Çağrı Sarı

Ordu‘nun en önemli geçim kaynağı olan fındık artık para etmiyor. Üretici zor durumda ve nedenini "hükümetin fındık politikası" olarak yorumluyor. Sokakta karşılaştığımız bütün Ordulular dertli: "Fındığım para etmiyor, param yok ekmek de alamıyorum artık", "Fındığımızı elimizden aldılar. Ekmeğe de zam yaptılar, ne yapacağımızı şaşırdık..."

Fındık, Ordu için altın değerinde. Sadece Türkiye‘nin değil dünyanın fındık üretiminin büyük bölümünü Ordu karşılıyor. Karadeniz‘de yaklaşık 400 bin aile geçimini fındıktan sağlıyor. Karadeniz üreticisi dünya üretim ve ticaretinin yüzde 70-75‘ini elinde tutuyor. Dünya fındığının çok büyük bir oranının Türkiye‘den karşılanmasına rağmen, doğrudan ya da dolaylı olarak geçimini sağlayan 8 milyon insanın alın teriyle ürettiği fındığı, ‘değeriyle satma‘ konusunda söz ve karar verme hakkı bulunmuyor.

Aylar öncesinden...

Üreticinin fındık telaşı aylar öncesinden başlıyor. Fındığı pazara indirmeden önce yapılan harcama oldukça fazla. İlaç, gübre, bahçe temizliği ve fındık toplama işçiliği fındık üreticilerini en fazla zorlayan harcamalar. Ancak bu girdilere gelen aşırı zamlar, fındık üreticisinin geleceğe dair umudunu ve sevincini karartıyor; fındık dalda kalıyor.

Üretici, özellikle mayıs ayından itibaren toplu harcama yapmaya başlıyor. Özellikle fındık toplatma (amele) parası üreticiyi tüccarın kapısına yöneltiyor. Tüccara elini kaptıran kolunu kurtaramıyor.
Son yıllarda yaşanan sıkıntılar, fındığın para etmemesi, Ordu, Giresun çevresinde yaşayan üreticiyi göçe yöneltince, fındık toplama işi de dışarıdan, özellikle Güneydoğu‘dan gelen işçilere kalıyor. Üretici, fındık toplayıcılarına ‘iş bitince para‘ sözü veriyor. Parası olmayan üretici ise tüccara yönelmek, fındığı tüccara teslim etmek şartıyla borç para almak zorunda kalıyor. Elini tüccara veren üretici kolunu da kurtaramıyor.

Yaklaşık 400 bin ailenin ürettiği, 8 milyon kişinin geçimini sağlayan fındık aslında büyük bir güç. Ancak uygulanan politikalar fındığı para etmez hale getiriyor. Üretici taban fiyatı konusunda AKP Hükümeti‘nden oldukça şikayetçi.

Piyasa tedirgin

Ordu Ziraat Odası Başkanı ve Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Yönetim Kurulu Üyesi Nejat Avcı, "Spekülatif söylemlerle fındık piyasasını tedirgin etmeye başladı" diyerek başlıyor söze. Ve ardından anlatıyor fındığın kendileri için önemini şu sözlerle: "Fındık bizim için hava kadar, su kadar, yaşamın her zerresinde önemli bir üründür. Dolayısıyla yaklaşan 2008-2009 sezonunda, fındık üzerinden rant elde eden, sürekli üreticinin emeğini, alın terini hiçe sayarak sürekli onlardan geçinen, onları sömürenler, yine son dönemlerde olduğu gibi spekülatif söylemlerle fındık piyasasını tedirgin etmeye başladılar." Bu tedirginliğe bir de Toprak Mahsulleri Ofisi‘nin (TMO) eklendiğini ifade eden Avcı, fındıkta uygulanan politikaların yanlışlığına dikkat çekerek "Bu son derece yanlış ve tehlikeli bir oyundur. Hem temsil ettikleri kuruma, hem bölgeye, hem insanımıza ihanettir" diyerek özetliyor bu politikaları.

Sabrımız tükenmek üzere

"Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliği (FİSKOBİRLİK) yöneticilerine mutlaka süre ve zaman tanınması gerektiğine inananlardanım, ama artık bizim de sabrımız tükenmek üzere" diyen Avcı, FİSKOBİRLİK‘in gelecek döneme dair program ve perspektif belirlememelerini eleştiriyor. Avcı, FİSKOBİRLİK yöneticilerine çağrıda bulunarak "Artık şapkalarını önlerine almaları, üreticinin karşısına çıkarak gerçekleri anlatmaları gerekiyor" diyor.

30 Temmuz 2006 tarihinde Ordu‘da tarihin en büyük çiftçi mitinginin yapıldığına dikkat çeken Avcı, "Üreticilerimizden gelen talep doğrultusunda biz aynı mitingi tekrar yapmaktan kaçınmayız, gözümüzü kırpmadan yine yaparız" uyarısında bulunuyor.

Bir ilk

Ziraat Mühendisleri Odası İl Temsilcisi Mehmet Baykan, geçen yıl temmuz ayı içerisinde ziraat odaları, ziraat fakülteleri ve bazı kitle örgütleriyle maliyet hesabı yaptıklarını kaydetti. Baykan, "1 kg fındığın maliyeti 4.40 YTL olarak belirlerdi. Buna yüzde 30 üretici kârı eklenmesi gerekiyordu. Bu da Tarım Bakanlığı tarafından uygun görüldü; Ordu bölgesinin fındığını 5 YTL civarında, Giresun bölgesinin fındığını da 5.20 YTL olarak kamuoyuna açıkladılar. Maliyet hesabı 4.40 YTL olan bir ürünün bugün piyasada 3.30-3.40 YTL civarlarında seyretmesi gerçekten düşündürücü bir olaydır. Cumhuriyet tarihinde maliyetin altında ilk defa bir ürün satılıyor. Bunun sebebi de TMO‘nun piyasaya fındık sürmesidir" diyerek durumu özetliyor.

Fındıktaki plansızlık Karadenizliyi göçe zorladı

Fındık rekoltesini izlemek için yaptığı Türkiye gezisinden dönen Ordu Meslek Yüksek Okulu Müdürü Prof. Dr. Turan Karadeniz, Türkiye‘nin 1940 yılında dünyadaki 5 fındıktan birini üretirken 60 yıl içinde 8 fındıktan 6‘sını üretir hale geldiğini belirterek, "Türkiye açısından çok olumlu olarak değerlendirilmemelidir. Çünkü dünyanın tükettiği fındık miktarı bellidir. 500-550 bin ton fındık tüketilmektedir. Türkiye bunu fazlasıyla aşmış durumda. Yıllık stoklar oluşmakta, bugün 350 bin ton düzeyinde stoklardan bahsediliyor ki bu stoklar endişe verici. Üreticiler bundan zarar görmektedir" dedi.

Batı bölgelerinde en son üretilecek ürünün fındık olduğunu ama fındık üretiminin son yıllarda artmasının en büyük problem olduğunu vurgulayan Karadeniz, bu palansız ekim nedeniyle Karadeniz insanının fındıktan geçinemez hale gelerek büyükşehirlere göç ettiğini dile getirdi.

Krizin yükü üreticiye

Tüm Köy-Sen Ordu Şube Başkanı Hikmet Poyraz ise "Ticaret borsasında fındık piyasası 3.40 YTL ama ben herhangi bir markete gittiğimde bir kilo işlenmiş fındığın fiyatı 18 YTL" diyor. Kendisinin de fındık üreticisi olduğunu ifade eden Poyraz, yaşanan krizden üreticilerin sorumlu olmadığına dikkat çekti. Poyraz, durumun böyle olmasına karşın krizin ağır yükünün çiftçilerin üzerine yıkıldığını kaydetti.

Tüm Köy-Sen Karadeniz Bölgesi Örgütlenme Uzmanı Zekai Sağra da "Fındığın toplanmasına bir ay kala, fındık fiyatı şu mu olacak bu mu olacak tartışmaları yapıyoruz" diyerek duruma tepki gösterdi. İşin kahrını çeken üreticinin, yıllardan beri hep aynı kaosla karşı karşıya geldiğini söyleyen Sağra, " Fındık üreticisinin bir zulme daha katlanacak ne ekonomik gücü ne de psikolojik gücü vardır. Hiçbir dünya ülkesinde böyle bir şey görülmemiştir" dedi. (Ordu/EVRENSEL)