ÖZET

• Karpuz kabakgiller familyasından tek yıllık, meyveleri yenen bir sebzedir.
• Türkiye’de yıllık 4 milyon ton karpuz üretimi yapılmaktadır. Kişi başı karpuz tüketimi 50 kg civarındadır.
• Karpuz üretiminin en fazla yapıldığı il Adana’dır. Karpuz üretiminin yaklaşık %25’i Adana’dan gerçekleştirilmektedir.
• Türkiye’de yaklaşık 900 bin dekarlık alanda karpuz üretimi yapılmaktadır.
• 2018 yılında dekara ortalama karpuz verimi 4.668 kg olmuştur.
• 1961 yılında 1.370 bin dekar alanda karpuz ekimi yapılırken, ekim alanı 2018 yılında 864 bin dekara düşmüştür.
• 1961 yılında 1.7 milyon ton olan karpuz üretimi 2018 yılında 4 milyon tona çıkmıştır.
• Verimlilikten sağlanan üretim artışına karşın, kişi başı karpuz üretimi 60 kg’dan 50 kg’a düşmüştür.
• Dünya karpuz üretimi 110 milyon tonu geçmiştir.
• Çin’de 2017 yılında 80 milyon ton karpuz üretilmiştir.
• İran ve Türkiye, Çin’den sonra en fazla karpuz üreten ülkelerdir.
• Dünya’da 3.5 milyon hektar alanda karpuz üretimi yapılmaktadır. Dünya karpuz verimi ortalaması 2017 yılında dekara 3.405 kg olmuştur.
• Türkiye yılda 50 bin ton civarında karpuz ihraç etmektedir.
• 2018 yılında 62 bin ton karpuz ithal edilmiştir.
• Dünyada 2016 yılında 3.5 milyon ton karpuz ihracatı olmuştur. Dünya karpuz ihracatı1.4 milyar dolarlık bir büyüklüğe sahiptir.
• En fazla karpuz ihracatı yapan ülkeler yaklaşık %20’lik paylarıyla Meksika ve İspanya’dır.
• En fazla karpuz ithal eden ülke ABD olup, 2017 yılında 775 bin ton karpuz ithal etmiştir.
• 2000 yılındaki karpuz fiyatı baz alındığında, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksine göre yapılan hesaplamada karpuz fiyatının 2018 yılında 1,20 TL olması gerekirken, 0,66 TL olmuştur.
• 1 ton üre gübresi almak için 2002 yılında 1.133 kg karpuz satılması gerekirken, 2018 yılında 2.521 kg karpuz satılması gerekmektedir.
• 1 ton DAP gübresi almak için 2002 yılında 1.693 kg karpuz satılması gerekirken, 2018 yılında 3.611 kg karpuz satılması gerekmektedir.
• 2002 yılında 4,78 kg karpuz ile 1 litre mazot alınırken, 2018 yılında 8,79 kg karpuz ile 1 litre mazot alınabilmektedir.
• 2002 yılında 6,55 kg karpuz satarak 1 dolar alınabiliyorken, 2018 yılında 1 dolar alabilmek için 7,29 kg karpuz satılması gerekmektedir.

1.Karpuz Üretimimiz

Karpuz yaz aylarında mutfakların değişmez yiyecekleri arasında yer alır. Tüketim şekli açısından meyve olarak bilinse de bilimsel olarak kabakgiller familyasından tek yıllık, meyveleri yenen bir sebzedir. Karpuz üretimi açıkta ya da alçak tüneller şeklinde örtü altında yapılmaktadır. İlk karpuz hasadının yapıldığı Çukurova Bölgesinde örtü altı karpuz üretimi yaygındır. 

Türkiye’de yıllık 4 milyon ton karpuz üretimi yapılmaktadır. Kişi başı karpuz tüketimi 50 kg civarındadır. Karpuz üretiminin en fazla yapıldığı il Adana olup, 2018 yılında karpuz üretiminin yaklaşık %25’i bu ilimizden gerçekleştirilmiştir. Karpuz üretiminin önemli olduğu diğer ilimiz Antalya’da gerçekleşen üretim, Adana’daki üretimi yarısı kadardır. 

Çizelge-1 Karpuz Üretimi (Ton)

Kaynak; TUİK

 

Grafik-1 İllere Göre Karpuz Üretimi (2018) 

Türkiye’de yaklaşık 900 bin dekarlık alanda karpuz üretimi yapılmaktadır. 2018 yılında dekara ortalama verim 4.668 kg olarak gerçekleşmiştir. Karpuz veriminin en yüksek olduğu iller 6.946 kg ile Adana, 6.665 kg ile Samsun, 6.334 kg ile Mersin olmuştur. 

Çizelge-2 Karpuz Üretim Alanları (da)

Kaynak; TUİK

Karpuz üretim miktarı ve alanları göz önüne alındığında, ekim alanlarının azalmasına karşın üretimin arttığı görülmektedir. Bu sevindirici bir durum olmakla birlikte, nüfus artışı göz önüne alındığında, kişi başı karpuz üretiminin azaldığı ortaya çıkmaktadır.

Grafik-2 Türkiye’nin Karpuz Üretimi 

1961 yılında 1.370 bin dekar alanda karpuz ekimi yapılırken, ekim alanı 2018 yılında 864 bin dekara düşmüştür. Aynı dönemde karpuz üretim miktarı 1.7 milyon tondan 4 milyon tona çıkmıştır. Ancak üretimdeki verimlilikten sağlanan bu artışa karşın, 1961 yılında 28 milyon olan nüfusun 2018 yılında 81 milyona çıkması nedeniyle kişi başı karpuz üretimi 60 kg’dan 50 kg’a düşmüştür.

 2. Dünya Karpuz Üretimi

Dünya karpuz üretimi110 milyon tonu geçmiş olup, üretimin yaklaşık üçte ikisi Çin tarafından gerçekleştirilmektedir. Çin’de 2017 yılında 80 milyon ton karpuz üretilmiştir. İran ve Türkiye, Çin’den sonra en fazla karpuz üreten ülkelerdir.

Çizelge-3 Dünya Karpuz Üretimi (Ton)

Kaynak; FAOStat

Dünya’da 3.5 milyon hektar alanda karpuz üretimi yapılmaktadır. Dünya karpuz verimi ortalaması 2017 yılında dekara 3.405 kg olmuştur.Aynı yıl verimin en yüksek olduğu ülkeler 4.274 kg/da ile Çin, 4.219 kg/da ile ABD, 4.200 kg/da ile Türkiye olmuştur.

Çizelge-4 Dünya Karpuz Üretim Alanları (ha)

Kaynak; FAOStat

 3. Karpuz Dış Ticaretimiz

Karpuz dış ticaretimiz, üretim miktarı göz önüne alındığında oldukça düşük denilebilecek bir düzeydedir. Karpuz ihracatı komşu ülkeler ile yakın Avrupa ülkelerine yapılmaktadır. Türkiye 2018 yılında 57 bin ton karpuz ihracatı karşılığında 16.6 milyon $ ihracat geliri elde edilmiştir. En fazla ihracat yapılan ülke Irak, Bulgaristan ve Polonya olmuştur

 Çizelge-5 Karpuz İhracatımız (kg)

Kaynak; TUİK

Karpuz ithalatımızda 2018 yılında önemli bir artış görülmekte olup, 62.000 ton karpuz ithalatı karşılığında 5.4 milyon $ ödenmiştir. En fazla ithalat İran’dan yapılmaktadır. Karpuz ithalatı yapılan diğer ülkelerin istatistiksel olarak önemi bulunmamaktadır. 

Çizelge-6 Karpuz İthalatımız (kg)

Kaynak; TUİK

Çizelge-7 Karpuz İthalatımız ($)

Kaynak; TUİK

Karpuz ithalatı Türkiye’de karpuzların henüz hasat edilmediği bahar aylarında olmaktadır.2019 yılına ait ilk beş aylık veriler karpuz ithalatında geçen yılın aynı dönemine göre %10’luk bir artış olduğunu göstermektedir. 

Çizelge-8 Aylara Göre Karpuz İthalatımız (kg)

Kaynak; TUİK

4.Dünya Karpuz Dış Ticareti

Dünyada en fazla karpuz ihracatı yapan ülkeler yaklaşık %20’lik paylarıyla Meksika ve İspanya’dır. 

Çizelge-9 Dünya Karpuz İhracatı (ton)

Kaynak; FAOStat

Dünya karpuz ihracatı1.4 milyar dolarlık bir büyüklüğe sahiptir. 

Çizelge-10 Dünya Karpuz İhracatı (Bin$)

Kaynak; FAOStat

En fazla karpuz ithal eden ülke ABD olup, 2017 yılında 775 bin ton karpuz ithal etmiştir. 

Çizelge-11 Dünya Karpuz İthalatı (ton)

Kaynak; FAOStat

En fazla karpuz ithal eden ülke olan ABD 2016 yılında yaptığı karpuz ithalatı için 376 milyon dolar ödemiştir. 

Çizelge-12 Dünya Karpuz İthalatı (Bin$)

Kaynak; FAOStat

5. Karpuz Fiyatları ve Üretimin Karlılığı

Tüm tarım ürünlerinde olduğu gibi, karpuzfiyatları da reel olarak düşüş göstermekte, çiftçiler gelir kaybına uğramaktadır. 2000 yılındaki karpuz fiyatı bazalınarak Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksine göre TUİK Parasal Değerleri Güncelleme Aracındanyapılan hesaplamada  bu durumu görmek mümkündür. Hesaplama sonucu 2018 yılında karpuz fiyatının 1,20 TL olması gerekirken, TUİK Tarımsal Fiyat İstatistiklerine göre 0,66 TL’dir. Karpuzun 2018 yılında 0,66 TL olan değeri; 2005 yılı baz alındığında 0,97 TL, 2010 yılı baz alındığında ise 1,22 TL olarak hesaplanmıştır. 

Çizelge-13 Karpuz Fiyatları (TL)

Karpuz fiyatları reel olarak düşerken,girdi fiyatlarına bakıldığında durumun tersi bir sonuçlakarşılaşılmaktadır.  2002 yılında 1 ton kg üre gübresi almak için 1.133 kg karpuz satılması gerekirken, 2018 yılında 1 ton kg üre gübresi almak için 2.521 kg karpuz satılması gerekmektedir. Aynı şekilde 1 ton kg DAP gübresi almak için 2002 yılında 1.693 kg karpuz satılması gerekirken, 2018 yılında 3.611 kg karpuz satılması gerekmektedir. 

Çizelge- 14 Karpuzun Satın Alma Gücü

Kaynak; Karpuz Fiyatları TUİK, Gübre ve Mazot Fiyatı BÜGEM, Dolar Kuru TCMB

Mazot açısından bakıldığında da benzer bir durum görülmektedir. 1 litre mazot almak için 2002 yılında 4,78 kg karpuz satılması gerekirken, 2018 yılında 8,79 kg karpuz satılması gerekmektedir. Örnekleri dolar kuru üzerinden de çoğaltmak mümkündür. 2002 yılında 6,55 kg karpuz satarak 1 dolar alınabiliyorken, 2018 yılında 7,29 kg karpuz satılması gerekmektedir.

 

Grafik-3 Karpuz ve Girdi Fiyatları