ÖZET

• 300 bin ton civarında olan incir üretimimizin %60’ı Aydın’da %15’i İzmir’de gerçekleşmektedir.
• Türkiye’de yaklaşık 500 bin dekar alanda incir üretimi yapılmaktadır.
• Meyve veren incir ağacı sayısı 10 milyon civarındadır.
• Dünya incir üretimi 2017 yılında 1.15 milyon ton olmuştur. Türkiye dünya incir üretiminde %26’lık pay ile ilk sırada yer almaktadır.
• 2017 yılında dünyada 315 bin hektar alanda incir üretimi yapılmıştır.
• Dünya yaş incir ihracat miktarı 2017 yılında 24 bin ton, ihracat değeri 82 milyon dolar olmuştur.
• Dünya kuru incir ihracat miktarı 2017 yılında 131 bin ton, ihracat değeri 509 milyon dolar olmuştur.
• Ülkemiz dünya kuru incir ihracatında %60’lar düzeyindeki payı ile ilk sırada yer almaktadır.
• Dünya yaş incir ithalatı 2017 yılında 56 bin ton, ithalat değeri 186 milyon dolar olmuştur.
• Dünya kuru incir ithalat miktarı 2017 yılında 86 bin ton, ithalat değeri 411 milyon dolar olmuştur.
• İncir üretiminin en fazla yapıldığı Aydın ilimizde ve Ege Bölgesi’nde jeotermal enerji üretimine yönelik tesislerin toprağa, suya ve havaya yaptığı olumsuz etkiler, üretimi ve ürün kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir.
• Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tarafından kuru incirde fiyatın düşmesini engellemek için müdahale alımı yapılması ve sürecin Tariş İncir Birliği ile birlikte yürütülmesi memnuniyet vericidir.

 

1.İncir Üretimimiz

İncir ülkemizin başta Ege ve Akdeniz bölgeleri olmak üzere birçok yöresinde yetişen bir üründür. Aydın en önemli üretim bölgesi olup, ülkemizde üretilen incirlerin büyük bölümü kurutularak değerlendirilmektedir.

300 bin ton civarında olan yılık incir üretiminin yaklaşık %60’ı Aydın’da %15’i İzmir’de gerçekleşmektedir.

Çizelge-1 Yaş İncir Üretimi (Ton)

Kaynak, TUİK

 

Grafik-1 İllere Göre İncir Üretimi (2018)

Türkiye’de yaklaşık 500 bin dekar alanda incir üretimi yapılmaktadır. Üretim yapılan alanların %70’i Aydın’dadır. 2018 yılında İzmir ve Bursa’daki incir üretim alanlarında %10 kadar artış olurken, Hatay’da oransal olarak dikkat çekici bir azalış görülmektedir.

Çizelge-2 İncir Üretim Alanı (da)

Kaynak, TUİK

Meyve veren incir ağacı sayısı 10 milyon kadar olup, TUİK verilerine göre bir milyon kadar da meyve vermeyen incir ağacı bulunmaktadır.

Çizelge-3 Meyve Veren İncir Ağacı Sayısı (adet)

Kaynak, TUİK

1960’lı yıllarda 200 bin ton civarında olan yaş incir üretimimiz 300 bin tonlara, incir üretim alanları 40 bin hektardan 50 bin hektara, incir ihracatımız ise 25-30 bin tonlardan 80 bin tonlara ulaşmıştır.

Çizelge-4 İncir Üretimi ve Kuru İncir İhracatındaki Gelişmeler

 2. Dünya İncir Üretimi

Dünya incir üretimi 2017 yılında 1.15 milyon ton olmuştur. Türkiye dünya incir üretiminde ilk sırada yer almaktadır. 2017 yılında üretimin yaklaşık %26’sı Türkiye’de, %15’i Mısır’da %12’si Fas’ta gerçekleştirilmiştir.

Çizelge-5 Dünya Yaş İncir Üretimi (Ton)

Kaynak; FAOStat

2017 yılında dünyada 315 bin hektar alanda incir üretimi yapılmıştır. İncir üretimi yapılan alanların 60 bin hektarı, toplam incir alanının  %19’u Fas’ta bulunmaktadır.

Çizelge-6 Dünya İncir Üretim Alanları (ha)

Kaynak; FAOStat

 3. İncir Dış Ticaretimiz

2018 yılında 78 bin ton incir ihracatı karşılığında 289 milyon $ ihracat geliri elde edilmiştir. En fazla ihracat yapılan ülkelere arasında Almanya %17, Fransa %12’lik paya sahiptir.

Çizelge-7 İncir İhracatımız (Kg)

Kaynak, TUİK (*Ocak-Ağustos)

İncir ihracatımız gönderilen ürünlerin formlarına göre incelendiğinde, örneğin 2018 yılında ihraç edilen ürünlerin %22’sinin taze, %68’inin kuru ve %10’unun kuru incir ezmesi formunda olduğu görülmektedir. 

  Çizelge-8 Ürün Formlarına Göre İncir İhracatımız (Kg)

Kaynak, TUİK (*Ocak-Ağustos)

2016 yılına kadar incir ezmesi formunda yapılan incir ihracatının, bu ürün formunun GTIP numarasının 110630 ile başlaması, diğer incir formlarının GTIP numarasının 080420 ile başlamasından kaynaklı olarak incir ihracatında dikkate alınmadığını tahmin etmekteyiz. Bu nedenle 2015 ve 2016 yılları ihracatına 9 bin ton kadar bir ilave yapılması gerekmektedir. 2017 yılından sonra incir ezmesi şeklinde bir ürün isimlendirmesine rastlanmamakta, 080420 GTIP numarası içinde kuru ezme şeklinde bir isimlendirmeye gidildiği görülmektedir.

İncir ithalatımız, üretim miktarımız göz önüne alındığında, önemsiz denebilecek düzeydedir. 2018 yılında 950 ton incir ithalatı yapılmışken, 2019 yılının ilk sekiz ayında ithal edilen incir miktarı 690 ton kadardır. Bu ithalatın karşılığında 3.4 milyon $ ödenmiştir.

En fazla incir ithalatı ABD, Almanya ve Çin’den yapılmaktadır. İthal edilen incirler kuru incir ve incir ezmesi formlarındadır.

Çizelge-9 İncir İthalatımız (Kg)

Kaynak, TUİK (*Ocak-Ağustos)

İncir ithalatı için 2018 yılında 4.8 milyon $ ödeme yapılmışken 2019 yılının ilk sekiz ayında bu miktar 3.4 milyon $ olmuştur.

Çizelge-10 Ürün Formlarına Göre İncir İthalatımız (Kg)

Kaynak, TUİK (*Ocak-Ağustos)

 4. Dünya İncir Dış Ticareti

Dünya incir ihracatı yaş ve kurutulmuş formlarda gerçekleştirilmektedir. Dünya yaş incir ihracat miktarı 2017 yılında 24 bin ton, ihracat değeri 82 milyon dolar olmuştur. Dünyada en fazla yaş incir ihracatı yapan ülke, dünya incir ihracatının %22’sini gerçekleştiren Avusturya’dır. Avusturya’nın en fazla yaş incir üreten ülke olması, bu ülkede incir üretimi olmaması nedeni ile hayli ilginçtir. 1990 yılına kadar Avusturya’nın incir ihracatı bulunmazken, 1999 yılı sonrası giderek artan bir ihracat göze çarpmaktadır.

Çizelge-11 Dünya Yaş İncir İhracatı (ton)

Kaynak; FAOStat

İncir üretimi bulunmayan Avusturya’nın taze incir tedarikini nereden yaptığı, FAOStat istatistikleri incelendiğinde, en büyük tedarikçinin %90’lık pay ile ülkemiz olduğu görülmektedir. Ancak yine FAOStat istatistiklerinden Türkiye’nin Avusturya’ya yaptığı taze incir ihracatı sorgulandığında, Türkiye’den hiç taze incir ihraç edilmediği görülmektedir. Bu farklılığın nereden kaynaklandığı tarafımızca bilinmemektedir. TUİK verilerinde de Avusturya’ya taze incir ihracatı yer almamaktadır.

Dünya kuru incir ihracat miktarı 2017 yılında 131 bin ton, ihracat değeri 509 milyon dolar olmuştur. Ülkemiz dünya kuru incir ihracatında %60’lar düzeyindeki payı ile ilk sırada yer almaktadır.

Çizelge-12 Dünya Kuru İncir İhracatı (ton)

Kaynak; FAOStat

Dünya yaş incir ithalatı 2017 yılında 56 bin ton, ithalat değeri 186 milyon dolar olmuştur. En fazla taze incir ithalatı yapan ülkeler Avrupa ülkeleridir.

Çizelge-13 Dünya Yaş İncir İthalatı (ton)

Kaynak; FAOStat

Dünya kuru incir ithalat miktarı 2017 yılında 86 bin ton, ithalat değeri 411 milyon dolar olmuştur. En fazla kuru incir ithalatı yapan ülke Hindistan’dır.

Çizelge-14 Dünya Kuru İncir İthalatı (ton)

Kaynak; FAOStat

Genel Değerlendirme

Tüm ürünlerde olduğu gibi incirde de çevre, insan ve hayvan sağlığını dikkate alan bir üretim yapısı sağlanmalı, doğal kaynakların korunmasına, gıda güvenliğine gereken önem verilmelidir. Dünyada söz sahibi olduğumuz, önemli bir ihraç potansiyeli bulunan incir üretimi ve kurutulması süreçleri dikkatli bir şekilde izlenmelidir.

Hastalık ve zararlılara dayanıklı, iklim ve toprak koşullarına uyum sağlayan çeşitlere üreticilerin kolayca ulaşması sağlanmalı, incirin uygun yerlerde yetiştirilmesi teşvik edilmelidir.

İncirde en büyük sorun aflotoksindir. Engellenmesi için zamanında ve tekniğine uygun bir şekilde budama yapılması, temiz ilek kullanılması, hasat döneminde yere düşen meyvelerin sık sık toplanması, kurutmanın tahta kerevetler üzerinde yapılması yönünde çiftçilerin eğitilmesi gerekmektedir.

Ege İhracatçı Birliklerince belirlenen Gümrük Beyannamelerinin ilk kayda alınış tarihi, diğer bir deyimle “İlk Gemi” olarak tabir edilen ilk yükleme tarihinin geç açıklanması kuru incir arzının artmasına, tüccar ve ihracatçıların üreticilerin elindeki kuru incir almakta isteksiz davranmasına ve ürünün piyasa fiyatının düşmesine ve üreticilerin mağdur olmasına neden olmaktadır.

İncir üretiminin en fazla yapıldığı Aydın ilimizde ve Ege Bölgesinde jeotermal enerji üretimine yönelik tesislerin toprağa, suya ve havaya yaptığı olumsuz etkiler, üretimi ve ürün kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Koruma önlemleri alınmadan ve denetimsiz bir biçimde sürdürülen jeotermal enerji yatırımlarının tarıma olan olumsuz etkileri şu ana kadar göz ardı edilmiş durumdadır. Su kaynakları ağır metal etkileri altındadır. Suların kirlenmesi toprağın kirlenmesi sorununu da doğuracaktır. Bu durum tarım yapılacak alanların giderek daralmasına yol açacaktır. Geleneksel ürünümüz incir tehlike altındadır. Menderes havzasında jeotermal tehdidinin boyutları gün geçtikçe büyümektedir. Jeotermal tesislerinin buharları bölgede nem oranını arttırmakta ve ürün kalitesinde bozulmalar yaşanmaktadır. Bölgede kanser ve solunum yolu hastalıkları görülmektedir.   

Bu sorunun giderilmesi için gerekli önlemler alınmalı, jeotermal enerji üretimine verdiği zarar göz önüne alınarak kısıtlama ve yasaklamalar getirilmelidir.

İncirin gerek kuru, gerekse taze iç tüketim miktarı artırılması sağlanmalıdır.

Bir yıl içinde tüketilmesi gereken bir ürün olan kuru incirde rekoltenin yüksek olduğu yıllarda, iç piyasa veya ihraç fiyatlarında yaşanan dalgalanmalara da bağlı olarak stok sıkıntısı yaşanmaktadır. Stok sorunun çözülmesi ve fiyat düşüşlerinin önüne geçilmesi amacıyla, gereken miktarda ürünün piyasadan çekilip depolanması ve isteyen alıcılara eşit koşullarda verilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tarafından kuru incirde fiyatın düşmesini engellemek için müdahale alımı yapılacağının açıklanması olumlu bir gelişme olmuştur.

TMO bu kapsamda 2019 yılı kuru incir azami alım fiyatını A Serisi (ballı, yumuşak, kabuğu normal, kalınlıkta, lekesiz incirler)  için 18 TL/kg olarak açıkladı. Kuru incir alımları TARİŞ İncir Birliği’ne bağlı Germencik ve Nazilli Kooperatiflerinin depolarında yapılıyor. Alımlar sadece üreticilerden gerçekleştirilecek olup, tüccarların ürünleri satın alınmayacak. Uygulamadan ilk yansıyanlar, ilk kez böyle bir görev üstlenen TMO’nun eksperlerinin, Tariş eksperleri gibi davranmayıp, benek bahane ederek alımlarda düşük fiyat vermesi sonucu, üreticinin ürünlerini satmayıp geri götürmelerine neden olduğu yönündeki şikâyetlerdir. Bu tür olumsuzluklar yaşanmasına karşın yine de TMO’nun ilk kez böyle bir görev üstlenmesi ve süreci Tariş İncir Birliği ile birlikte yürütmesini üreticilerimiz ve ülke tarımı adına memnuniyetle karşılıyoruz.

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası

 

Kaynaklar;

• FAOStat
• TUİK
• Ticaret Bakanlığı Kuru İncir Raporu-2018
• Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü (Tarım Ürünleri Piyasaları (İncir) Raporu)