GÖKHAN GÜNAYDIN
(ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI BAŞKANI)

DOĞANIN, SAĞLIĞIN, BEREKETİN SİMGESİ BİR AKDENİZ ÜRÜNÜ OLAN ZEYTİN, AKDENİZ COĞRAFYASININ DOĞU KISMINDAN KÖKEN ALMIŞ, ANADOLU ÜZERİNDEN DENİZİN İKİ YAKASINDAKİ ÜLKELERE UZANMIŞ. OKYANUS ÖTESİNDE AMERİKA VE AVUSTRALYA'ya kadar ulaşan zeytin üretimi, günümüz dünyasında 35'İN ÜZERİNDEKİ ÜLKEDE GERÇEKLEŞTİRİLİYOR.

AĞAÇ VARLIĞININ YÜZDE 97'si Akdeniz bölgesinde bulunan zeytinde, dane üretiminin yüzde 72'Sİ, BÖLGENİN BEŞ ÜLKESİ TARAFINDAN GERÇEKLEŞTİRİLİYOR.

BEREKETİN SİMGESİ DEMİŞTİK ZEYTİN İÇİN, HEMEN TÜM KUTSAL KİTAPLARDA ADI GEÇEN ZEYTİN, AYNI ZAMANDA KITLIĞI DA İNSANOĞLUNA ANIMSATIYOR, BEREKETİN DEĞERİNİ BİLSİN DİYE... "VAR" VE "YOK" YILLARI SARKACINDA, VERİM VE ÜRETİM GİDİP GELİYOR. HERKES HESABINI BUNA GÖRE YAPMAK ZORUNDA; DOĞA TEMEL BELİRLEYİCİ OLDUĞUNU GÖSTERİYOR...

YAKLAŞIK 15.5 MİLYON TON OLAN DANE ZEYTİN ÜRETİMİNDE BAŞI, VAR VE YOK YILLARI HESABA KATILDIĞINDA, 4 İLA 7 MİLYON TON ARASINDAKİ ÜRETİMİYLE İSPANYA ÇEKİYOR. İTALYA VE YUNANİSTAN, 2.5 ­ 3 MİLYON TON BANDINDA ÜRETİM GERÇEKLEŞTİRİYORLAR. TÜRKİYE'nin üretimi 600 bin ton ila 1.8 milyon ton; Tunus'UN ÜRETİMİ İSE 150 BİN TON İLA 500 BİN TON ARASINDA BİR SALINIM İZLİYOR...

TÜRKİYE'de yaklaşık 100 milyon zeytin ağacı var. Her ne kadar beş bölgede ve 36 ilde üretiliyor da olsa, üretim, Ege ve Marmara bölgelerinde yoğunlaşmış durumda. Ege yağlık, Marmara sofralık üretimi ile meşhur. Türkiye'DE 400 BİN AİLENİN GEÇİM KAYNAĞI OLAN ZEYTİN ÜRETİMİNDE İLK ÜÇ SIRAYI AYDIN, İZMİR VE MUĞLA İLLERİ PAYLAŞIYOR. ÜRETİMİN YAKLAŞIK YÜZDE 30'u sofralık, yüzde 70'İ YAĞLIK ZEYTİNE YÖNELİK..

2003 YILI DEĞERLERİ DİKKATE ALINDIĞINDA, 15.5 MİLYON TON OLAN DÜNYA DANE ZEYTİN ÜRETİMİNİN 12.5 MİLYON TONUNUN, AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ OLAN İSPANYA, İTALYA VE YUNANİSTAN TARAFINDAN GERÇEKLEŞTİRİLDİĞİ GÖRÜLÜYOR.

BU DURUM, TÜRKİYE'nin zeytin pazarlaması açısından büyük önem taşıyor. Türkiye zeytinde dışsatımcı bir ülke. Başlangıçta dışsatımın hemen tamamı Avrupa Topluluğu ülkelerine yapılmakta idi. Ancak 1958 yılında kurulduğunda zeytin üreten yalnızca İtalya'YA SAHİP OLAN AET, 1981 YILINDA YUNANİSTAN VE 1986 YILINDA İSPANYA'nın katılımıyla kendine yeterliliği yakaladı. Ortak tarım Politikası'NIN "TOPLULUK TERCİHİ" İLKESİ UYARINCA, AB PAZARINA BU ÜÇ ÜYE ÜLKE DIŞINDA ZEYTİN VE ÜRÜNLERİ SOKABİLMEK, ANCAK OLAĞANDIŞI ÜRETİM KOŞULLARININ EGEMEN OLDUĞU YILLAR İÇİN SÖZ KONUSU OLABİLMEKTEDİR ARTIK... BU BAĞLAMDA DIŞSATIMDA ORTADOĞU ÜLKELERİ AĞIRLIK KAZANMIŞ, ZEYTİNYAĞI TÜKETİMİNİN ARTMASIYLA ABD'ye olan dışsatımda da bir canlılık ortaya çıkmıştır. Ancak yaşanan deneyimler, dışsatımın yıldan yıla önemli oranda değişebildiğini ortaya koymaktadır.

Bu çerçeve, Türkiye'DE ZEYTİN ÜRETİMİNDE PLANLAMA, VERİMLİLİK VE KALİTE UNSURLARININ ÖNE ÇIKARILMASIYLA DAHA REKABETÇİ BİR YAPININ OLUŞTURULMASI, AYNI ZAMANDA DA İÇ TÜKETİMİN ARTIRILMASI GEREKTİĞİNİ İFADE EDİYOR.

BU BAĞLAMDA, ÖNCELİKLE SERTİFİKALI FİDAN ÜRETİMİ DESTEKLENMELİDİR. EŞZAMANLI OLARAK, GERÇEKÇİ İÇ VE DIŞ PAZAR GEREKSİNİM ÖNGÖRÜLERİ UZUN ERİMLİ OLARAK YAPILARAK, EKOLOJİK ÖZELLİKLER ELVERDİĞİNCE, STANDART ZEYTİN ÇEŞİTLERİNİN ÜLKE GENELİNDE PLANLAMASI YAPILMALIDIR. YÜKSEK VERİMLİLİK, DÜZENLİ ÜRÜN SAĞLAMA VE MEKANİZASYONA UYGUNLUK, BU ÇALIŞMANIN TEMEL PARAMETRELERİ OLACAKTIR.

SULANABİLEN ZEYTİN ALANLARININ ARTIRILMASI VE İŞLETMELERİN ÖLÇEK EKONOMİSİNE YGUN OLARAK YAPILANDIRILMASI, YAPRAK VE TOPRAK ANALİZLERİNE UYGUN GÜBRELEME VE ENTEGRE MÜCADELE YÖNTEMLERİNİN KULLANILMASI; TARIMSAL ALTYAPI VE UYGULAMA SORUNLARININ ÇÖZÜMLENMESİNDE ANA BAŞLIKLARDIR. ÜRETİM VE ZEYTİNYAĞINA İŞLEME SÜREÇLERİNDE MODERNİZASYON VE KALİTENİN ARTIRILMASI, ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI ÜRETİMİNDE ORGANİK TARIM YÖNTEMİNİN YAYGINLAŞTIRILMASI, GİDEREK YÜKSELEN TÜKETİCİ DUYARLILIĞI ÇERÇEVESİNDE, SAĞLIKLI BESLENME İÇİN ZEYTİN ­ ZEYTİNYAĞI TÜKETİMİNİN ARTIRILMASINA YÖNELİK ÇALIŞMALAR YAPILMASI DA, SEKTÖRÜN ÖNEMLİ ÇALIŞMA ALANLARINI OLUŞTURMAKTADIR.

KUŞKUSUZ BU BAĞLAMDA, AB ÜLKELERİNDE OLDUĞU GİBİ, ÜRETİM ­ İŞLEME ­ PAZARLAMA ­ TÜKETİM SÜREÇLERİNE YÖNELİK SEÇİCİ KAMUSAL DESTEKLERİN SAĞLANMASI, BÜYÜK ÖNEM TAŞIMAKTADIR. KONU İLE İLGİLİ TARIM SATIŞ KOOPERATİFLERİ'nin, örgütlü üretici yararına olmak üzere, politikalarını bu çerçevede şekillendirmeleri gerekiyor..

Zeytin ağacı, Türkiye'NİN ÖZELLİKLE EGE VE MARMARA BÖLGELERİ İÇİN, SAĞLIKLI DOĞANIN SİMGESİ KONUMUNDADIR. TERSİNDEN SÖYLERSEK, İKİNCİ KONUT, TURİSTİK TESİS VE KURALSIZ MADEN ARAMA FAALİYETLERİ İÇİN KATLEDİLEN ZEYTİN AĞAÇLARI, ÜLKEMİZİN YOK OLAN DOĞAL ZENGİNLİĞİNİN DE İŞARETLEYİCİSİ OLMUŞLARDIR.