T.C.
DANIŞTAY
SEKİZİNCİ DAİRE

Esas No : 2008/4616
Karar No : 2008/4550

Davacı : TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası

Vekili : Av. Zühal Dönmez
Bestekar Sok. No:49/5 - Kavaklıdere i ANKARA

Davalı : Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

Davalı İdare Yanında Davaya Katılanlar: 1-TESK (Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Federasyonu) - Tunus Cad. No:4 - Bakanlıklar i ANKARA

Vekilleri : Av. Yasemin Ertekin, Av Elif Güliz Bayram - (Aynı Yerde)

2- Türkiye Lokantacılar, Kebapçılar, Pastacılar ve Tatlıcılar Federasyonu Başkanlığı

Vekil : Av. N. Müge Bahçekapılı
Hanımeli Sok. 21/30 - Sıhhiye i ANKARA

Davanın Özeti : Dava 24.02.2006 tarih ve 26090 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanarak yürürlüğe giren Gıda ve Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemeleri Üreten İş Yerlerinin Çalışma İzni ve Gıda Sicili ve Üretim İzni İşlemleri ile Sorumlu Yönetici İstihdamı Hakkında Yönetmeliğin 29. maddesinin (a) ve (c) bentlerinin iptali istemidir.

Savunmanın Özeti: Usul yönünden, davanın süresinde açılmadığı, esastan ise. bazı küçük kapasiteli işletmelerin sorumlu yönetici temin etmede güçlük çektikleri, böylece bu işyerlerinde ustalık belgesine sahip kişilerin istihdamına olanak sağlandığı; Yasanın buna izin verdiği, bu itibarla haksız açılan davanın reddi gerektiği savunulmuştur.

Danıştay Tetkik Hakimi Halil YÜKSEL‘in Düşüncesi : Davanın, Yönetmeliğin 29. maddesinin (a) bendinin iptali isteminin süreaşımı yönünden reddine, (c) bendinin ise iptaline karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

Danıştay Savcısı Hacı Ünal KARA‘nın Düşüncesi : Dava, 24.2.2006 tarih ve 26090 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Gıda ve Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemeleri Üreten İş Yerlerinin Çalışma İzni ve Gıda Sicili ve Üretim İzni İşlemleri ile Sorumlu Yönetici İstihdamı Hakkında Yönetmeliğin 29.maddesinin (a) ve (c) bentlerinin iptali istemiyle açılmıştır.

Dava konusu Yönetmelik 27.8.2004 tarih ve 25566 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş, 15.2.2005 tarih ve 25728 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan değişiklikle Yönetmeliğin 29.maddesinin (a) ve (c) bentleri değiştirilmiş. 7/B numaralı ekinde değişiklik ve ekleme yapılmış. 10.9.2005 tarih ve 25728 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan değişiklikle Yönetmeliğin 27.maddesinin (c) bendi değiştirilmiş, 28.maddesine (j)) bendi eklenmiş, 29.maddesinin (a) bendi yeniden değiştirilmiş, Yönetmeliğin 7/A ve 7/B ekleri değiştirilmiştir. 24.2.2006 tarih ve 26090 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan değişiklik ise sadece 29. maddenin (c) bendinin yeniden değiştirilmesine ilişkindir.

Bu durumda 29.maddenin (a) bendi, 10.9.2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan değişiklikle son şeklini almış olup dava açma süresi geçirildikten sonra 21.4.2006 tarihinde açılan davada uyuşmazlığın esası incelenemeyeceğinden bu bende yönelik iptal isteminin incelenmesine hukuksal olanak bulunmamaktadır.

Yönetmeliğin 29.maddesinin (c) bendine gelince;

5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun, kanunun amacını açıklayan 1.maddesi ile 3. ve 6.maddesinin ve Yönetmeliğin ilgili maddelerin ve sorumlu yöneticinin tanımı görev, yetki ve sorumlulukları ile sorumlu yönetici olabilme esasları bir bütün olarak değerlendirildiğinde; sorumlu yönetici müessesesiyle üretim faaliyetinin mevzuata ve hijyenik koşullara uygun yürütülmesinden işverenle birlikte sorumlu tutulacak ve üretim sürecinde çalışan ustalar da dahil olmak üzere işyerinin faaliyetlerinin gıda bilimi konusunda eğitim almış başka kişilerin gözetiminde yürütülmesinin amaçlandığı anlaşılmaktadır.

Bu durumda Yönetmeliğin 29.maddesinin (c) bendinde yer alan; kurslardan sorumlu yöneticilik usta eğitim belgesi almış ustaların sorumlu yönetici olarak istihdam edilmesine olanak sağlayan dava konusu düzenlemede sorumlu yöneticilik müessesesinin amacına ve kamu yararına uygunluk bulunmadığı açıktır.

Açıklanan nedenlerle, 24.2.2006 tarih ve 26090 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Gıda ve Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemeleri Üreten İş Yerlerinin Çalışma İzni ve Gıda Sicili ve Üretim İzni İşlemleri ile Sorumlu Yönetici İstihdamı Hakkında Yönetmeliğin 29.maddesinin (a) bendine yönelik istemin incelenmeksizin reddine, Yönetmeliğin 29.maddesinin (c) bendinin iptali isteminin ise kabulü ile iptali gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince işin gereği görüşüldü:

Dava, 24.02.2006 tarih ve 26090 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanarak yürürlüğe giren Gıda ve Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemeleri Üreten İş Yerlerinin Çalışma İzni ve Gıda Sicili ve Üretim İzni İşlemleri ile Sorumlu Yönetici İstihdamı Hakkında Yönetmeliğin 29. maddesinin (a) ve (c) bentlerinin iptali istemiyle açılmıştır.

2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Yasasının "Dava açma süresi" başlıklı 7. maddesinde, dava açma süresinin, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay‘da ve İdare Mahkemelerinde altmış gün olduğu, ilanı gereken düzenleyici işlemlerde ise, dava açma süresinin ilan tarihini izleyen günden itibaren başlayacağı, ancak bu işlemlerin uygulanması üzerine ilgililerin, düzenleyici işlem veya uygulanan işlem yahut her ikisi aleyhine birden dava açabilecekleri kurala bağlanmıştır.

Dosyanın incelenmesinden dava konusu Gıda ve Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemeleri Üreten İş Yerlerinin Çalışma İzni ve Gıda Sicili ve Üretim İzni İşlemleri ile Sorumlu Yönetici istihdamı Hakkında Yönetmeliğinin 29. maddesinin (a) bendinin, 10.09.2005 günlü Resmi Gazete‘de yayımlanan değişiklikle son şeklini aldığı ve davanın ise; dava açma süresi geçirildikten sonra 21.04.2006 tarihinde açıldığı anlaşıldığından, yönetmeliğin bu hükmünün süreaşımı nedeniyle esasının incelenmesine olanak bulunmamaktadır.

Öte yandan Yönetmeliğinin 29. maddesinin (c) bendine gelince;

5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi Ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun‘un 1 inci maddesinde, "Bu kanunun amacı, gıda güvenliğinin temini, her türlü gıda maddesinin ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin teknik ve hijyenik şekilde üretim, işleme, muhafaza, depolama, pazarlama ve halkın gereği gibi beslenmesini sağlamak, üretici ve tüketici menfaatleriyle halk sağlığını korumak üzere gıda maddelerinin üretiminde kullanılan her türlü ham ve yarı mamül ve mamül gıda maddeleri ile gıda işlemeye yardımcı maddeler ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin güvenliğine ilişkin özelliklerin tespit edilmesi,gıda maddeleri üreten ve satan işyerlerinin asgari teknik ve hijyenik şartlarının belirlenmesi, gıda maddeleri ile ilgili hizmetler ile denetimine dair usul ve esasları belirlemek" olduğu hükmüne yer verilmiş, 3 üncü maddesinde sorumlu yöneticinin gıda mevzuatına uygun üretim yapmaktan işverenle birlikte sorumlu olan yöneticiyi ifade edeceği hükme bağlanmıştır.

Anılan Kanunun 6. maddesinde ise; "Gıda maddeleri ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeleri üreten iş yerlerinde, üretimin niteliğine göre sorumlu yönetici istihdamı zorunludur.

Sorumlu yönetici olabilmeye ve sorumlu yöneticilerin yetki, sorumluluk ve çalıştırılmalarına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir." hükmü yer almaktadır.

Gıda ve Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemeleri Üreten İş Yerlerinin Çalışma İzni ve Gıda Sicili ve Üretim İzni İşlemleri ile Sorumlu Yönetici İstihdamı Hakkında Yönetmelik‘in 1 inci maddesinde; bu yönetmeliğin amacının, gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemeleri üreten , işleyen, ambalajlayan, depolayan, nakleden, pazarlayan işyerlerinin çalışma izni, gıda sicili ve üretim izni işlemlerini, bu iş yerlerinin taşıması gereken asgari ve teknik şartlar ile sorumlu yönetici istihdamına dair usul ve esasları düzenlemek olduğu belirtilmiş, 4 üncü maddesinde, sorumlu yönetici kanundakine paralel şekilde tanımlanmış, 29 uncu maddesinde, sorumlu yönetici olabilme ve istihdam esasları, 30 uncu maddesinde sorumlu yöneticilerin yetki ve sorumlulukları düzenlenmiştir.

24.2.2006 günlü Resmi Gazetede yayımlanan Yönetmelik değişikliğine dair Yönetmeliğin 1 inci maddesinde, söz konusu Yönetmeliğin 29 uncu maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin aşağıdaki şekilde değiştirildiği belirtilerek;

"c) (a) bendi dışında kalan iş yerlerinden yılda en çok 3 ay faaliyet gösteren mevsimlik iş yerleri ile 20 beygir gücü ve altında motor gücü bulunan; ekmek ve ekmek çeşitleri üreten iş yerleri, pastacılık ürünleri üreten iş yerleri, mantı, simit, yufka, bazlama, pide, galeta, kadayıf gibi unlu mamül ürünleri üreten iş yerleri, leblebi üreten iş yerleri, ürettiği ürünleri sadece ürettiği mekanda satan diğer iş yerleri; yetkili makamlarca verilmiş ustalık belgesi almış elemanlar, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği / Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu veya bu kurumlarca yetkilendirilmiş bağlı mesleki birimlerinin birlikte açtığı kurslardan sorumlu yöneticilik usta eğitim belgesi almış olmaları halinde sorumlu yönetici olarak istihdam edilebilirler." kuralına yer verilmiştir.

Öte yandan, dava konusu (c) bendinde değinilen, Yönetmeliğin 10.9.2005 günlü Resmi Gazete‘de yayımlanan değişik 29/ (a) bendinde ise, "a) Gıda üreten ve 60 beygir gücünün üzerinde motor gücü bulunan veya 10 ve üzerinde işçi çalıştıran veya et ve et ürünleri üreten veya su ürünlerini işleyen veya hazır yemek üreten iş yerleri veya yemek fabrikaları veya her türlü gıda katkı karışımları üreten iş yerlerinde; en az 4 yıllık lisans eğitimi almış ziraat, gıda, kimya mühendisleri, veteriner hekimler, kimyagerler, su ürünleri mühendisleri ve biyologlar ile gıda bilimi konusunda en az yüksek lisans yapmış diğer meslek gruplarına mensup kişilerin eğitim dallarına ve üretimin niteliğine göre sorumlu yönetici olarak istihdam edilmeleri her bir iş yeri için zorunludur.

En az 4 yıllık lisans eğitimi almış Ev Ekonomisi Yüksekokulu Beslenme Bölümü mezunları ve diyetisyenler yemek fabrikasında her bir işyeri için sorumlu yönetici olarak istihdam edilebilirler." kuralı yer almıştır.

Yönetmeliğin 29 uncu maddesinin herhangi bir değişikliğe uğramadan aynen yürürlüğünü sürdüren (b) bendinde; "(a) bendi dışında kalan iş yerleri; (a) bendindeki meslek gruplarına uygun olarak azami 5 iş yeri için tek sorumlu yönetici istihdam edebilecekleri gibi g,da bilimi konusunda eğitim görmüş tekniker ve teknisyen seviyesindeki elemanlar üretimin niteliğine göre en fazla iki işyerinden sorumlu olacak şekilde istihdam edilebilirler". (h) bendinde de, "sorumlu yöneticiler EK- 7/A ve Ek -7/B‘de belirtilen işkollarına göre istihdam edilirler" kuralları bulunmaktadır.

Yönetmeliğin 10.9.2005 günlü Resmi Gazetede yayımlanan değişik 7/A Ekinde, gıda işletmelerinde sorumlu yönetici olarak istihdam edilecek meslek mensupları sayılmış, bu listenin 7 inci maddesinde, "unlu mamüller (simit,yufka, kadayıf,galeta,...vb), Ekmek ve Ekmek Çeşitleri, Pastacılık Ürünleri ,Un, Bulgur ve Makama Üreten İş Yerleri ile Hububat ve Bakliyat İşleyen İş Yerleri : Ziraat mühendisi (tüm bölümler) Gıda Mühendisi, Kimya Mühendisi, Kimyager, Biyolog." yer almıştır.

Davacı tarafından, Yönetmeliğin 29 uncu maddesinin (c) bendi uyarınca sorumlu yönetici olacak ustaların zaten o iş yerinde üretim yapan ustalar olmasının, bu düzenlemenin amacına aykırı olduğu, ekmek ve ekmek çeşidi üreten iş yerleriyle diğer unlu mamül üreten işyerlerinin çoğunun "ustaların" aynı zamanda sorumlu yönetici olacak şekilde faaliyette bulunmalarının halkın sağlığını tehlikeye attığı, Yönetmeliğin 7/A Ekinde sorumlu yönetici olarak istihdam edilecek meslek mensupları ziraat mühendisi, gıda mühendisi, kimya mühendisi, kimyager, biyolog olarak belirtilmiş iken, bunların yapmaları öngörülen sorumlu yöneticiliği kısa süreli eğitimle "ustaların" yapmalarının öngörülmesinin çelişkili olduğu ileri sürülerek düzenlemenin iptali istenilmektedir.

Davalı idare tarafından ise, ekmek ve ekmek çeşidi üreten iş yerleri ile diğer unlu mamuller üreten iş yerlerinin küçük kapasiteli işletmeler olduğu, 5179 sayılı Kanun gereği çalışma izni ve gıda sicil belgesi ile ürettikleri ürüne üretim izni alabilmeleri için sorumlu yönetici istihdamının gerektiği, ancak bu işletmelerin sorumlu yönetici temininde dolayısıyla söz konusu izinleri almakta zorlandıkları, bu işletmelerin kayıt altına alınması, üretimlerinin kontrol edilmesi ve sorumlu yönetici istihdamının kolaylaştırılması amacıyla (c) bendindeki düzenlemenin yapıldığı, "Leblebi üreten iş yerleri"nin de, anılan maddede sayılan iş yerleri ile aynı durumda değerlendirildiğinden bu iş yerlerinde ustalık belgesine haiz kişilerin sorumlu yönetici olarak istihdamına olanak sağlandığı belirtilmektedir.

Yukarıda yer verilen Kanun ve Yönetmelik hükümlerindeki sorumlu yöneticinin tanımı görev, yetki ve sorumlulukları ile sorumlu yönetici olabilme esasları bir bütün olarak değerlendirildiğinde; sorumlu yönetici müessesesiyle üretim faaliyetinin mevzuata ve hijyenik koşul/ara uygun yürütülmesinden işverenle birlikte sorumlu tutulacak ve üretim sürecinde çalışan ustalar da dahil olmak üzere işyerinin faaliyetlerinin gıda bilimi konusunda eğitim almış başka kişilerin gözetiminde yürütülmesinin amaçlandığı anlaşılmaktadır.

Bu durumda Yönetmeliğin 29 uncu maddesinin (c) bendinde yer alan; kurslardan sorumlu yöneticilik usta eğitim belgesi almış ustaların sorumlu yönetici olarak istihdam edilmesine olanak sağlayan dava konusu düzenleme de, sorumlu yöneticilik müessesesinin amacına ve kamu yararına uyarlık bulunmamaktadır.

Davalı idare tarafından bu tür işyerlerinin küçük çaplı olmaları nedeniyle Kanunda ve Yönetmelikte aranılan koşulu gerçekleştirmekte zorlandıklarından bu düzenlemenin yapıldığı ileri sürülmekte ise de, bu iddia, Yönetmeliğin 25 inci maddesinin (b) bendinde yer alan 5 işyeri için tek sorumlu yönetici istihdam edebileceğine ilişkin düzenleme dikkate alındığında yerinde görülmemiştir.

Açıklanan nedenlerle, dava konusu 24.2.2006 gün ve 26090 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Gıda ve Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemeleri Üreten iş Yerlerinin Çalışma İzni ve Gıda Sicili ve Üretim izni İşlemleri ile Sorumlu Yönetici istihdamı Hakkında Yönetmeliğin 29 uncu maddesinin; (a) bendinin iptali isteminin süre aşımı yönünden reddine, (c) bendinin ise iptaline, dava kısmen iptal kısmen redle sonuçlandığından 124,00 YTL yargılama giderin yarısı olan 62,00 YTL‘nin davacı üzerinde bırakılmasına, diğer yarısı olan 62,00 YTL ile uyuşmazlığın karara bağlandığı tarihte yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi Uyarınca 500,00 YTL vekalet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine 18.06.2008 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

Başkan Ayla ALKIVILCIM

Üye Yeniay KAYA

Üye Cem ERBÜK

Üye Sıddık YILDIZ

Üye Atıl ÜZELGÜN