Bursa tarımında 15 yılda neler değişti?

Sanayi kenti kimliğinin yanı sıra tarım kenti olarak da uzun yıllardır Türkiye`nin öne çıkan illerinden biri Bursa... Peki, son 15 yılda Bursa tarımı nasıl bir dönüşüm geçirdi? Kentin arazileri içerisindeki tarımsal ve diğer alanların dağılımı; sebze, meyve, bağ ve zeytinliklerin yanı sıra nadas alanları ve tarıma elverişli olduğu halde kullanılmayan alanların oranı; bitkisel üretimin toplam üretim içindeki payı 15 yılda nasıl ve hangi koşullarla değişti?

Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Bursa Şubesi`nin derlediği verilere göre, Bursa`nın sahip olduğu tarım arazileri son 15 yılda yüzde 13 oranında azaldı.

2006 yılında tarım arazileri 417 bin 420 hektarla toplam arazinin yüzde 38,34`ünü oluştururken, 2021 yılında 363 bin 150 hektara düşerek yüzde 33,36`ya geriledi.

Dolayısıyla 15 yılda yaklaşık 54 bin hektar tarım arazisi, tarım dışına çıkartılarak, çoğunlukla yerleşim yeri ve sanayi alanına dönüştürüldü. 2006 yılında 108 bin 415 hektar olan yerleşim yeri ve sanayi alanı 2021 yılında yüzde 51 oranında artarak 163 bin 550 hektara ulaştı.

İlin genel arazi dağılımı içerisinde; çayır ve mera alanları, su yüzeyleri, yerleşim ve sanayi alanlarının 2006-2021 yılları arasında arttığı gözlenirken, tarım arazileri ve orman-fundalık alanlarının azaldığı görülüyor.

Ziraat Mühendisleri Odası Bursa Şubesi Başkanı Fevzi Çakmak, hazırlanan verilere ilişkin yorumunu; "Ne yazık ki bu kadar verimli topraklara ve iklim koşullarına sahip bir şehirde bile tarım alanlarımızı koruyamamış durumdayız" şeklinde ifade etti.

TARIM ARAZİLERİ HANGİ AMAÇLA KULLANILIYOR?

Verilere göre, 2006-2021 yılları arasında tarım arazilerinin kullanım alanında da önemli oranda değişim yaşandı.

2006 yılından 2021 yılına; tarla, sebze ve bağ alanları azalırken; meyve, zeytinlik ve süs bitkisi alanları arttı. Bu anlamda, Bursa`nın tarımsal ürün karakterinin de 15 yılda değiştiğini söylemek mümkün.

TARIMA ELVERİŞLİ OLUP KULLANILMAYAN ARAZİLER YÜZDE 225 ARTTI

Verilerde yer alan bir diğer dikkat çekici nokta ise tarıma elverişli olduğu halde kullanılmayan arazilerin 2006-2021 yılları arasında 20 bin 654 hektardan 67 bin 330 hektara çıkmış olması ve dolayısıyla yüzde 225 oranında artması.

Öte yandan tarımsal üretimde boş bırakılan araziler de arttı; nadas alanlarının 15 yıl içerisindeki artışı yüzde 7 oldu.

ARAZİLER NEDEN EKİLMİYOR?

Bursa`nın sahip olduğu tarım arazilerini kullanma noktasındaki verileri değerlendiren ZMO Bursa Şubesi Başkanı Çakmak, şunları söyledi;

"Bu arazilerin ekilmemesinin başında, arazilerin ekonomik işletme büyüklüğünde olmaması, sulama imkanlarından yararlanılamaması, arazilerin çok fazla hissedara sahip olduğu için kim tarafından ekileceğinin bilinmemesi (arazi toplulaştırma çalışmalarının yetersiz kalması), köyde toprağı işleyecek genç nüfusun kalmamış olması ve en önemlisi de tarımsal girdi maliyetlerinin yüksekliği nedeni ile çiftçinin zarar edeceği endişesidir. Yine devlet tarafından verilen desteklerin yetersiz ve çiftçinin ihtiyacı olduğu dönemde verilememesi de önemli bir etkendir."

Tarıma uygun olduğu halde kullanılmayan araziler için neden ve sonuç ilişkilerini değerlendiren Fevzi Çakmak, Çiftçi Kayıt Sistemi`ne (ÇKS) de değindi.

ÇİFTÇİ KAYIT SİSTEMİ`NE KATILIM ORANI ARTARKEN TARIM İŞLETMELERİNİN SAYISI AZALIYOR

Ekonomik zarar odaklı endişelerin tarımsal üretim için belirleyici bir etken olduğunu vurgulayan Çakmak, "Nitekim ÇKS incelendiğinde toplam işletme sayısı 2006 yılında 97 bin 61 iken 2021 yılında bu sayı 72 bin 105`e düşmüştür. Yani çiftçi üretmekten vazgeçmektedir. 2021 yılı verilerinde bile bu işletmelerin yüzde 49`u ÇKS kaydı yaptırmıştır. Yani çiftçilik yapan işletmelerin yarısı desteklemelerden yararlanma gereği duymamaktadır. Bu durum, desteklemelerin çiftçinin yarasına merhem olmadığının açık göstergesidir" ifadelerini kullandı.

2006-2021 yılları arasındaki değişim verilerine göre ise 15 yılda ÇKS`ye kayıtlı işletme oranı yüzde 41`den 49`a yükseldi. Ancak tarımsal üretim yapan işletmelerin sayısı da yüzde 25 oranında azaldı.

15 YILDA YÜZDE 15 ARTAN TARIMSAL SULAMA YETERLİ Mİ?

15 yıl içinde Bursa`da tarımsal sulamanın nasıl bir seyirde yapıldığına açıklama getiren ZMO Bursa Şubesi Başkanı Çakmak, 2006 yılından bu yana sulama yatırımlarında bir artış olmasına karşın, verim artışı ve gelir artışının en önemli unsuru olarak suyu çiftçiyle buluşturmada yatırımların yetersiz kaldığını söyledi.

Verilere göre de 2006 yılında yüzde 46 olan tarımsal sulama oranını 2021 yılında yüzde 53`e ulaşmış durumda.

Mevcut tarımsal sulama yatırımlarına ilaveten uygulanabilecek yöntemlerden bahseden Çakmak, toplam sulanabilir alan içinde olmasına rağmen sulama yapılamayan alanlar hakkında şunları söyledi;

"Yaklaşık 135 bin hektar alan tarımsal sulama alt yapısına kavuşturulur ve kapalı sulama sistemleri ile kayıp kaçak oranları minimuma çekilerek, üretim desenine uygun basınçlı sulama yöntemleri uygulanırsa, bu alanlarda yüzde 50 ile yüzde 300 arasında verim artışları sağlanabilir. Tüm Türkiye`de olduğu gibi Bursa`da da hala tarımsal sulama suyunun yüzde 72`si açık sulama sistemleri ile sadece yüzde 28`i kapalı basınçlı sistemlerle arazilere ulaştırılmaktadır. Tarımsal sulamada, kapalı basınçlı sulama sistemlerine geçilmesi durumunda, kayıp kaçak oranları minimize edilerek sulama suyunda yüzde 50`ye yakın (yağmurlama sulama ile yüzde 35, damla sulama ile yüzde 65 oranında) tasarruf etmek mümkün olacaktır. Bir an önce gerekli yatırımların yapılması gerekliliği vardır. Yatırımlar yapılırken de çiftçi eğitilip, ziraat mühendisi ile koordineli çalışması sağlanmalı ve üretim desenine göre, doğru zamanda, doğru miktarda, doğru yöntemle suyun bitki ile buluşması sağlanmalıdır."

BURSA BİTKİSEL ÜRETİMİNİN TÜRKİYE TARIMINDAKİ YERİ

Ziraat Mühendisleri Odası Bursa Şubesi verilerine göre, yaklaşık 363 bin hektarlık tarım arazisine sahip Bursa; iklim ve toprak koşulları ile sulama imkanları bakımından tarımsal potansiyeli yüksek bir il ve Türkiye tarım arazisinin yaklaşık yüzde 1,5`luk kısmını oluşturuyor. Üstelik bu arazi alanı ile tüm iller arasında 34`üncü sırada olmasına karşın birçok tarım ürününün üretiminde zirvede yer alıyor.

ZMO Bursa Şubesi Başkanı Fevzi Çakmak, bu konuyu ise şöyle değerlendirdi;

"2006 yılında Bursa`nın 1,7 milyar TL olan bitkisel üretim geliri 2021 yılında 7,6 milyar TL`ye yükselmiştir. Bu verilerle tarımsal üretim geliri bakımından Antalya, Konya, Şanlı Urfa, Mersin, Adana`dan sonra 6`ıncı sırada yer alıyor. Tarımsal gelirin yükseldiği görülse de gerçekten böyle olup olmadığını anlamak için bu gelirler dolar kuruna dönüştürüldüğünde, Bursa`nın 2006 yılında bitkisel üretim geliri 1,2 milyar dolar iken 2021 yılında -pandemi, Rusya-Ukrayna savaşı ve iklim krizi nedenlerinin de etkisinde- dünyada ve ülkemizde bitkisel ürün fiyatlarının aşırı yükselmesine karşın dolar bazında üretim gelirimizin 1 milyar dolar seviyesine düştüğünü gözlemliyoruz."

15 YILLIK TARIMSAL DÖNÜŞÜM

Bursa`nın 2006 ve 2021 yılları arasındaki tarımsal dönüşüm sürecine ilişkin veri ve değerlendirmelerini Bursada Bugün ile paylaşan ZMO Bursa Şubesi Başkanı Fevzi Çakmak, geçen 15 yıla dair son olarak şu açıklamayı yaptı;

"Beslenmenin, sağlıklı gıdaya ulaşımın gittikçe zorlaştığı, paramız olsa bile tarım ürünlerinin yurt dışından alınamayacak konuma geldiği bir süreçte, bu kadar tarımsal potansiyeli yüksek bir ilde, hala yeni sanayi bölgeleri açılarak tarım alanlarını yok etme çabalarında olmak en hafif ifadeyle, insanımızın geleceği açısından kaygı vericidir.

Ülkemizde vahşi kapitalist politikaların önünü açan 1980 askeri darbesinden bu yana, IMF ve Avrupa Birliği dayatmaları ile birlikte tarımsal destekler gittikçe azaltılmış, girdi fiyatları sürekli artmış, çiftçiyi destekleyici kurumlar birer birer kapatılmış ya da özelleştirilmiş, çiftçi özel şirketlerin kucağına itilmiş ve ithalat sopası ile terbiye edilmeye çalışılmış, bütün bunların sonucunda tarımsal faaliyetler üreticilere yeterli gelir sağlayamaz olmuştur. 2012 yılında çıkartılan büyükşehir yasası ile bir kültür olarak köylülük yok edilmiş, çiftçilik mesleği itibarsızlaştırılmış, kırsal yerleşimler yaşanılır olmaktan çıkarılmıştır. Köyler yaşlılara terk edilirken, göç eden genç nüfus kentlerin varoşlarında işsizler ordusunu ve kentin alt yapı, ulaşım, eğitim, konut gibi sorunlarını da büyütmüştür.

İnsanoğlunu doyuran ve giydiren tarım sektörünün, sosyo-ekonomik ve ekonomi-politik önemi ile toplumların, dolayısıyla ülkelerin geleceğinde belirleyici rol oynayan stratejik bir sektör olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle de Bursa özelinde, gerekli yatırımlar bir an önce tamamlanarak çiftçinin gelir durumu arttırılmalıdır."

HABER: BURSA’DA BUGÜN / FADİME NİSA SAYAR

Haber kaynağına ulaşmak için lütfen TIKLAYINIZ.