Özet:

• Elma üretimi en fazla yapıldığı ilimiz Isparta’dır. Isparta’da 2019 yılında 732 bin ton elma üretim ile toplam elma üretiminin %20’si gerçekleşmiştir.
• Elma üretimin 2/3’ü Isparta, Karaman, Niğde, Antalya, Kayseri ve Konya illerimizde gerçekleştirilmektedir.
• Türkiye’de yaklaşık 1.7 milyon dekar alanda elma üretimi yapılmaktadır. Niğde, Isparta ve Karaman en fazla elma alanı bulunan illerimizdir.
• Yetiştiriciliği en fazla yapılan elma çeşidi Starking elmadır. Toplam elma üretimi içindeki payı %40’ı bulabilmektedir.
• Dünya elma üretimi 2017 yılında 83 milyon ton olmuştur. Üretimin %50’si Çin tarafından gerçekleştirilmektedir.
• Türkiye elma üretim alanı bakımından dünyada 5. Sırada yer almaktadır.
• Elma ihracatımız, 2019 yılında 250 bin tonu geçmiştir. Elma ihracatının çok önemli kısmı Irak’a yapılmaktadır.
• Elma ithalatımız kimi yıllar bin tona kadar çıkabilmekle birlikte, 2019 yılında 280 ton olarak gerçekleşmiş, karşılığında 193 bin dolar ödenmiştir.
• Almanya en fazla elma ithalatı yapan ülkedir. 2017 yılında 680 milyon dolarlık elma ithalatı yapmıştır.
• Elma gibi önemli bir yumuşak çekirdekli meyve türünün dünya üretiminde ilk sıralarda yer almamıza rağmen bilgi noksanlığı nedeniyle verim ve kalitede yeterli bir üretim artışı ve ihracatı sağlanamamıştır.

 

 1. Elma Üretimimiz

Elma üretimimiz önemli bir gelişme göstermekte olup, yıllık üretimimiz dört milyon tona yaklaşmıştır. Elma üretimi en fazla yapıldığı ilimiz Isparta’dır. Isparta’da 2019 yılında 732 bin ton elma üretim ile toplam elma üretiminin %20’si gerçekleşmiştir.

Çizelge-1 Elma Üretimi (Ton)

Kaynak, TUİK

Elma üretimin 2/3’ü Isparta, Karaman, Niğde, Antalya, Kayseri ve Konya illerimizde gerçekleştirilmektedir. 

 Grafik-1 İllere Göre Elma Üretimi

Türkiye’de yaklaşık 1.7 milyon dekar alanda elma üretimi yapılmaktadır. Niğde, Isparta ve Karaman en fazla elma alanı bulunan illerimizdir.

Çizelge-2 Elma Üretim Alanı (da)

Kaynak, TUİK

1961 yılında 283 bin ton olan elma üretimimiz, günümüze kadar on iki kattan fazla artış göstermiştir.

Çizelge-3 Elma Üretimimizin Gelişimi

Yetiştiriciliği en fazla yapılan elma çeşidi Starking elmadır. Toplam elma üretimi içindeki payı %40’ı bulabilmektedir.

Çizelge-4 Elma Çeşitlerinin Üretim İçindeki Miktarı (Ton)

Türkiye’de elma ağaç sayısı 80 milyon kadardır. Bunun 15 milyon kadarı henüz meyve vermeyen yaştaki elma ağaçlarıdır.

Çizelge-5 Elma Ağacı Sayısı (Adet)

Kaynak, TUİK (*Meyve vermeyen yaşta olan elma ağaçlarının toplam elma ağacı sayısına oranı)

 

 2. Dünya Elma Üretimi

Dünya elma üretimi 2017 yılında 83 milyon ton olmuştur. Üretimin %50’si Çin tarafından gerçekleştirilmektedir. Çin’de 2017 yılında yaklaşık 41 milyon ton elma üretilmiştir. Türkiye dünya elma üretiminde üçüncü sırada yer almaktadır.

Çizelge-6 Dünya Elma Üretimi (Ton)

Kaynak; FAOStat

Dünyada elma üretimi gerçekleştirilen alan büyüklüğü beş milyon hektara ulaşmıştır. Elma üretim alanların %45’i Çin’de bulunmaktadır. Türkiye elma üretim alanı bakımından dünyada 5. Sırada yer almaktadır.

Çizelge-7 Dünya Elma Üretim Alanları (Ha)

Kaynak; FAOStat

 

 3. Elma Dış Ticaretimiz

Elma ihracatımız, 2019 yılında 250 bin tonu geçmiştir. Elma ihracatının çok önemli kısmı Irak’a yapılmaktadır. 2016 ve 2017 yıllarında Irak’a yapılan elma ihracatı, toplam elma ihracatının %65’i düzeyinde olmuştur. 2019 yılında 256 bin ton elma ihracatı karşılığında 90 milyon $ ihracat geliri elde edilmiştir.

Çizelge-8 Elma İhracatımız (Kg)

Kaynak, TUİK

Elma ihracatımız üretimimiz içindeki payı 2019 yılında %7’i düzeyinde gerçekleşmiştir.

Çizelge-9 Elma İhracatının Üretim İçindeki Payı (%)

Kaynak, TUİK

Elma ithalatımız kimi yıllar bin tona kadar çıkabilmekle birlikte, 2019 yılında 280 ton olarak gerçekleşmiş, karşılığında 193 bin dolar ödenmiştir.

Çizelge-10 Elma İthalatımız (Kg)

Kaynak, TUİK

 

4. Dünya Elma Dış Ticareti

Dünyada elma ihracatı 10 milyon tona yaklaşmıştır. Dünyada en fazla elma ihracatı yapan ülke, toplam elma ihracatının %14’ünü gerçekleştiren Çin’dir. Dünya elma ihracatı 8 milyon dolarlık bir büyüklüğe sahiptir.

Çizelge-11 Dünya Elma İhracatı (Ton)

Kaynak; FAOStat

Almanya en fazla elma ithalatı yapan ülkedir. 2017 yılında 680 milyon dolarlık elma ithalatı yapmıştır. Dünya elma ithalatı 8 milyon dolarlık bir büyüklüğe sahiptir.

Çizelge-12 Dünya Elma İthalatı (Ton)

Kaynak; FAOStat

 

Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Elma gibi önemli bir yumuşak çekirdekli meyve türünün dünya üretiminde ilk sıralarda yer almamıza rağmen bilgi noksanlığı nedeniyle verim ve kalitede yeterli bir üretim artışı ve ihracatı sağlanamamıştır.

Dünya pazarlarında yer edinebilmek için pazarın isteklerine uygun çeşitler ve yüksek kalitede pazarlanabilir ürün elde etmek zorunludur. Bugün dünya pazarına hâkim olan çeşitler; Fuji, Gala, Granny Smith, Scarlet Spur, Starkspur Golden Delicious, Starkrimson Delicious, Golden Reinders, Pink Lady, Modi vb. gibi çeşitlerdir. Modi gibi dünyanın kulüp elma çeşitlerinin sözleşmeli üretimi ile yurtdışına elma ihracatı arttırılabilir.

Güncelliğini kaybetmiş eski ve küçük bahçelerin sökülerek ihracata yönelik yeni çeşit ve sistemlerle modernizasyonu ve yeni kurulacak bahçelerin ismine doğru, sertifikalı, spur çeşitlerle ve bodur ya da yarı bodur klon anaçlarıyla kurulmasında yarar vardır. Bu bahçelerde dikim sistemlerinin, kültürel bakım işlemlerinin doğru ve kalıntı bırakmayacak şekilde uygulanması ve doğru zamanda hasat edilmesi gerekmektedir.

İklim değişikliği dünyada olduğu gibi ülkemizi de oldukça etkilemektedir. Bu nedenle, ortaya çıkacak biyotik ve abiyotik stres koşullarına dayanıklı, meyve kalitesi yüksek, depolama süresi oldukça uzun olan birçok yerli çeşidimizin yok olmadan koruma altına alınması ve ıslah çalışmalarında değerlendirilmesi gerekmektedir.

Taze meyve satışımız en çok başta Rusya olmak üzere Doğu Avrupa ülkelerine yapılmaktadır. Elmadaki rakibimiz Polonya olup, bu pazara girmek için Polonya’nın iklim ve hastalıklar nedeniyle yetiştiremediği ve dünya pazarının %60’ını oluşturan Granny Smith, Pink Lady, Fuji ve Red Delicious Grubu elma çeşitlerini yetiştirerek ihracat imkânı artırılabilir.

Kaliteli meyve muhafazası için makinalı soğutma ve kontrollü atmosfer depolarının sayıları ve kapasiteleri mutlaka arttırılmalıdır, şu an için ülkemizin Nevşehir’deki depolar dâhil 2-2.5 milyon tonluk bir kapasiteye sahip olduğunu ve sadece elma üretimimizin yaklaşık 3.5 milyon tonun üzerinde olduğunu varsayarsak en az 6 milyon tonluk bir kapasiteye çıkartılması ürünlerin değerlendirilmesi açısından son derece önemlidir.

Kaliteli meyve üretimi ve yüksek verim için kapama ve modern bahçe tesisi, yönetimi ve hasat sonu muhafazası konusunda üreticiler, kamu ve özel sektör yayımcıları ve danışmanları, budama yapanlar ve depo sorumluları hizmet içi eğitim almalıdır.

Ülkemizde en fazla sorunlardan birine çözüm olarak ismine doğru, sertifikalı, virüsten ari materyal temin eden kamu ve özel sektör damızlık parsellerinin EPPO normlarına uygun olarak kurulmasıdır. Fidanlıklarda ismine doğru kalem damızlıklarının bulunmayışı nedeniyle Eşme adı altında üretilen farklı tiplerin meyveleri ile standardizasyonun sağlanamaması pazarlamada önemli bir sorun meydana getirmektedir.

Üretimden tüketime soğuk zincir sistemi oluşturulmalı, ileri muhafaza tekniklerinin uygulanabildiği soğuk depoların kapasitesi artırılmalı ve yaygınlaştırılmalı ve üründe standardizasyon ve ambalajlama modernize edilmelidir.

Üretici birlikleri, kooperatifler oluşturularak ürünün değerlendirilme ve pazarlanması şansı arttırılmalıdır. Üretim, depolama ve pazarlama aşamalarında girdi fiyatlarının yüksekliği nedeniyle rekabet şansının yükseltilebilmesi için kredi ve destek miktarları artırılmalıdır.

Ar-Ge faaliyetleri (çeşit ve anaç ıslahı, yetiştiricilik ve muhafaza teknikleri vb. alanlarında) geliştirilmelidir.

İhracatta pazarlama kolaylığı ve iç tüketimde toplum sağlığı için üretimde sertifikalı modeller (organik tarım, İTU, Global GAP) yaygınlaştırılmalıdır. Kalıntı analiz laboratuvarlarının sayısı ülke genelinde artırılmalıdır, coğrafik işaretleme, markalaşma, tanıtım vb. faaliyetlere önem verilmelidir. 

Elmada Karaleke ve İçkurdu en çok görülen hastalık ve zararlıdır.

Elma üretiminde yoğun ve bilinçsiz pestisit kullanımı yaygın bir sorundur. Yıllık ortalama ilaçlama sayısı 15`i bulmaktadır.  Aşırı pestisit kullanımı direnç sorununu da birlikte getirmiş durumdadır.  Biyolojik mücadele temelli entegre mücadele çalışmalarıyla elmanın ana zararlısı Elma İçkurdu`na karşı çok başarılı sonuçlar alınmaktadır. Biyolojik mücadele temelli  entegre mücadele çalışmaları ile yıllık ilaçlama sayısı 15`den 8`e indirilmiştir. Elma üretiminde kimyasal mücadele alternatifi yöntemlerden biyolojik mücadele dahil tüm yöntemlerin yaygınlaştırılması için çaba harcanmalıdır.

 

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası