FINDIĞIN BESİN DEĞERİ

Fındık, içerdiği besin elemanları ile sağlıklı beslenme açısından büyük önem taşır. İç fındığın

protein içeriği % 10-24 arasında değişmektedir. 100 g iç fındık, bir insanın günlük protein

ihtiyacının % 22` sini karşılamaktadır. Fındık içerdiği yüksek orandaki doymamış yağ asitleri

nedeniyle, kalp ve damar sistemini olumlu yönde etkilemekte ve kandaki kolesterol yükselmesini önleyerek, kalp ve damar hastalıklarına karşı koruyucu etki yapmaktadır. Yağ asidi olarak en fazla oleik ve linoleik asit bulunmaktadır. Oleik asit kandaki kolesterol düzeyini azaltıcı, linoleik asit ise damar içi daralmasını engelleyici etkiye sahiptir. Fındık yağının bir diğer özelliği de, kolesterolü absorbe ederek bağırsaktaki emilimini azaltmasıdır. Mineral maddelerce (Fe, Mg, Cu, Mn, K, P, Zn ve Ca) zengin olan fındık, kemik gelişimi ve sağlığı açısından da oldukça önemli bir besindir.

Fındık vitamin B1, B6 ve doğal antioksidan olan vitamin E içeriği açısından, diğer bitkisel yağlardan sonra en iyi ikinci kaynaktır. 100 g fındık tüketimi ile günlük vitamin B1 ihtiyacının % 33` ü, vitamin B6` nın % 35` i ve vitamin E` nin %24` ü karşılanabilir. Ayrıca fındık amino asitlerce de zengin bir meyve türüdür. Dengeli ve sağlıklı beslenmek için, günde 100 g fındık tüketimi oldukça yararlıdır.

Ülkemiz ekonomisinde oldukça önemli bir yeri olan fındık başta Giresun, Ordu, Trabzon ve Rize olmak üzere Karadeniz`e kıyısı olan hemen her ilde yetiştirilmektedir.

DÜNYADA FINDIK SEKTÖRÜ

ÜRETİM

Fındık, bademden sonra dünyada yetiştiriciliği en yaygın olarak yapılan sert kabuklu bir meyvedir. Fındığın kültür çeşitleri Türkiye, İtalya, İspanya, ABD, Çin, İran, Yunanistan, Fransa, Azerbaycan, Rusya, Kırgızistan, Portekiz, Beyaz Rusya, Moldova, Tacikistan, Gürcistan, Ukrayna, Tunus, Macaristan, Kıbrıs ve Kamerun`da yetiştirilmektedir.

Dünya fındık üretimi, 1960`lı yıllarda yaklaşık 250 bin ton dolayında iken son 5 yıllık süreçte ortalama 797 bin tona çıkmıştır. Dünya fındık üretiminin yaklaşık %70`ini gerçekleştiren Türkiye`yi sırasıyla İtalya A.B.D. ve Azerbaycan izlemektedir.

DÜNYA FINDIK ÜRETİMİ (TON)

ÜLKELER	2007/08	2008/09	2009/10	2010/11	2011/12	2012/13	2013/14	2014/15	2015/16
TÜRKİYE	530.000	800.791	500.000	600.000	430.000	660.000	549.000	412.000	580.000
İTALYA	115.000	125.000	120.000	107.000	140.000	84.000	132.000	100.000	-
A.B.D.	33.750	36.280	42.600	24.500	35.000	32.000	35.000	36.300	-
AZERBAYCAN	30.800	40.000	35.000	39.000	55.000	40.000	30.000	25.000	-
GÜRCİSTAN	25.000	35.000	32.000	40.000	30.000	28.000	35.000	35.000	-
İSPANYA	23.000	26.000	18.000	20.000	22.000	16.000	19.500	19.500	-
DİĞER	57.880	6.729	27.000	27.000	27.000	25.000	25.000	25.000	-
TOPLAM	815.250	1.069.800	774.600	857.500	739.000	885.000	825.500	660.773	-

 

Kaynak: Türkiye verileri TUİK, diğer ülke verileri FAO

İHRACAT

Dünyada fındık tüketiminin tümüne yakın kısmı (%91) Avrupa ülkeleri tarafından gerçekleştirilmekte ve büyük ölçüde (%80`i) çikolata ve şekerleme sanayiinde hammadde olarak kullanılmaktadır.

Dünya fındık ihracatının son 5 yıllık ortalaması kabuklu fındık karşılığı 621 bin tondur. Bunun %80`ini Türkiye gerçekleştirmektedir.

Diğer önemli fındık ihracatçısı ülkeler İtalya, Azerbaycan, Gürcistan, ABD ve İspanya`dır. Bununla birlikte üretici olmamalarına rağmen ithal ettiği fındığı iç veya işlenmiş olarak ihraç eden diğer ülkeler Almanya, Fransa, Hollanda, Belçika, İsviçre`dir.

İTHALAT

Dünyadaki en büyük fındık ithalatçısı ülkeler sırasıyla; İtalya, Almanya, Fransa, Rusya, Belçika ve İsviçre`dir. Çikolata ve şekerleme sanayiinin gelişmiş olduğu ithalatçı ülkeler, aynı zamanda fındığın ikamesi olan bademin de en önemli alıcısı durumundadırlar.

TÜRKİYE`DE FINDIK SEKTÖRÜ

ÜRETİM

İlk kez Doğu Karadeniz Bölgesi`nde başlanan kültür ırkı fındık yetiştiriciliği; devletin fındığa 1964 yılından sonra alım güvencesi vermesi, fındığın diğer ürünlere göre daha az emekle yetiştirilen bir ürün olması, bölgeden yapılan göçler gibi etkenlerden dolayı önce Batı Karadeniz Bölgesi, daha sonra ise diğer bölgelere yayılmıştır.

Çiftçi Kayıt Sistemi`ne göre Türkiye`de 43 ilde fındık yetiştiriciliği yapılmasına karşılık ticarete konu olan yetiştiriciliğin tümüne yakını Ordu, Giresun, Samsun, Trabzon, Düzce, Sakarya, Zonguldak, Artvin, Bartın, Kocaeli, Sinop, Gümüşhane, Kastamonu ve Rize illerinde gerçekleştirilmektedir.

TÜİK verilerine göre 2015 yılında 701 bin hektarlık alanda fındık yetiştiriciliği yapılmaktadır. Dikim alanlarının yaklaşık %70`ini oluşturan 422.845 hektarlık alan, fındığın ekolojik bölgesi olan Doğu Karadeniz`de yer almaktadır.

Türkiye`de dekar başına üretim ABD ve Gürcistan gibi üretici ülkelerden daha düşüktür. FAO`ya göre (2013) dekara fındık verimi Türkiye`de 130 kg (BÜGEM‘e göre son 6 yıllık dönemde ortalama 91 kg‘dır.) iken ABD`de 364 kg, Gürcistan`da 249 kg, İtalya`da 157 kg ve İspanya`da ise 111 kg/da dır.

Türkiye`nin fındık veriminde yıllara göre önemli dalgalanmalar görülmektedir. İklim koşulları, özellikle 2014 yılındaki don ve 2015 yılındaki hastalık (külleme) ve zararlılar,gerekli kültürel işlemlerin yeterince yapılmaması ve fındıkta görülen periyodisite gibi etkenler verimdeki dalgalanmayı arttırmaktadır.

TÜRKİYE`DE FINDIK ÜRETİM ALANI VE ÜRETİM DURUMU

YILLAR	ÜRETİM ALANI                   (Ha)	ÜRETİM              (Ton)	VERİM      (Kabuklu/da)
2001	555.000	625.000	113
2002	560.000	600.000	107
2003	600.000	480.000	80
2004	650.000	350.000	54
2005	655.000	530.000	81
2006	666.226	661.000	99
2007	663.817	530.000	80
2008	663.192	800.791	121
2009	642.867	500.000	78
2010	667.865	600.000	90
2011	696.964	430.000	62
2012	701.407	660.000	94
2013	702.144	549.000	78
2014	701.141	412.000	59
*2015	701.000	580.000	78

Kaynak :TUİK

*Tahmini

BÖLGELERE GÖRE TÜRKİYE FINDIK DİKİM ALANLARI (Dekar)

BÖLGELER	2000	2005	2010	2014
DOĞU KARADENİZ	3.233.060	3.849.020	3.964.491	4.228.450
BATI KARADENİZ	853.760	1.260.100	1.266.155	1.310.843
DOĞU MARMARA	1.382.510	1.415.380	1.422.027	1.444.667
İSTANBUL	21.830	21.740	21.617	21.856
ORTADOĞU ANADOLU	2.900	2.700	2.700	4.000
BATI MARMARA	660	500	842	846
AKDENİZ	260	510	732	677
EGE	-	30	56	45
ORTA ANADOLU	-	-	29	29
TOPLAM	5.495.000	6.550.0 00	6.678.649	7.011.413

İL BAZINDA TÜRKİYE FINDIK DİKİM ALANLARI (Dekar)

İLLER	2000	2005	2010	2014
ORDU	1.709.130	2.126.490	2.005.378	2.271.828
GİRESUN	964.040	1.083.780	1.176.390	1.171.369
SAMSUN	608.910	870.460	883.410	895.936
ADAPAZARI	686.600	686.610	691.925	721.734
TRABZON	498.460	503.260	628.089	654.317
DÜZCE	620.400	627.290	626.983	626.850
ZONGULDAK	170.060	245.970	234.176	235.914
ARTVİN	37.970	101.970	111.270	86.648
KOCAELİ	69.920	93.090	84.392	79.657
KASTAMONU	19.320	73.140	74.229	74.709
RİZE	20.510	30.800	35.582	36.068
BARTIN	23.960	31.380	31.410	60.000
SİNOP	5.670	13.120	16.650	16.764
GÜMÜŞHANE	2.950	3.020	7.782	8.220
DİĞER	57.100	59.620	70.983	71.399
TOPLAM	5.495.000	6.550.000	6.678.649	7.011.413

Fındık bahçelerinin genelde yaşlı olması, ocakların ise sık dikili olmasından dolayı Trabzon, Giresun ve Ordu illerindeki verim düzeyi Kocaeli, Sakarya ve Düzce illerinin verim düzeyine göre daha düşüktür. Sakarya ve Düzce illerindeki üreticilerin işletme büyüklükleri ve verim Fındık Alanlarının Tespitine Dair 2011/1424 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı`na göre 14 il ve bunlara bağlı 105 ilçede yasal olarak fındık dikimi yapılabilmektedir.

Son olarak, 07.02.2015 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan 2014/7253 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Bolu`nun Göynük ve Mudurnu, Tokat`ın Erbaa, Sakarya`nın Adapazarı, Arifiye, Erenler, Geyve, Pamukova, Sapanca, Serdivan, Söğütlü, Taraklı, Zonguldak`ın bütün İlçeleri (daha önce sadece Alaplı ve Ereğli idi) fındık üretimine izin verilmiştir.

BÖLGELERE GÖRE TÜRKİYE FINDIK ÜRETİM ALANLARI

YILLAR	AKÇAKOCA BÖLGESİ		ORDU BÖLGESİ		GİRESUN          BÖLGESİ		TRABZON BÖLGESİ		GENEL TOPLAM
	HA.	END.	HA.	END.	HA	END	HA	END	HA	END
2005	172.000	195,36	245.000	163,33	103.000	103.000	64.000	128,000	584.000	146,00
2010	190.000	219,65	292.000	194,66	110.000	110.000	68.000	136,000	660.000	165,00
2014	194.500	224,85	308.500	205,66	113.000	113.000	74.000	148,00	690.000	172,50

Kaynak:FİSKOBİRLİK

*HA:Hektar,END:Endeks

DÜNYA VE TÜRKİYE FINDIK TÜKETİMİ (Kabuklu/Ton)

YILLAR	DİĞER                            ÜLKELER	TÜRKİYE TÜKETİMİ*	TOPLAM TÜKETİM
2001	636.000	80.000	716.000
2002	642.000	80.000	722.000
2003	628.000	70.000	698.000
2004	594.000	60.000	654.000
2005	638.500	60.000	698.000
2006	735.310	80.000	815.310
2007	705.438	80.000	785.438
2008	748.740	100.000	848.740
2009	733.200	90.000	823.200
2010	810.000	100.000	910.000
2011	744.000	100.000	844.000
2012	810.000	130.000	940.000
2013	780.000	120.000	900.000
2014	---	75.000	---

Kaynak :Türkiye-AB Fındık Danışma Toplantısı, 3 Ekim 2014 Salerno

* Türkiye tüketimine yağa işlenen arz fazlası ürünler dahil edilmemiştir.

İHRACAT

Türkiye`de üretilen fındığın %15–20 kadarı iç piyasada tüketilmekte, %80-85`i ise ihraç edilmektedir. Türkiye 2005–2014 yılları ortalaması 226 bin ton olan iç fındık ihracatı ile dünya fındık ihracatının yaklaşık %74`ünü gerçekleştirmiştir.

Türkiye`nin fındık ihracatında AB`nin payı 2001 yılı verilerine göre %81 iken bu oran 2014 yılında %72 olarak gerçekleşmiştir. Bunun nedeni ihracat yapılan ülke sayısının son yıllarda artmasıdır. İhracattaki son 5 yıl ortalamasına göre ilk sırayı İtalya ikinci sırayı ise Almanya almaktadır. Diğer önemli pazarları sırasıyla; Fransa, Avusturya, Belçika, İsviçre, Hollanda ve Rusya oluşturmaktadır.

Dünya fındık fiyatlarının belirlenmesinde ülkemizde oluşan fındık fiyatları etkin rol oynamaktadır. İhraç fiyatının yüksek olması durumunda, en büyük rakiplerimiz olan İtalya ve İspanya, AB`nin sağladığı destekler ve nakliye avantajını kullanarak daha düşük fiyatla stoklarını eritmektedir. Hasat dönemlerine devrolan stoklar ise genellikle ülkemizde kalmaktadır.

2014 YILINDA İHRACAT YAPTIĞIMIZ BAZI ÜLKELER

ÜLKELER	MİKTAR (Kg)	DEĞER ($)
İTALYA	59.096.655	576.704.091
ALMANYA	57.826.616	538.357.995
FRANSA	22.289.452	192.888.520
AVUSTURYA	10.556.312	88.780.347
İSVİÇRE	9.145.419	77.147.363
BELÇİKA	8.935.487	73.777.429
KANADA	8.647.393	69.679.694
POLONYA	7.818.917	67.241.423
HOLLANDA	7.355.537	70.333.414
RUSYA FED.	5.658.540	52.450.723
İSPANYA	5.398.153	44.814.844
İNGİLTERE	4.716.324	46.138.179
UKRAYNA	3.827.463	32.943.985
A.B.D.	3.496.040	34.339.744
MISIR	3.082.410	25.439.806
DİĞER ÜLKELER	34.677.619	323.215.510
TOPLAM	252.528.337	2.314.253.067

Kaynak: KİB

Türkiye Yıllara Göre İç Fındık İhracatı

Yıllar	İhracat Miktarı (İç/Ton)	İhracat Bedeli (Bin $)	Birim İhraç Fiyatı (kg/$)
2005	209.364	1.928.378.000	9,21
2006	247.186	1.467.017.317	5,93
2007	233.138	1.519.478.325	6,52
2008	228.401	1.407.871.663	6,16
2009	219.354	1.172.597.746	5,35
2010	252.305	1.544.785.708	6,12
2011	243.766	1.759.162.313	7,22
2012	265.714	1.802.462.907	6,78
2013	274.657	1.767.276.552	6,43
2014	252.528	2.314.253.000	9,16

 

Türkiye`nin diğer üretici ülkelere göre birim alandan daha düşük verim elde etmesi uluslararası piyasalardaki rekabet gücünü azaltmaktadır. Bununla birlikte Azerbaycan ve Gürcistan`daki üretim artışının önümüzdeki yıllarda ülkemizin fındık ihracatını olumsuz etkileyebileceği söylenebilir. Son yıllarda dış piyasalarda fındık fiyatlarının yüksek, üretim maliyetlerinin ise düşük olması nedeniyle fındık üretimi yaygınlaşmaktadır. Çikolata sanayinde faaliyet gösteren firmalar da ham madde giderlerini azaltmak amacıyla Azerbaycan ve Gürcistan`da fındık yetiştiriciliğini teşvik ederek Türkiye`nin pazardaki etkinliğini azaltmayı hedeflemektedirler.

Bir diğer husus da fındığın ikame ürünü olan bademin dünyada tüketiminin, çikolata ve şekerleme sanayisinde kullanımının artmasıdır. Badem fiyatlarının fındığa göre daha istikrarlı olması ve Kaliforniya Pazarlama Kurulunun izlemiş olduğu etkin pazarlama politikasının etkisiyle dünyadaki badem ithalatı, fındığa göre daha hızlı bir şekilde artmaktadır.

FINDIK ALIM FİYATLARI

YILLAR	FKB ALIM MİKTARI (KG)	ALIM BEDELİ (BİN TL.)	FKB ALIM FİYATI	SERBEST PİYASA
2010/11	366.634	1.659.343,51	4,55-4,85	3,60 - 4,00
2011/12	53,987	336.954,51	6,75-7,00	3,85 - 7,80
2012/13	60.243	298.281,52	4,75 – 5,00	3,90 - 5,20
2013/14	182,382	1.361.801,96	7,00-7,50	8,8 - 10,3
2014/15*	608,383	9.247.108,88	14,90	16,35 - 17,50

Kaynak: Fiskobirlik *13.02.2015 tarihi itibariyle

Yaşanan don olayları sonunda 2014 yılında fındık üretimi 412 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Ortalama dekara verim ise 59 kg olmuştur. Fındığın kilogram fiyatı 2014 yılı sonu itibariyle 14 TL‘ye çıkmıştır. Ağustos 2015 sonu itibariyle serbest piyasa fındık fiyatları Giresun`da 11,5-12,45, Düzce`de 11,05-11,50, Akçakoca`da 11,05-11,50,Ünye`de 11,50-11,75, Ordu`da 11,30-11,50, Trabzon`da 11,50-12,00 TL.dir.Fındık üreticisi sabırlı olduğu taktirde bu fiyatların daha fazla yükseleceği görüşündeyiz.

1 KG. FINDIĞIN ÜRETİCİYE MALİYETİ

1 dekar fındığın maliyeti,bölgeye ve mevkiye göre değişmekle birlikte 500 TL-700 TL. arasında olup,ortalama olarak  600,0 TL/da. dır.1 dekardaki üreticinin gelirleri (Odun+Ot+Destekleme=52,50 TL.)düştüğünde ortalama fındık üreticisinin 1 dekara fındık maliyeti 548 TL.olmaktadır.2015 yılı tahmini fındık verimi kabuklu 78 kg/da.alındığında1 kg.fındığın maliyeti ortalama olarak 7,0 TL.olarak görülmektedir.

SORUNLAR VE ÖNERİLER

Fındık tarımı Karadeniz Bölgesi`nde yaklaşık 2 milyon üreticinin geçim kaynağını oluşturmaktadır. Öte yandan fındık erozyonu, olabilecek heyelanları önleyerek topraklarımızın korunmasında büyük önem taşımaktadır.

Dolayısıyla aşağıdaki önerilerin bir an önce yerine getirilmesi ülke çıkarları açısından çok önemlidir:

·      Ekonomik ömrünü tamamlamış fındık bahçeleri iklim ve arazi koşullarına göre yenilenmelidir.

·      Alan bazlı destekleme ödemelerine 2015 sonrasında verim ve kaliteyi ön planda tutan modelle devam edilmelidir.

·      Organik tarım-iyi tarım uygulamaları yaygınlaştırılmalıdır.

·      2000 yılında sözde özerkleştirme yasası olarak çıkarılan 4572 sayılı Kooperatifler Kanununun şirketler lehine olan hükümleri kaldırılmalıdır.              

·      Fiskobirlik üretimden pazarlamaya kadar zincirin her halkasına sahip olacak şekilde ve fındık üreticilerinin yönetimlerini demokratik olarak belirleyecekleri bir yapıya kavuşturulmalıdır.

·      Fındık üreticilerinin, bağımsız olarak sendikal örgütlenmesini sağlayacak iç hukuk düzenlemeleri yapılmalı; Ziraat Odaları, Birlikler vb. çiftçi örgütleri demokratik yapılara kavuşturulmalıdır.

·      Lisanslı Depoculuk faaliyetleri şirketlere kazandırmaya yönelik değil, fındık üreticilerinin yararına olacak şekilde 2015 ürününde etkin hale getirilmelidir. 

·      Tarım Sigortaları Yasası şirketlerin kazancını artırmak için değil, fındık üreticilerinin zor günlerinde yardımcı olmak amacıyla yeniden düzenlenmelidir.

·      Avrupa Birliğinin yalnızca Türkiye`ye kabuklu ve naturel fındıkta uyguladığı %3 gümrük vergisi sıfırlanmalıdır.

·      Fındık üreticileri eksiksiz sosyal güvenceye kavuşturulmalıdır.

·      Çocuk işçiliği konusunda Çalışma Bakanlığı ile ILO`nun yaptığı çalışmalar net şekilde ortaya konulmalıdır.

·     Mevsimlik tarım işçilerinin özellikle barınma koşullarında yapılan iyileştirmeler, çocuk işçi çalıştırmama konusunda yapılan çalışmalar olumlu karşılanmakla birlikte halen devam eden düşük ücret ve sosyal güvence sorunları çözüme kavuşturulmalıdır.

·      Rekolte çalışmaları tek elden yapılmalıdır.

 

·      Bizzat tarımsal faaliyette bulunmayan, verimliliği ilke edinmeyen, ikamet adresi ve sosyal güvencesi bakımından çiftçilik yapma olanağı bulunmayan kişiler üreticilere yönelik desteklerden yararlandırılmamalıdır.