampon bölge olması faydalıdır. Damızlık üretimi yapılan bölgede doğal gen kaynağının korunmasına özen gösterecektir.

Damızlıkçı işletmelerde seleksiyon ve ıslah çalışmaları yapılarak, saf hatlar oluşturulmalıdır.

Damızlık üreticisi her yıl en az bir defa damızlık materyalinin saflığının muhafaza edildiğini bilimsel rapor ile belgeleyerek üretim sezonu başlangıcında bir ay içerisinde Bakanlığa bildirecektir. Damızlık ana arı ve ıslah çalışmalarının kayıtlarını bilgisayar ortamında soy kütüğü kayıtları da tutularak depolanıp, Bakanlık denetim komisyonuna istenildiğinde bilgi verilecektir.

Üretim çalışmalarında yapay tohumlama yapacak eleman istihdam edilerek yapay tohumlama yapılacaktır. Pazarlanan üretimin kanatlarının ucu klip edilecektir. Üretim yapılacak ırk için yeterli koloni ve her yıl üretilecek en az üç, en çok beş adet ana arı için en az bir adet ana arı çiftleştirme kutusuna sahip olunmalıdır.

Damızlıkçı işletme, doğal gen kaynağı olarak Bakanlıkça belirlenmiş bölgelerde kurulur ise; hiçbir şekilde yabancı damızlık ana arı bulunduramaz ve gezginci arıcılık yapamaz.

Üretimin yapılabilmesi için bir üretim programı ve bunun paralelinde yapay tohumlama programı hazırlanıp üretime geçilmelidir. Üretimin amacına göre elde yeterli damızlık arı bulunmalıdır. Yeteri kadar damızlık arı kolonisi ve bunun yanında erkek arı kolonisi bulundurmalıdır. Ticari Maksatla Ana arı Üretiminde gerekli olan başlatıcı ve bakıcı besleyici koloniye ihtiyaç vardır.

Önce erkek arılar yetiştirilip bunun paralelinde tohumlanacak ana arılar üretilip kayıtları tutulur, bunların çiftleşme olgunluğuna gelene kadar mevsime göre değişmekle beraber 7-15 gün sonra yapay tohumlamaya alınır. Erkek arı kolonisinden toplanan olgun erkek arıların semenleri toplanır. 8 mm3 semen yapay tohumlama aletiyle ana arıya narkoz uygulanıp, aletle semen enjekte edilir ve ana arının kanadı klipe edilir (sağ kanadı) ana arının markası (yılın rengine göre numaralı) ana arıya yapıştırılıp bilgisayar kayıtlarına işlenir. Bilgisayara yapay tohumlanan ana arının yetiştirildiği damızlık koloninin numarası, erkek kolonisinin numarası, tohumlama tarihi, tohumlayan kişi, arının ırkı yetiştirilen çiftleştirme kutu numarası gibi bilgiler işlenir, ana arı ayılınca tekrar yetiştirildiği çiftleştirme kutusuna uygulanır ve burada yumurtlaması izlenir. Yavru testleri yapıldıktan sonra kayıtlarına hangi kovana veya kime niçin verildiği işlenir. (kullanım amacı). Yetiştirilen bu ana arı yavrularının genetik testleri yapılır.

Erkek arı kolonilerinin ağzına ızgara koyulup dışarıdan erkek arının girişi ve dışarıya erkek arı çıkışı önlenir ve yanlış erkek arı giriş çıkışları kontrol edilir.

Üretilen her tohumlanmış ana arıya damızlık ana arı etiketi verilir ve bu etiket kullanılan kovanda veya arılıkta muhafaza edilir.

Kontrol : Ticari Maksatla Ana Arı Yetiştiriciliğinde Kalite Kontrolü Uygulama Esaslarında öngörülen kurallara göre hareket edilir. ( Kontrollerde yapay tohumlamanın amacına uygun yapılıp yapılmadığına, kullanılan ırkın genetik özelliklerini taşıyıp taşımadığına ve her yetiştirilen ana arının kayıtlarının tutulup tutulmadığına, üretilen ırkın ismine doğruluğunu vb hususlara bakılır.) Hastalık ve parazit yönünden kontrolleri yapılmalıdır.

Üretilen yapay tohumlanmış her bir ana arı için bir sertifika düzenlenerek, sertifikada aşağıdaki bilgiler bulunacaktır.

T.C.

Tarım Ve Köyişleri Bakanlığı

Yapay Tohumlanmış Ana Arı Etiketi

(Hibrit Ana Arı)
(Saf Hat Ana Arı)
(Saf Irk Ana Arı)
Irkı Ana Arı Numarası
Referans No. Damızlık Ana No.
Üretim Yılı
Üretim Yeri
Damızlık Erkek No