Başta ülkemiz olmak üzere yöre tarımındaki yanlış ve yanlı politikalar, üretim planlamasının yapılamaması, tarımsal alt yapıların halihazırda çok eksik kalması, bugün zirai faaliyetler ve yaşadığımız Şeker Fabrikasının mühimmat fabrikasına dönüşümündeki süreci çok güzel bir şekilde bize sunmaktadır.

Her şeyden önce Büyük Ova Kapsamında bulunmaz değere sahiplik eden , ülke tarımı için son derece önemli olan Çarşamba, Tekkeköy, Terme ilçe sınırlarında yer alan bu verimli toprakların, tarım arazilerinin; tarımsal üretim ve tarımsal sanayi yerine Endüstriyel ölçekli sanayiye teslim edilmek istenildiği,yasanın yok sayıldığı ve Ova yapısının bozulmaya çalışıldığı aşikardır.

Planlama ve proje çalışmaları 90’ lı yıllarda başlayan ovanın drenaj ve sulama faaliyetine esas teşkil eden takriben 820 000 da sulanabilecek arazi varlığımız bugün gelinen noktada yaklaşık 550 000 da’ a kadar düşmüştür.

Büyükşehir Yasasındaki değişimle beraber imar yasasının yeni uygulaması, Kamu Yararı bahanesiyle Toprak Koruma Kurullarında oy çokluğu ile çıkarılan kararlarla maalesef tarım arazileri; başta sanayileşme, kentleşme, turizm ve diğer sektörlerin talepleri doğrultusunda amaç dışı kullanıma açılmış ve üretim dışına çıkarılmaya devam etmektedir.

Her şeyden önce Şeker Fabrikasının yerine yapılacak olan mühimmat üretim tesisinin Ovanın toprağına havasına, suyuna yapacağı çevresel etkinin öncelikle detaylı olarak araştırılması bu projenin ilk adımı olmalıdır.

Planlanan yerin stratejik durumu, yeri ve önemi kadar ÇED sürecindeki kıstaslara ne şekilde cevap alınacağı bu projenin başlangıç adımını teşkil etmesi gerekirken alel acele bir şekilde verilen ve durum analizi yapılmaksızın şartların uygunluğu belirlenmemişken bu projenin gündeme getirilip hayata geçirilmesi düşüncesi anlamsız ve yetersiz kalmaktadır.

Şeker tarımı ve şeker üretimi açısından sıkıntılı olduğu belirtilen şeker pancarı tarımı yerine alternatif bağlamda mısır, yağlı tohumlar( ayçiçeği, kolza, aspir, soya v.s.) gibi alternatif bitkilerin ikame edilmesi ise hiç gündeme getirilmemiştir.

Tarım potansiyeli yüksek olan ovada şeker pancarı işletmekteki zorlukları diğer tarımsal ürünlerle gidermek ve ikame etmek imkanı varken endüstriyel bir formatı uygulamak son derece düşündürücüdür. Tarım toprakları, arazi yetenek ve sınıflarına uygun amaçla kullanılmalıdır.

Her ne kadar şeker pancarı tarımı faaliyeti ve şeker üretimi açısından Çarşamba Ovası topraklarında polar oranının düşük olması hususu her fırsatta belirtilse de, sonuçta mukayese edilen diğer alanlara göre nispeten yine de avantajlı bir konumda olduğu görülmektedir. Geçit Bölgelerinde, ortalama 4-5 ton/da alınan pancarın %18-20 polar oranına sahip olduğu belirtilmekte, yöremizde ise gece- gündüz sıcaklık farklılıkları ve toprak yapısından dolayı %11-12 polaritede şeker pancarı yetiştirildiği belirtilmektedir. Ancak unutulmaması gereken bir husus var ki yöremizde verim Çarşamba Ovası için 9-10 ton/da seviyesine ulaşabilmektedir.

Bu bağlamda dekardan elde edilen total şeker miktarı Çarşamba Ovasında yine yüksek kalmakta ve işin püf noktası ve önemli ayrıntısı olan yan ürün küspe miktarı da diğer bölgelere nazaran çok daha fazla olmaktadır.

Ovadan elde edilen ürünün işlenmesinin zor ve maliyeti artırdığı beyan edilse dahi; küspenin hayvan yemi ihtiyacında kullanılarak yöre çiftçisine katkısı, kaba yem ihtiyacını gidermesi ve küspeden elde edilen yan ürünlerin (melas, ispirto v.s.) ekonomiye olan katkısı ise her halükarda yadsınamaz.En önemlisi, çapa bitkisi olması sebebi ile işlemeli tarımla toprağın verimliliğinin artması ve ıslahı ile münavebe sisteminde önemli bir yer tutması, şeker pancarının önemini en iyi şekilde anlatmaktadır.

Şeker pancarı tarımı ve şeker üretimi faaliyetlerinin tarım tekniklerine olan etkisi çok büyük olup Kooperatifleşme, alt yapıyı geliştirme, çiftçinin bilinçlenmesi, modern tarım tekniklerinin uygulanması ve münavebe açısından son derece önemlidir.

3-4 aylık aktif sezon dışında kalan sürelerde ise fabrikada ham şeker işleme imkanı bulunmaktadır. Zaten çok önceki yıllarda bu faaliyet Çarşamba Şeker Fabrikasında gayet güzel bir şekilde tatbik edilebilmiştir.

Stratejik bir ürün olan şeker pancarının avantajı; kıtlık, afet, savaş hallerinde çok büyük önem taşıyan ve ihtiyacı maksimum ürün olmakla beraber, üretim yapan fabrikalar da ülke savunması ve güvenliği bakımından özellikle ülkemizi ilgilendiren bir savaş anında da silah üretimine amade hale gelebilmesidir.

Şeker tarımı ve şeker üretiminin; istihdam, sosyal hayat, yaşam standartları, eğitim ve ekonomi sahalarındaki etkinliği ve önemi tüm tartışmalarımızın ana odağını teşkil etmekte, bu sektörün faydalarını pekiştirmektedir.

Sonuç olarak ilk başlarda fabrika yerinin hatalı seçilmiş olması bir handikap gibi gözükse de yapılan yatırım ve mevcut yapının da heba edilerek daha yanlış bir yatırıma yönlenmesi tarafımızca kabul edilemez. Adeta bir çözüm derken, çözümsüzlük ve mağduriyet yaratabilecek yanlışlıklara yönlenmemiz söz konusu olabilecektir.

Siyasi amaçla yola çıkılarak ve ilk yıllarında çok yavaş inşa edilen tesisin yeniden hayata geçirilmesindeki gecikmeler de, yörede şeker pancarı tarımına olan ilgiyi hareketlendirememiştir.

Tüm olumsuzluklardan sonra çeşitli zamanlarda yapılan hamlelerin de siyasi yatırım, halka vaat vermekten başka hiçbir kazancı olmadığını açıkça söyleyebiliriz.

Yanlış ve yanlı politikaların cezasını çiftçinin ve vatandaşın çektiği bir ortamda tüm yapılmak istenenler yaşamakta olduğumuz zorluklar ve hayat şartlarındaki gerilmelerin geciktirilmesi için pembe hayaller eşliğinde oyalama ve göz boyama çalışmalarından öteye gidemeyecektir. Krizler; ötelemek ve gizlenmekle yok edilemez !.

Kavak ve fındığa mahkûm edilen ovanın verimli topraklarında her geçen gün artan girdi fiyatları, bir türlü bitirilemeyen alt yapı çalışmaları, yetersiz desteklemeler ve siyasi şovlar stratejik ve büyük ova kapsamında olan Çarşamba Ovasını katletmek ve bu ova topraklarından geçinen tüm çiftçi ve vatandaşa bir ihanettir.

Havva YURDUNUSEVEN BAYZAT

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası

Samsun Şube Başkanı