Tevfik GÜNGÖR / OLAYLARIN İÇİNDEN

Türkiye Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Gökhan Günaydın geçen hafta sonu "yönetim kurulu" adına bir bildiri yayınladı. Bildiride, Güneydoğu Anadolu Bölgesi‘ndeki kuraklık sorununa dikkat çekiliyordu.

Bildiride "Son derece kurak olan 2006/2007 tarım yılının aksine, 2007/2008 tarım yılı, ülkenin genelinde normal yıllara yakın yağış ve sıcaklık değerleri ile seyretmesine rağmen, Güneydoğu Anadolu Bölgesi‘nde Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin ve Batman illeri yanında Gaziantep ve Kahramanmaraş illerimizde, içinde bulunduğumuz tarım yılı yağış ortalamalarında, olağan yıllara göre yüzde 70‘lere varan düşüşler kaydedildiği belirtiliyor."

Bildiriye göre, bu illerin kuru tarım alanlarında, ürün vermeyeceği kesinleşmiş olan tarlalara hayvan salımına başlanılmıştır.

Bingöl, Bitlis, Siirt, Hakkari, Muş, Van ve Şırnak illerinde ise, önümüzdeki 10 günlük dönemde yağış alınamazsa, halen hüküm süren kuraklık tablosu daha da derinleşecektir.

Bu durum bir taraftan yöre üreticisinin gelir olanaklarını sınırlarken, diğer taraftan Türkiye‘nin özellikle kırmızı mercimek üretiminde ciddi tehlike sinyallerinin doğmasına neden olmakta, buğday ve arpada ise genel üretim miktarını geriye çekmektedir.

Türkiye son yirmi yılda baklagil ürünleri ekim alanlarının neredeyse yarısını kaybetmiştir.

Baklagille kaplı alan 2 milyon hektardan 1.2 milyon hektara gerilemiştir. Buna paralel olarak üretim miktarı da 2.2 milyon tondan 1.6 milyon ton düzeyine düşmüş, 2007 kurak yılında ise üretim 1.3 milyon ton olmuştur.

Baklagil ürünleri içinde, ağırlıklı olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi‘nde yetiştirilen ürün kırmızı mercimektir. Kırmızı mercimek, bölgenin Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Gaziantep, Adıyaman ve Şırnak illerinde ekim alanı bulmaktadır. Bunun yanında fasulyenin Kahramanmaraş, nohutun ise Diyarbakır ve Gaziantep‘te ekimi yapılmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi, buğday ve arpa için Türkiye‘nin önemli üretim merkezlerindendir.

2007/2008 tarım yılında Güneydoğu Anadolu Bölgesi‘nde yaşanan kuraklık nedeniyle, normal üretim yıllarına göre buğday üretiminin 4.4 milyon tondan 2.5 milyon tona, mercimek üretiminin 483 bin tondan 271 bin tona, arpa üretiminin 1.6 milyon tondan 1.0 milyon tona gerileyeceği tahmin edilmektedir.

Üretim düşüşü buğdayda 2.5 milyon ton, arpada ise 1 milyon ton dolayındadır. Kırmızı mercimekte üretim düşüşü tahmini ise 271 bin ton düzeyindedir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi‘nde buğday ve arpa için bu üretim düşüşü tahminine rağmen, diğer bölgelerinde geçen yıla göre daha iyi üretim koşulları nedeniyle, Türkiye‘nin buğdayda kendine yeterlik noktası olan 18.5 milyon tonluk bir üretimi gerçekleştirebileceği anlaşılmaktadır.

Arpada 8.5 milyon tonluk bir üretim beklentisi vardır.

Buna karşılık, normal yıllardaki 580 bin tonluk kırmızı mercimek üretiminin neredeyse yarısı olan 271 bin tonluk üretimin kaybedilmesi, iç piyasada ve tüketici fiyatlarında ciddi bozulmalara yol açabilecek kadar önemlidir.

Nisan 2007‘de 0.90 YTL/kg olan kırmızı mercimek fiyatının Nisan 2008‘de yüzde 133‘lük bir fiyat artışıyla 2.10 YTL/kg‘ye çıkması, piyasanın buna göre pozisyon almaya başladığının açık işaretidir.

Türkiye Ziraat Mühendisleri Odası‘nın açıklamasına göre, zaman geçirilmeksizin Toprak Mahsulleri Ofisi baklagil piyasasının düzenlenilmesi ile görevlendirilmesi zorunluluğu vardır.

Hasat sırasında üreticinin ürününe yüksek fiyat verilerek kamusal depolamaya gidilmesi, piyasa spekülasyonunun önlenmesi açısından çok önemlidir.

Aksi takdirde, hasattan hemen sonra fırlayacak fiyatlar karşısında Kanada, Hindistan ve Avustralya‘dan çok yüksek fiyatlarla ithalat yapılması zorunluluğu doğacak; bunun yanında bu ülkelerin getirilebileceği ihracat yasakları-kısıtlamaları nedeniyle iç piyasanın doyurulması mümkün de olmayabilecektir.

Türkiye 2006 yılında 300, 2007 yılında ise 184 bin tonluk kırmızı mercimek ihracatı yapmıştır. Bu bağlamda, Türkiye‘nin kendi gereksiniminin üzerinde kırmızı mercimek üretimi yapmakta ve fazlayı ihraç etmektedir.

Kısa vadedeki en ivedi önlemlerden birisi de, kırmızı mercimek dışsatımının derhal yasaklanmasıdır. Üretimde yaşanan gelişmeler, bu yasağın Dünya Ticaret Örgütü taahhütlerine aykırı olmadan uygulanabileceği bir zemin oluşturmaktadır.

Türkiye Ziraat Mühendisleri Odası‘na göre, üretimi artırmak için orta vadede, 1980‘li yıllarda uygulanan Nadas Alanlarının Daraltılması Projesi‘ne tekrar başlanılmalı, bu bağlamda ekim alanları ve verimlilik yükseltilerek Türkiye tüm baklagil ürünlerinde dünya lideri konumuna tekrar getirilmelidir.

Güneydoğu Anadolu‘da bu ürün döneminde kuraklığın yol açacağı üretim kaybı sonucu tahmini ürün miktarları