HAYVANCILIK KONUSUNDA ÇEŞİTLİ SIKINTILAR YAŞANDIĞINI HERKES BİLİYOR. AMA BİR SÜRE ÖNCE ÇEŞİTLİ GAZETELERDE ‘KUTSAL İNEK YİYORUZ’ BAŞLIĞI ALTINDA YER ALAN HABERLER HAYVANCILIK SEKTÖRÜNÜN TAHMİNLERİN DE ÖTESİNDE BAŞIBOŞ BIRAKILDIĞININ BİR KANITIYDI. HABERDE, ‘HÖRGÜÇLÜ KUTSAL HİNT İNEKLERİ BRAHMİLER’İN İRAN ÜZERİNDEN TÜRKİYE’YE KAÇAK OLARAK SOKULUP SUCUK, SOSİS YAPIMINDA KULLANILDIĞI ORTAYA ÇIKTI’ DENİLİYORDU. KONUYLA İLGİLİ OLAN HEMEN HERKES, HAYVANCILIĞIN BİR ÇÖKÜŞ İÇERİSİNDE OLDUĞUNU VEYA HAYVANCILIĞIN BİTTİĞİNİ SÖYLÜYOR. YILLAR ÖNCE YURTDIŞINA HAYVAN İHRAÇ EDEN DURUMUNDA OLAN TÜRKİYE BİR SÜREDİR GEREKSİNİMLERİNİ KARŞILAMAK İÇİN SÜREKLİ HAYVAN İTHAL ETMEK MECBURİYETİNDE. DAHASI DIŞA BAĞIMLI BİR ÜLKE HALİNE GELMİŞ. TÜRKİYE GÜNEYDOĞU SINIRLARINDA SON 1 YIL İÇERİSİNDE 30 BİN CİVARINDA KAÇAK HAYVAN YAKALANDI. KAÇAKÇILIĞIN YETERİNCE DENETLENMEDİĞİ DİKKATE ALINIRSA ELE GEÇİRİLEN SAYI İLE KAÇAKÇILIĞIN BOYUTLARI DAHA İYİ ANLAŞILABİLİR. ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI BAŞKANI GÖKHAN GÜNAYDIN, HAYVANCILIKTAKİ GERİLEMENİN ET BALIK BİR YANDAN DA HAYVAN KAÇAKÇILIĞI YAPILAN ÜLKELERİN BAŞINDA GELİYOR. DOĞU VE KURUMU VE YEM SANAYİİ’NİN ÖZELLEŞTİRİLMESİYLE BAŞLADIĞINI SÖYLÜYOR. IMF VE DÜNYA BANKASI İLE UYGULANACAK OLAN TARIM POLİTİKALARI KONUSUNDA YAPILAN ANLAŞMALAR İSE CAN ÇEKİŞEN HAYVANCILIĞIN SONUNU GETİRMİŞ. GÖKHAN GÜNAYDIN’A GÖRE HAYVAN KAÇAKÇILIĞI DA ÖYLECESİNE OLAĞANLAŞMIŞ Kİ İNSANLAR ARTIK BAVUL TİCARETİYLE KAÇAKÇILIK YAPIYORLAR.

HAYVANCILIK SEKTÖRÜNÜN DURUMU NE?
TÜRKİYE, ÖZELLİKLE DOĞU ANADOLU VE KARADENİZ’İN BİR BÖLÜMÜYLE HAYVANCILIK AÇISINDAN ÖNEMLİ BİR POTANSİYELE SAHİP. FAKAT SEKTÖRDE SON ÇEYREK YÜZYIL İÇERİSİNDE ÖNEMLİ BİR GERİYE GİDİŞ VAR. BU İSTATİSTİKLERDEN DE KOLAYCA İZLENEBİLİR.

GERİYE GİDİŞİN NEDENLERİ...
1980’İ İZLEYEN DÖNEMDE HEM ET VE BALIK KURUMU HEM DE YEMSANAYİİ’NİN (YEMSAN) ÖZELLEŞTİRİLMESİ HAYVANCILIĞI ÖNEMLİ DESTEKLERDEN MAHRUM BIRAKTI. YEMSAN, SEKTÖRE GÖRECE UCUZ YEM SAĞLIYORDU. ET VE BALIK KURUMU DA HAYVANLARIN KESİMİNDEN FİYATLARIN DENGELENMESİNE KADAR ÖNEMLİ BİR İŞLEVE SAHİPTİ. BUNLAR ORTADAN KALKTI. BİR DE ÖZELLİKLE DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU’DAKİ KARIŞIKLIKLAR SONUCU MERALARIN KAPATILMASI DOĞAL YEM İHTİYACININ KARŞILANMASI ANLAMINDA OLUMSUZ ETKİLERE NEDEN OLDU. İNSANLAR ÜRETİM ALANLARINI TERK EDİP HAYVANLARINI KESMEK ZORUNDA KALDILAR.

GÜNEYDOĞU’DA ÖNEMLİ BİR RAHATLAMA VAR ŞİMDİ...
ÖYLE AMA MERA VE YAYLALARIN ÖNEMLİ BİR KISMI TAM ANLAMIYLA SERBEST DEĞİL HENÜZ. BÜTÜN BU ÇERÇEVE İÇERİSİNDE HAYVANCILIĞIMIZIN DURUMUNA BAKARSAK İÇ AÇICI OLMADIĞINI GÖRÜRÜZ. ÇÜNKÜ DESTEKLEME YOK. GİRDİLER SON DERECE PAHALI. KABA YEM ALANINDA AÇIK VAR, YANİ ÇAYIR VE MERALAR YETERSİZ. YEM BİTKİLERİNDE BİR TÜRLÜ ARTIŞ OLMUYOR. YEMSAN DESTEĞİNİN OLMAMASI, HEM YEM FİYATLARINI YÜKSELTİYOR HEM DE YEMİN KALİTESİNİ DÜŞÜRÜYOR.

KAÇAK ET PROBLEMİ VAR...
EVET, BU DA ÖNEMLİ BİR ETKEN.

TÜRKİYE’YE ET YETERSİZ OLDUĞUNDAN MI KAÇAK ET GİRİYOR, KAÇAK ET GİRDİĞİ İÇİN Mİ HAYVANCILIK GELİŞEMİYOR?
TÜRKİYE’DE BİR KERE ET YETERSİZ. İÇ PİYASADA TÜKETİM MİKTARININ ALTINDA BİR ARZ VAR. GERÇİ İNSANLAR AVRUPA STANDARTLARINA GÖRE ÇOK AZ ET YİYORLAR. (BUNDA ALIŞKANLIKLARIN VE YOKSULLUĞUN ÖNEMLİ BİR PAYI BULUNUYOR). BUNA RAĞMEN TÜKETİM MİKTARINDAN DA DAHA AZ ET VAR.

O ZAMAN KAÇAK ET KAÇINILMAZ DEĞİL Mİ?
KAÇINILMAZ DİYE BİR ŞEY YOK. EĞER HAYVANCILIĞI DESTEKLEYEN BİR POLİTİKA İZLENSE HAYVANCILIK ÇOK KISA BİR SÜREDE KALKINABİLİR VE ÜLKE GEREKSİNİMLERİ İÇİN YETERLİ OLUR. KALDI Kİ TÜRKİYE’DE KAÇAKÇILIK ÇOK BÜYÜK BİR RANT KAYNAĞI.

KİMLER RANT SAĞLIYOR?
SİZE ŞU KADARINI SÖYLEYEYİM. DOLARIN SEYRİNE GÖRE HAYVANCILIK YÖN DEĞİŞTİRİYOR. BAZEN TÜRKİYE’DEN İRAN’A HAYVAN GÖTÜRÜLÜYOR, BAZEN DE İRAN’DAN HAYVAN GETİRİLİYOR. KAZANÇ O AN NEYİ GEREKTİRİYORSA.

BUNU ENGELLEYEN BİR MEKANİZMA YOK MU?
HER UYGAR ÜLKENİN GÜMRÜĞÜ ANCAK İTHALAT-İHRACAT MEVZUATINA UYGUN MAL GİRİŞ ÇIKIŞINA AÇIKTIR. ANCAK TÜRKİYE’DE BELİRLİ ÇEVRELER HER ALANDA ÇOK RAHATLIKLA KAÇAKÇILIK YAPABİLİYORLAR. BUNU HERKES BİLİR. MESELA TÜRKİYE’NİN EKOLOJİSİNDE OLMAYAN HÖRGÜÇLÜ HAYVANLARI BİLE ANADOLU’DA GÖREBİLİRSİNİZ. İTHALAT YASAK OLDUĞUNA GÖRE KAÇAK GİRİYORLAR. ÜSTELİK BUNDAN DAHA TEHLİKELİSİ KAÇAK LOP ET GİRİŞİ VAR.

BU HANGİ YOLLARDAN GİRİYOR?
HAVAYOLU VE DENİZYOLUNUN KULLANILDIĞI SÖYLENİYOR.

HAVAYOLU MU?
EVET. HATTA VE HATTA BAVUL TİCARETİYLE LOP ET GİRDİĞİ SÖYLENİYOR. İNSANLAR BAVULLARINDA GETİREBİLDİKLERİ KADAR GETİRİYORLAR.

KAÇAKÇILIK BİR YANA HAYVANLARDAN BULAŞAN BİRÇOK TEHLİKELİ HASTALIK VAR.
SAĞLIĞA RİSKİ BÜYÜK. AB, DELİ DANA VE DİĞER HASTALIKLAR NEDENİYLE ÖNEMLİ MİKTARDA CANLI HAYVANINI İMHA ETTİ. BUNA RAĞMEN DEPOLARINDA KALMIŞ VE UZUN YILLARDIR BEKLETİLEN STOKLARI VAR. STOKLARINI ERİTMEK İÇİN HER TÜRLÜ TİCARİ OLANAĞI KULLANIYORLAR. DOLAYISIYLA CANLI HAVYAN KONTROL EDİLEBİLİR AMA LOP ET GİRİŞİ ÇOK DAHA TEHLİKELİ. HAZIR ETİN TÜRKİYE’DE KIRMIZI ETİN HAMMADDE OLARAK KULLANILDIĞI BİRÇOK İŞLENMİŞ ÜRÜNDE OLDUĞU SÖYLENİYOR. BUNLAR ÇOK KORKUNÇ İDDİALAR.

TABLO İYİMSER GÖRÜNMÜYOR.
TÜRKİYE KENDİ HAYVANCILIK POTANSİYELİNİ KULLANMA AÇISINDAN TARİHİNİN EN KÖTÜ DÖNEMİNİ YAŞIYOR. NEREDEYSE TAMAMEN DIŞA BAĞIMLIYIZ. KOOPERATİFLERE, KOOPERATİF BAŞINA 3-5 HAYVAN DAĞITMA, HANE BAŞINA 3-5 HAYVAN DAĞITMA ŞEKLİNDE BİR DEVLET POLİTİKASI VAR. BU POLİTİKA HAYVANCILIĞI GELİŞTİRME POLİTİKASI DEĞİL OLSA OLSA İNSANLARA YOKSULLUK YARDIMI OLUR. ÇÜNKÜ DURUMLARI ZATEN KÖTÜ OLAN BU İNSANLAR VERİLEN HAYVANLARI BESLEYİP ÜRÜNLERİNİ DEĞERLENDİREMİYORLAR. BİR SÜRE SONRA YA SATIYORLAR, YA KESİP YİYORLAR YA DA O HAYVANLAR ÖLÜYOR. DOLAYISIYLA HAYVANCILIK SEKTÖRÜ ÇOK BÜYÜK BİR SIKINTI İÇİNDE. TARIMIN GENELİNDE BİR GERİYE GİDİŞ VAR AMA HAYVANCILIKTAKİ GERİYE GİDİŞ BİR ÇÖKÜŞ ŞEKLİNDE KENDİNİ GÖSTERİYOR.

TARIM BAKANLIĞI YETKİLİLERİ İLE GÖRÜŞÜP ONLARA HERHANGİ BİR ÖNERİDE BULUNUYOR MUSUNUZ?
HER SENE YAPTIĞIMIZ KONGRELER, DÜZENLİ ÇALIŞAN KOMİSYONLARIMIZ VAR. NELER YAPILMASI GEREKTİĞİNİ SÜREKLİ SÖYLÜYORUZ. MESELA AB’DE PİYASAYA MÜDAHALE EDEN KURULUŞLAR VAR. BUNLAR FİYAT DÜZEYİ AÇIKLARLAR. PİYASADAKİ FİYAT DÜZEYİ BUNUN ALTINA İNERSE PİYASAYA HEMEN MÜDAHALE EDERLER. İNSANLARA BU GÜVENİ VERİRSENİZ ONA GÖRE ÜRETİM YAPARLAR. BU TARIM POLİTİKASINA UYUM TÜRKİYE’NİN DE YÜKÜMLÜLÜĞÜDÜR. SORUYORUM, ET VE BALIK KURUMU’NU, 1980’LERİN SONUNDA SON DERECE YANLIŞ BİR KARARLA ORTADAN KALDIRDINIZ. AMA AB’NİN BÜTÜN ÜLKELERİNDE ET İLE İLGİLİ MÜDAHALE KURULUŞLARI VAR. TÜRKİYE, ALMANYA, FRANSA VEYA İTALYA’DAN DAHA LİBERAL ÜLKE OLMAK ZORUNDA MIDIR? TARIMI DAHA MI FAZLA GELİŞMİŞTİR? BÜTÜN BU YANLIŞLAR, GÖZ GÖRE GÖRE YAPILAN, BİR ANLAMDA ÇÖKÜŞÜ TETİKLEYEN YANLIŞLARDIR.

NELER YAPILMASI GEREKİR SİZCE?

TÜRKİYE TARLADAN BAŞLAYARAK HAYVANCILIĞINI GELİŞTİRMEK ZORUNDA NE YAPILMALI? YEM BİTKİLERİNİN EKİM ALANI HIZLA ARTIRILMALI. ÇAYIR MERALARIN TESPİT, ISLAH VE TAHSİSLERİ HIZLA BİTİRİLMELİ. ÜRETİCİNİN EMRİNE VERİLMELİ. (TAM TERSİ YAPILIYOR. SON OLARAK MERA KANUNUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLERLE MERA İŞGALLERİNE AF GETİRİLDİ). KABA YEM İHTİYACINI KARŞILAMAYA YÖNELİK YEMSANAYİİ BENZERİ SÜBVANSELİ YEM SAĞLAYAN BİR KURULUŞ OLUŞTURULMALI. ET VE BALIK KURUMU BENZERİYLE PİYASA REGÜLASYONU YAPILMALI, FİYAT DENETİMİ YAPILMALI. FİYATLAR BELİRLENİN ALTINA İNERSE MÜDAHALE EDİLMELİ. BÜTÜN BU ÇERÇEVEDE ÖRGÜTLENMİŞ ÜRETİCİ BAZINDA GENETİK POTANSİYELİ YÜKSEK, ISLAH EDİLMİŞ IRKLAR ÜZERİNDE ÇALIŞILARAK TÜRKİYE’NİN SIĞIR, KOYUN VE KANATLI POPULASYONUNUN GELİŞTİRİLMESİ SAĞLANMALI.

‘FİYATLAR DÜŞERSE MÜDAHALE EDEN BİR KURUM OLMALI’ DEDİNİZ AMA FİYATLAR ZATEN HER ZAMAN YÜKSEK DEĞİL Mİ?
FİYATLAR YÜKSEK DEĞİL. TÜRKİYE’DEKİ SATIN ALMA GÜCÜ DÜŞÜK. TARIM FİYATLARI TÜRKİYE’DE HİÇBİR ZAMAN YÜKSEK OLMAMIŞTIR. KALDI Kİ TÜRKİYE’DE MALİYETLER ÇOK YÜKSEK. GİRDİSİNDEN, MAZOTUNDAN, İLACINDAN TOHUMUNA KADAR HER ŞEY ÇOK YÜKSEK. VE HAYVANCILIK DESTEKLENMİYOR DA. ONDAN SONRA FİYATLAR YÜKSEK DENİLİYOR. ASLA DEĞİL.

TÜRKİYE’DEKİ TARIM POLİTİKASININ BELİRLENMESİNDE IMF’NİN ETKİSİ BÜYÜK MÜ?
BÜYÜK. IMF TEME ETKEN. 1999 YILINDA TÜRKİYE IMF İLE BİR STANDBY ANLAŞMASI İMZALADI. VE ARKASINDAN DÜNYA BANKASI İLE TARIM REFORMU UYGULAMA PROJESİ İMZALADI. TÜM TARIM POLİTİKALARI BU İKİ ÖRGÜTÜN TÜRKİYE’YE BİÇTİĞİ ROL İLE ŞEKİLLENİYOR.

NE ŞEKİLDE ETKİLİ OLUYORLAR?
ÖRNEĞİN PİYASAYA KARIŞMAYIN DİYORLAR. HALBUKİ KENDİLERİ KARIŞIYOR. DÜNYANIN EN MÜDAHALECİ TARIM POLİTİKALARI ABD VE AVRUPA’DADIR AMA TÜRKİYE’YE TERSİNİ TAVSİYE EDERLER. İÇ DESTEK FİYATLARINIZI DÜNYA BORSALARINA GÖRE BİÇİMLENDİRİN DENİYOR. MESELA, TÜRKİYE’DEKİ 1 KG BUĞDAYIN FİYATINI ŞİKAGO BORSASI FİYATLARINA ENDEKSLERLER, AMA ABD İLE TÜRKİYE’DEKİ MAZOT FİYATINI DİKKATE ALMAZLAR. TÜRKİYE’YE ŞEKER YASASI, TÜTÜN YASASI ÇIKARTTIRDILAR. AMAÇLARI TARIMIN ÜRETİM KAPASİTESİNİ KIRIP ABD VE AVRUPA KÖKENLİ TARIM ÜRÜNLERİNİN TÜRKİYE’YE RAHATÇA GİREBİLMESİNİ SAĞLAMAK. ADAMLARIN ARZU ETTİĞİ BU.

HAYVANCILIK SEKTÖRÜNÜN GERİLEMESİNİ KÖYLÜLERİN TEMBELLİĞİNE BAĞLAYANLAR VAR. BU GÖRÜŞE KATILIYOR MUSUNUZ?
TÜRKİYE’DE 15 MİLYONU KÖYLERDE, 7.5 MİLYONU DA KASABALARDA TOPLAM 22 MİLYON KİŞİ KIRSALDA YAŞIYOR. BU NÜFUSUN YÜZDE 35’İNE DENK GELİYOR. NÜFUSUN YÜZDE 34’Ü DE TARIMDA İSTİHDAM EDİLİYOR. ANADOLU’YA GİDİN, 40 DERECE GÜNEŞ ALTINDA ARAZİSİNİ ÇAPALAYAN, KASIM AYINDA DA PANCARINI DOLDURMUŞ, ŞEKER FABRİKALARININ ÖNÜNDE TİTREŞEREK BEKLEYEN İNSANLAR GÖRECEKSİNİZ. BUNLAR TEMBEL İNSANLAR DEĞİL. TARİH BOYUNCA ALIN TERİNİ VE KANINI BU ÜLKE UĞRUNA FEDA ETMİŞ İNSANLARDIR. TEMBEL DİYENLER KENDİLERİNİN BU ÜLKEYE NELER KATTIKLARINA BAKSINLAR. KÖYLÜ İÇİN TEMBEL DEĞİL, BELKİ VERİMSİZ DENİLEBİLİR. BU DA KÖYLÜYE MODERN TEKNOLOJİ DESTEĞİNİ SUNAMAMIŞ BU ÜLKENİN SORUNUDUR.