ANKARA Milliyet

Cumhurbaşkanlığı'na bağlı Devlet Denetleme Kurulu'nun (DDK) Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) ile ilgili denetim raporunda, Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'ın oğlu Abdullah Unakıtan'ın da yararlandığı 'gümrük vergisi indirimli mısır ithalatı'nın, TMO'nun zararına yol açtığı, gümrük oranları ile oynamanın 'haksız kazanca' yol açtığı, 2003 - 2004 yılları mısır dış alımlarının Başbakanlıkça incelenmesi ve gerekirse soruşturulması gerektiği belirtildi.

Rapordaki inceleme sonuçlarına göre, gümrük oranlarının kısa süreli dönemler için değiştirilmesi 'haksız kazanç' edinilmesine yol açıyor. Bilindiği gibi bu kısa dönemli gümrük oranı değişimlerinden Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'ın oğlu Abdullah Unakıtan iki kez yararlanmıştı.

DDK Raporu'nda mısır ithalatı ile ilgili değerlendirmeler şöyle:

"TMO'nun Dış Ticaret Müsteşarlığı'na (DTM) gönderdiği 12 Mayıs 2004 tarihli yazıda; piyasanın 900 bin ton civarında mısıra gereksinim duyduğu, yüzde 80 oranındaki gümrük vergisinin sanayici ve yem sektörünü olumsuz etkileyeceği belirtilerek, bu oranın yüzde 35'e indirilmesi önerilmiştir. Bu yazının DTM'ye ulaştığı gün Bakanlar Kurulu Kararı taslağı hazırlanarak Başbakanlığa gönderilmiştir. 17 Mayıs 2004 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile 31 Ağustos 2004 tarihine kadar 900 bin ton mısır için gümrük oranı yüzde 25'e düşürülmüştür.

Spekülasyon uyarısı

TMO, kendi önerdiği yüzde 35 oranı yerine yüzde 25 oranının kabul edilmesi üzerine, DTM'ye 7 Haziran 2004'te yeni bir yazı yollayarak, iç piyasada spekülasyon olmaması için oranın yüzde 35 olarak değiştirilmesini istemiştir.

Ancak, Müsteşarlık bu isteği kabul etmek yerine, Ofis'in istemi olmamasına karşın, sadece Ofis'çe kullanılmak üzere yüzde 25 vergi oranı ile ek 400 bin ton tarife kontenjanı çıkarılmış, bu alım hakkı Ofis'çe kullanılmamıştır."

Raporda, TMO Yönetimi'nin alımlar sonucu mısır stoku oluşması üzerine 28 Kasım 2004 tarihli yeni bir yazı ile bu kez gümrük vergisinin yüzde 160'a yükseltilmesini istediği, hükümetin de oranı yüzde 100'e çıkardığı, ithalatın cazibesini sürdürmesi üzerine 21 Haziran 2005 tarihli tebliğ ile gümrük oranının yüzde 130'a yükseltildiği anlatıldıktan sonra şu tespit yapılıyor:

İhtiyaçtan fazla ithalat

"Vergi oranlarının düşük tutulması yoluyla ülke gereksiniminin üzerinde dış alımlar yapılmıştır. Vergi oranlarındaki kısa süreli düşüş ve yükselişler haksız kazanç edinilmesine neden olmaktadır. 2004 rekoltesinin yüksek beklendiği yazışmalarda belirtilmesine (...) rağmen 900 bin tonluk mısır dış alımı için gümrük vergisinin 55 puan düşürülerek alım yapılması, (...) stoklar için yüksek harcamalar yapılmasına yol açmıştır."

Raporun bir başka bölümünde de aynı konu ile ilgili olarak şu ifadeler yer alıyor: "Ofis, piyasayı düzenleme işlevini yerine getiriyor. 2003 ve 2004 yıllarında mısır alımında uygulanan yöntemlerin bu ilkelere uymadığı gözleniyor."

Unakıtan iki kez indirimli ithalat yapmıştı

Mısırda gümrük oranlarının kısa süreler için düşürülmesi, ithalat yapan şirketlere büyük avantaj sağlıyor. Düşük gümrükle ithal edilen mısırın değeri, gümrük oran yükselince katlanıyor.

Abdullah Unakıtan, şirketi AB Gıda aracılığı ile yüzde 35 olan gümrük vergisinin 17 Nisan 2003'te yüzde 20'ye indirilmesinden sonra 4 Ağustos 2003'te 4 bin ton mısır ithal etti. Abdullah Unakıtan'ın ithalatı gerçekleştirmesinden 4 gün sonra gümrük oranı yüzde 45'e, daha sonra da yüzde 70'e yükseltildi.

Ziraat Mühendisleri Odası'nın açıklamalarına dayanılarak yapılan hesaplamalara göre Abdullah Unakıtan, ithalatını yaptıktan sonra gümrük vergilerinin artırılmasından yaklaşık 360 milyar liralık bir avantaj sağladı.

Unakıtan, hükümetin gümrüğü yüzde 80'den yüzde 25'e indiren 18 Mayıs 2004 tarihli kararından hemen sonra da 582 ton 225 kilo mısır ithalatı yaptı. Üstelik bu ithalatı, karardan sonra lisans belgesi alarak ve gümrük oranları indirilmeden önce AKEL adlı firmanın ithal ettiği mısırın bir bölümünü alarak yaptı. Bakanlar Kurulu, Abdullah Unakıtan'ın da yüzde 25'le ithal ettiği mısırda gümrük oranı, önce yüzde 100'e sonra yüzde 130'a çıkarıldı.

45 gün içinde işlem yapacak

2443 sayılı Kanun'la kurulan DDK, Anayasa'nın 108. maddesine göre "Cumhurbaşkanı'nın isteği üzerine" inceleme, araştırma ve denetlemeleri yapma yetkisine sahip.

Kurul'un hazırladığı rapor Cumhurbaşkanı'nın onayının ardından Başbakanlığa gönderiliyor.

Başbakanlık raporda, inceleme, soruşturma, müfettiş görevlendirme veya dava açılması gibi bir istem varsa, en geç 45 gün içinde bu konuları ilgili mercilere bildirmek, yapılan işlem konusunda Cumhurbaşkanlığı'nı bilgilendirmek zorunda.

Başbakanlığa gönderilen rapor doğrultusunda, TMO'nun mısır dış alımları mercek altına alınacak.