BİTKİ KORUMA ÜRÜNLERİNİN REÇETELİ SATIŞ USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK`E KARŞI DAVA AÇTIK
Yürütmenin Durdurulması Taleplidir
DANIŞTAY BAŞKANLIĞINA
DAVACI : TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası
Karanfil Sk.No:28/12 Kızılay/ANKARA
VEKİLİ : Av.Zühal DÖNMEZ
DAVALI : T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Eskişehir Yolu 9.Km.Lodumlu/ANKARA
KONU : 21.04.2011 tarih 27912 Sayılı RG`de yayınlanan "Bitki Koruma Ürünlerinin Reçeteli Satış Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik"in 3. Ve 4.maddesi, 11.Maddesinin 1.Fıkrası, 12. ve 13.maddesi, 15.Maddesinin 5.Fıkrası, 19.Maddesinin 1.Fıkrası ve Geçici 2.Maddesinin Yürütülmesinin Durdurulması ve İptali talepleridir.
AÇIKLAMALAR : 1) Davalı Bakanlık tarafından 12.02.2009 tarihinden itibaren çok kısa aralıklarla Yönetmelikler çıkarılmıştır. Önceki Yönetmeliklerin bir çok maddesinin iptali için açtığımız davalar halen Danıştay 10.Dairesinin E.2009/2835 ve 2009/10375 sayılı dosyalarında derdesttir. Davalı Bakanlığın çok kısa sürede yeni bir Yönetmelik çıkarması, derdest davada ileri sürdüğümüz hukuka aykırılıkların kanıtıdır. Ancak ne yazık ki yeni Yönetmelikte de aykırılıklar bulunmaktadır, bu nedenle işbu dava açılmak zorunda kalınmıştır.
2) Müvekkil Oda, kaynağını Anayasadan alan kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olup, ziraat mühendislerinin yanında tütün teknoloji mühendislerinden de oluşan üyelerinin tüm toplumsal, ekonomik ve mesleki sorunları ile doğrudan ilgilenmekle yükümlüdür.
7472 Sayılı Ziraat Yüksek Mühendisliği Hakkında Kanun, Ziraat Yüksek Mühendislerinin mesleki iştigal veya ihtısas sahaları dahilinde olmak üzere araştırma, ıslah, yetiştirme, toprak muhafaza, zirai mücadele, ziraat alet ve makinaları, bahçe mimarisi, toprak tasnifi, toprak, su, gıda, yem, kimyevi gübre, nebat tahlilleri, teknoloji, zootekni, zirai ekonomi gibi bilumum zirai hizmet ve faaliyetlerde bulunmaya, lisans aldıkları veya ihtısas yaptıkları sahalara ait keşif, plan ve projeleri hazırlamaya ve tatbik etmeye, bütün bu sahalarda gerekli kontrol, muayane, ekspertiz, ehlivukuf işlerini görmeye, raporlar tanzim etmeye, zirai danışma büroları ve laboratuvarları açmaya, hususi müessese ve işletmeler kurmaya ve idare etmeye veya bunların mesul müdürlüğünü ifaya salahiyetli olduklarını düzenlemiştir.
Ziraat Mühendislerinin Görev Ve Yetkilerine İlişkin Tüzükte, Ziraat Mühendislerinin Genel Çalışma Alanları, Görev ve Yetkileri gösterilmiş olup, Zirai Mücadele, Zirai Karantina ve Tarım İlaçları başlıklı 5.maddesine göre Tarım ürünlerinin yetiştirilmesi, hasadı, işlenmesi, depolanması, ambalajlanması ve pazarlanması aşamalarında; her türlü hastalık ve zararlılar konusunda teşhis, ilaç ve metod önerisi, mücadele, planlama ve uygulamaların denetlenmesi, gazlama (fümigasyon) gibi faaliyetler ziraat mühendisleri tarafından yürütülür.
Her türlü zirai mücadele ilacıyla parazit ve predatörleri üreten, ithal ve ihraç eden, depolayan, pazarlayan veya dağıtan işletmeler bu faaliyetleri için teknik eleman veya danışman olarak ziraat mühendisi çalıştırırlar.
Tarım ürünlerinin yetiştirilmesi, hasadı, işlenmesi, paketlenmesi, depolanması, satışı, ithal ve ihracı, taşınması işlemleri sırasında uygulanacak her türlü iç ve dış karantina esaslarının saptanması ve uygulanması ziraat mühendislerince yürütülür.
Tarımda kullanılan büyüme düzenleyici ilaç, vitamin, hormon, bakteri gibi kimyasal ve biyolojik preparatların üretimi, ithali, pazarlama ve dağıtımı alanlarında çalışan işletmeler teknik eleman veya danışman olarak ziraat mühendisi çalıştırırlar.
Ziraat Mühendisleri Odası Ana Yönetmeliğinin 6.maddesine göre de; Üyelerin hak ve yetkilerini savunmak, ortak gereksinimlerini karşılamak, mesleki uygulamaları kolaylaştırmak, mesleğin genel yararlara uygun olarak gelişmesini sağlamak ve bu yetkilerin kullanılabilmesini gerçekleştirmek üzere resmi ve özel kuruluşlarda girişimlerde bulunmak, müvekkil ODA`nın amaç ve görevleri arasında sayılmıştır.
Bu bağlamda müvekkil ODA, dava konusu Yönetmeliğin gösterilen maddelerinin iptalini istemektedir.
İPTAL NEDENLERİ :1) Yönetmeliğin 3.maddesi İptal Edilmelidir. Bu madde, "Dayanak" maddesi olup, Yönetmeliğin, 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanununun 18., 19., 20. Ve 39..maddelerine dayanılarak hazırlandığı belirtilmektedir. Konu ile doğrudan ilgili 7472 sayılı Ziraat Yüksek Mühendisliği Hakkında Kanun ve Ziraat Mühendislerinin Görev ve Yetkilerine İlişkin Tüzük`te bulunan hükümler hiç dikkate alınmamıştır.
Ziraat Mühendislerinin Görev ve Yetkilerine İlişkin Tüzük, Yönetmeliğin düzenlediği alanda Ziraat Mühendislerine yetki ve görevler vermiştir. Tüzüğün Zirai Mücadele, Zirai Karantina ve Tarım İlaçları başlıklı 5.maddesi şöyledir: Tarım ürünlerinin yetiştirilmesi, hasadı, işlenmesi, depolanması, ambalajlanması ve pazarlanması aşamalarında; her türlü hastalık ve zararlılar konusunda teşhis, ilaç ve metod önerisi, mücadele, planlama ve uygulamaların denetlenmesi, gazlama (fümigasyon) gibi faaliyetler ziraat mühendisleri tarafından yürütülür.
Her türlü zirai mücadele ilacıyla parazit ve predatörleri üreten, ithal ve ihraç eden, depolayan, pazarlayan veya dağıtan işletmeler bu faaliyetleri için teknik eleman veya danışman olarak ziraat mühendisi çalıştırırlar.
Tarım ürünlerinin yetiştirilmesi, hasadı, işlenmesi, paketlenmesi, depolanması, satışı, ithal ve ihracı, taşınması işlemleri sırasında uygulanacak her türlü iç ve dış karantina esaslarının saptanması ve uygulanması ziraat mühendislerince yürütülür.
Tarımda kullanılan büyüme düzenleyici ilaç, vitamin, hormon, bakteri gibi kimyasal ve biyolojik preparatların üretimi, ithali, pazarlama ve dağıtımı alanlarında çalışan işletmeler teknik eleman veya danışman olarak ziraat mühendisi çalıştırırlar.
Yukarıdaki fıkralarda geçen ilaç ve preparatların üretimi, ithali, pazarlanması ve bunların bitkilere uygulanmaları aşamalarındaki ruhsatlandırma ve denetim işleri ziraat mühendisleri tarafından yürütülür.
Görüldüğü gibi Tüzükle düzenlenmiş hükümler bir kenara konularak yalnızca 5996 sayılı Kanuna dayanılarak Yönetmelik çıkarılmıştır. Bu nedenle Yönetmeliğin 3.maddesinin iptali gerekmektedir.
2) Yönetmeliğin 4.Maddesi İptal Edilmelidir. Bu madde Yönetmelikte geçen ve Yönetmelik konusu işi oluşturan unsurları tanımlamaktadır. Ancak kanuna aykırı bir şekilde müvekkil ODA`ya tanımlar arasında yer verilmemiştir. Oysa reçete yazma yetkisine sahip olacak serbest ziraat mühendislerinin ODA`ya kayıtlı olma zorunluluğu vardır. 6235 Sayılı TMMOB Kanununun 33.maddesine göre "Türkiye‘de mühendislik ve mimarlık meslekleri mensupları mesleklerinin icrasını iktiza ettiren işlerle meşgul olabilmeleri ve mesleki tedrisat yapabilmeleri için ihdisasına uygun bir odaya kaydolmak ve azalık vasfını muhafaza etmek mecburiyetindedirler". Bu nedenle Yönetmeliğin uygulanmasında yetersiz kalacak olan Tanımlar maddesi iptal edilmelidir.
3) Yönetmeliğin 11.Maddesinin 1.fıkrası İptal Edilmelidir. "Bakanlıktan Reçete Yazma Yetki Belgesi almayan kişiler Reçete yazamaz" denilmektedir. 08/11/2005 tarih ve 25987 sayılı RG`de yayımlanarak yürürlüğe giren TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Meslek İçi Eğitim, Uzmanlık Ve Belgelendirme Yönetmeliğine göre Yetki Belgesi Uzmanlık gerektiren hizmetlerde çalışan ve Oda tarafından belgelendirilen ve çalışmalarını meslek etiği kurallarından ayrılmadan sürdüren üyeye verilen belgeyi ifade etmektedir. Gene, Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Hizmetlerinin Düzenlenmesine Dair Yönetmeliğine göre, bitki koruma bölümü mezunu ziraat mühendisleri veya bu alanda 5 yıl süreyle çalıştığını belgeleyen ziraat mühendisleri bitki sağlığı alanında danışmanlık yapmaya ve reçete yazmaya yetkili kılınmışlardır. Bu yönetmeliğin 22.maddesine göre de yetkilendirilen tarım danışmanları kendi meslek gruplarına ait yürürlükteki hukuki düzenlemeler çerçevesinde hizmet verir. Buna rağmen dava konusu Yönetmelik ile 7472 Sayılı Kanun ve Ziraat Mühendislerinin Görev Ve Yetkilerine İlişkin Tüzük hükümleri yok sayılarak bakanlıktan yetki belgesi alma zorunluluğu getirilmiştir. Oysa gene davalı Bakanlığın Toprak Koruma Eğitimi verilmesi ve yapılacak sınavda başarılı olanlara yetki belgesi verilmesi konusundaki uygulaması, Danıştay 8.Dairesinin E.2006/4114 sayılı kararı ile iptal edilmiştir. İptal gerekçesinde Bakanlığa bağlı personel olarak görev yapmayan ziraat mühendislerine Bakanlığın eğitim verebileceğine ve herhangi bir alanda yetkilendirebileceğine ilişkin görevleri de bulunmamaktadır, denilmektedir. Dolayısıyla Bakanlıktan Yetki Belgesi almayan ziraat mühendislerinin reçete yazamayacağına dair düzenleme hukuka aykırıdır.
4) Yönetmeliğin 12.Maddesi İptal Edilmelidir. Serbest ziraat mühendislerine yetki belgesi vermeye bakanlığın yetkisi bulunmamaktadır. Ayrıca hükümde ODA üyesi olma koşulu aranmamaktadır. Oysa TMMOB ve ODA mevzuatına göre gerçek kişilerin ODA üyelik belgesinin başvuru koşullarında aranması gerekir. Reçete yazma yetkisine sahip olacak serbest ziraat mühendislerinin ODA`ya kayıtlı olma zorunluluğu vardır. 6235 Sayılı TMMOB Kanununun 33.maddesine göre "Türkiye‘de mühendislik ve mimarlık meslekleri mensupları mesleklerinin icrasını iktiza ettiren işlerle meşgul olabilmeleri ve mesleki tedrisat yapabilmeleri için ihdisasına uygun bir odaya kaydolmak ve azalık vasfını muhafaza etmek mecburiyetindedirler".
Böylece davalı Bakanlık yasaya aykırı bir biçimde serbest çalışan ziraat mühendislerinin Ziraat Mühendisleri Odasına üye zorunluluğunu göz ardı etmekte, Anayasal bir kuruluş olan, Ziraat Mühendisleri Odasını‘ nın yasal hak ve yetkilerine aykırı bir tutum geliştirmektedir.
Oysa 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu‘nun 33.maddesi; "Türkiye‘de mühendislik ve mimarlık meslekleri mensupları mesleklerinin icrasını iktiza ettiren işlerle meşgul olabilmeleri için ihtisasına uygun bir odaya kaydolmak ve azalık vasfını muhafaza etmek mecburiyetindedirler" hükmünü taşımaktadır.
Bu konuda Anayasa Mahkemesinin E.2007/66 K.2008/157 sayılı 06.11.2008 tarihli kararı kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına üye zorunluluğunu ortaya koyan emsal teşkil eden bir karardır. Anayasa Mahkemesi kararında, kamu hizmetinde düzeyi korumak, mesleğe mensup olanların ortak çıkarlarını kollamak ve aralarındaki dayanışmayı güçlendirmek için kurulan mesleki kuruluşların Anayasanın 135.maddesinde, "Kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları" olarak düzenlendiği, serbest çalışanların kamu kurumu niteliğinde olan meslek kuruluşlarına kaydının zorunlu olduğu, aksi takdirde bu meslek kuruluşlarının üyelik ve aidat sorunuyla karşı karşıya kalacakları, anayasal görevlerini yerine getiremeyecekleri belirtilmiştir. Davaya konu yönetmelik değişikliği ile örtülü olarak üye ile Meslek Odası arasındaki bağın kaldırılması, koparılması ve işlevsizleştirilmesi gibi kamu yararına aykırı bir düzenleme yapılmıştır.
Anayasa Mahkemesinin iptal kararından sonra, Tarım Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü 06.04.2009 tarih ve 0963 sayısı ile odaya üyelik belgesinin aranmayacağına ilişkin bir Genelge yayınlamıştır. Genelgenin iptali talebiyle açılan davada, Danıştay 10.Dairesinin 15.05.2009 tarih E.2009/5090 sayılı kararıyla yürütmenin durdurulmasına karar verilmiştir. Görüldüğü üzere yönetmelik değişikliği hukuka aykırı olduğu gibi yargı kararlarına da aykırıdır.
Bu doğrultuda yasa gereği reçete yazma yetkisi verilecek ziraat mühendislerinin meslek odasına üye olduğunu gösterir belgenin başvuru sırasında istenilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede davalı Bakanlık‘ın reçete yazmaya yetkili serbest ziraat mühendislerinin Ziraat mühendisleri Odasına üye olma zorunluluğunu kaldırması hukuka aykırı olup, iptal edilmelidir.
5) Yönetmeliğin 13.maddesi İptal Edilmelidir. Bitki Koruma bölümü dışındaki bölümlerden mezun olan ziraat mühendisleri ile tütün teknolojisi mezunlarına sınav zorunluluğu getirilmiştir. Kamu Kurumları tarafından yapılan sınavların hepsi kamu görevlerine atanacaklar için düzenlenmiştir. Konu ile ilgili yönetmeliklerin dayanağı olan kanun 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunudur. Örneğin "Kamu Görevlerine İlk Defa Atanacaklar İçin Yapılacak Sınavlar Hakkında Genel Yönetmelik", 657 Sayılı Kanuna göre çıkarılmış olup kamuda çalıştırılacak kamu görevlileri için çıkarılmıştır. Yönetmeliğin 2.maddesinde hangi kadrolar için sınav yapılacağı gösterilmiştir.
Görüldüğü gibi iptalini talep ettiğimiz düzenlemede gösterilen kurumların, kamu kurum ya da kuruluşlarına bağlı olmadan serbest hizmet faaliyeti sürdüren ziraat mühendisleri için sınav düzenleme yetki ve görevleri bulunmamaktadır.
Yönetmeliğin dayanağı olan Kanunda da böyle bir düzenleme yoktur. Dayandığı kanunun uygulanmasını göstermesi gereken Yönetmelikle Kanunda olmayan bir düzenleme getirilemez. Ziraat Mühendisleri Odası‘na üyeliği zorunlu olan özel sektör çalışanı ziraat mühendislerinin sınava tabi tutulmaları hukuken mümkün değildir. Özel sektör çalışanı olan ziraat mühendislerine eğitim düzenleme yetkisi dahi bulunmayan davalı bakanlığın bu kişilere sınav koşulu getirmesinin hukuki dayanağı yoktur.
Tütünlerde kullanılan bitki koruma ürünlerine reçete yazma yetkisi tütün teknolojisi mühendislerine verilmişken, bu alanda eğitim almış mühendisleri sınava tabi tutmak eşitsizliğe de yol açmaktadır.
6) Yönetmeliğin 15. Maddesinin 5. Fıkrası İptal Edilmelidir. Ülkemizde ziraat mühendisi olan zirai mücadele bayileri, geniş oranda hastalık ve zararlı teşhisi ve atılacak ilacın belirlenmesi işinde de üreticilere yardımcı olmakta ve danışmanlık hizmeti vermektedirler. Ziraat mühendisi zirai mücadele ilacı bayileri, aynı zamanda 7472 sayılı Yasa`nın 2. maddesi ve Ziraat Mühendislerinin Görev ve Yetkilerine İlişkin Tüzüğün 5. maddesi uyarınca, zirai mücadele ve tarım ilaçları konusunda yetki sahibidirler. Tüzüğün 5. maddesinin ilk fıkrasında; "her türlü hastalık ve zararlılar konusunda teşhis, ilaç ve metot önerisi .. gibi faaliyetler ziraat mühendisleri tarafından yürütülür" hükmüne rağmen; Tüzüğün verdiği bu yetkinin bitki koruma ürünleri satan ziraat mühendisleri için Yönetmelikle yasaklanması hukuki değildir. Bayilerin büyük çoğunluğunun yer aldığı Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde ilaç bayilerinin işyerlerinde ikinci ve üçüncü bir mühendis daha çalışmaktadır. Aynı işyerinde çalışan ziraat mühendisi ve işyeri sahibi ilaç bayii ziraat mühendisinin reçete yazması arasında fark yoktur. Bu durum aynı zamanda yalnız çalışan ilaç bayii ziraat mühendisleri açısından haksız rekabete yol açacaktır. Zirai ilaç bayilerinin reçete yazmasını engelleyen bu madde hukuka aykırı olup iptal edilmelidir.
7) Yönetmeliğin 19.Maddesinin 1.Fıkrası İptal Edilmelidir. Maddede düzenlenmiş olan reçete yazma yetkisinin iptali, muğlak ve keyfi uygulamalara elverir niteliktedir. Burada yetkinin iptal için ölçü yanlışlığın iki kez yapılmasıdır. Bunun da hukukla bağdaşır bir yanı yoktur. Örneğin yapılan bir yanlışlık esaslı olabilir, büyük bir zarara telafisi güç sonuçlara yol açabilir. Ya da reçeteye tarih yazmayı unutma veya yanlış yazma gibi tali bir yanlışlık uyarılara rağmen iki kez yapılabilir. Bu durumda esaslı yanlışlığa rağmen iptal edilmeyen yetki, tali bir ya da iki yanlışlık/aksaklık nedeniyle yetki iptal edilebilecektir ki bu durum haksızlıklara neden olacaktır. Bu nedenle yetki iptalleri somut objektif ve ayrıntılı olarak tanımlanmalıdır.
8) Yönetmeliğin Geçici 2.Maddesi İptal Edilmelidir. Maddede yer alan "Tarımsal amaçlı kooperatifler ve üst birlikleri ile üretici birlikleri ve Ziraat Odalarında istihdam edilen bayilik izin belgesine sahip ziraat mühendislerine, bu kooperatif ve birlikler ile Ziraat Odalarının kendi ortak veya üyelerine münhasır olmak üzere verilen reçete yazma yetkisi 12/6/2011 tarihine kadar devam eder." hükmü, bayilerin reçete yazamayacağını düzenleyen 15.maddenin 5.fıkrası ile çelişmektedir. Eşitsiz bir uygulama sözkonusu olacaktır ki bu durum da hukuka aykırıdır.
9) Yönetmeliğin düzenlediği alan halk sağlığını doğrudan ilgilendirmektedir. Şirketlerin tekel oluşturduğu kimyasalların, alternatifleri de piyasada bulunmayacağından, çok daha yüksek fiyatla üreticilerimize satılması sözkonusu olacaktır. Bu durum ayrıca üretici tercihlerine bağlı olarak kendiliğinden yeni bir ürün deseninin oluşmasına da neden olabilecektir. Ülke tarımındaki şirketleşmenin ve sözleşmeli üretimin her geçen gün artması bu alanda ulus ötesi tarım ve gıda şirketlerinin tam egemenlik kurmaları, ülkemiz gıda güvenliğini gelecekte büyük sıkıntıya sokacağı aşikardır. Halihazırda reçete yazma uygulamalarında, piyasada ya da yazılan ilde bulunmayan kimyasallar reçete edilmekte, bu da üreticileri sıkıntıya sokmaktadır. Ülkemizde üreticilerin bir çoğu, kendi küçük toprağında bir çok üründe geçimlik üretim yapmaktadır. Mevcut uygulamalar ve gelecekte yaşanması olası kimyasallardaki tekelleşme olgusu ve buna bağlı fiyat artışları bu alandaki üreticileri zor durumda bırakacaktır. Hatta geçimlik dahi olsa üretim yapamamalarına neden olacaktır. Tüm bu olgular dikkate alındığında, açıkça hukuka aykırı olan ve yürütülmesinde telafisi imkansız zararlar doğacak olan Yönetmeliğin iptalini talep ettiğimiz hükümlerinin yürütmesinin durdurulmasını talep ediyoruz.
HUKUKİ NEDENLER : Anayasa, İYUK, 7472 Sayılı K., Ziraat Mühendislerinin
Görev ve Yetkilerine İlişkin Tüzük, Yönetmelikler, İlgili tüm
mevzuat.
SONUÇ ve İSTEM : 21.04.2011 tarih 27912 Sayılı RG`de yayınlanan "Bitki Koruma Ürünlerinin Reçeteli Satış Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik"in 3. Ve 4.maddesi, 11.Maddesinin 1.Fıkrası, 12. ve 13.maddesi, 15.Maddesinin 5.Fıkrası, 19.Maddesinin 1.Fıkrası ve Geçici 2.Maddesinin Yürütülmesinin Durdurulması ve İptaline, yargılama giderleri ile vekalet ücretinin karşı tarafa yükletilmesine karar verilmesini saygı ile arz ve talep ederiz.
Av.Zühal DÖNMEZ
Davacı Vekili
EKİ: Vekaletname