Ankara Tabip Odası, ASKİSUKADER, Çevre Mühendisleri Odası, Gıda Mühendisleri Odası, Halkevleri, İnşaat Mühendisleri Odası Ankara Şubesi, Jeoloji Mühendisleri Odası, Kimya Mühendisleri Odası Ankara Şubesi, Tüketici Dernekleri Federasyonu, Tüketici Hakları Derneği ve Ziraat Mühendisleri Odası tarafından hazırlanan "Su ve Yaşam" raporunda, önemi yeni yeni anlaşılmaya başlanan su kaynaklarının durumu hakkında değerlendirmelere yer veriliyor.

SUYU KİM NASIL KİRLETİYOR?

Raporun "Su ve Sağlık, Su ve Gıda Güvenliği, Sağlıklı ve Güvenli Su, Suyun İnsan Sağlığı İçin Önemi" başlıklı bölümünde suyun kirletilmesi süreçleri, yol açtığı hastalıklar ve bunlardan nasıl korunmak gerektiği ele alındı.

Su kirliliğinin kısa sürede çok büyük bir nüfusu etkileyerek salgın hastalıklara yol açabileceği vurgulanırken sadece içme suyunun temizliğiyle bunun önlenemeyeceği belirtildi.

Peki su nasıl kirletiliyor?

Raporda suyun akma, buharlaşma, sızma özelliği nedeniyle kolay kirletilen bir madde olduğu vurgulanıyor. Dünya Sağlık Örgütü raporunda belirlenen, yüzeysel sularda kirletici etki yapan unsurlar arasında bazılarının özellikle insan eliyle artırıldığı görülüyor. Bunlar arasında tarımsal atıklardan kaynaklanan fazla miktarda organik maddenin ve zirai ilaçların, yapay ve doğal tarımsal gübrelerin sulara karışması, özellikle petrokimya ve zirai kimya endüstrisi başta olmak üzere endüstriyel atıklar, evsel atıklardan sulara karışan sentetik deterjanlar, yağlar, inorganik tuzlar ve radyoaktivite. Su kaynakların da organik maddelerin normalden fazla yoğun olması ve özellikle de insan ve hayvan dışkılarının su kaynaklarına karışması, hastalık yapıcı bakteri, virüs ve diğer canlıların yayılması riskini beraberinde getiriyor. Su kaynaklarına yönelik diğer bir risk ise, ısınma. Özellikle termik santrallerin su ile çalışan soğutma sistemlerinden kaynaklı olmak üzere, yüzeysel sulara büyük miktarda atık ısı verilmesi, yine su ekosistemlerini bozacak bir etmen.

Hidroelektrik santraller başta olmak üzere akarsuların rejimine yapılan müdahaleler de bu ekosistemlerin kendi kendini temizleyebilmesini engelleyerek onları kirli su ve zehirli madde akıntılarına çevirmiş durumda.

BAŞROLDE KÂR HIRSI

Kirlenmeye yol açan ve halkın sağlığını tehdit eden unsurların neredeyse tamamı sanayi kaynaklı. Kâra endeksli üretimin doğada yarattığı tahribatın en görüneni olan suyun kirlenmesine karşı alınabilecek önlemler konusunda ise ciddi bir çalışma olduğunu söylemek güç. Raporda daha önce niteliği yüksek olan Türkiye‘nin ham sularının arıtılmasında genellikle hafif arıtım teknolojisine ağırlık verilmesi, arıtım tesislerinin yenilenememesinin, bu tesislerin etkinliğinin azalmasına ve şebekeye verilen sudaki kirletici kaçaklarının artmasına yol açtığı vurgulanıyor.

Arıtım tesislerinin büyük çoğunluğunun kaliteli ham sulara göre yapıldığının belirtildiği raporda, "yoğun biçimde kirli sular söz konusu arıtım tesislerinin arıtma kapasitesini aşmakta, kirletici kaçaktan artmaktadır" deniliyor.

SAĞLIKSIZ SUYUN YOL AÇTIĞI HASTALIKLAR

Birleşmiş Milletler kayıtlarına atıf yapılan raporda, sağlıklı ve güvenli olmayan suların içilmesinden ötürü dünyada her yıl çoğu çocuk ve yaşlı milyonlarca insanın hayatını kaybettiği kaydediliyor.

Raporda bu hastalıklar şöyle sıralanmış:

- Su bulaşık hastalıklar: Suya dışkı ve idrar karışması sonucu oluşan dışkı-ağız yoluyla bulaşma özelliği olan hastalıklarla, sudaki zehirli maddelerin yol açtığı hastalıklardır. Suyla yıkanan ya da su karıştırılan yiyeceklerle de bulaşır. Kolera ve diğer ishalli hastalıklar, tifo, çocuk felci, yuvarlak solucanlar ve kıl kurt, ağır metal etkilenimleri örnek verilebilir.

- Sudeğdi hastalıklar: Kirli suyun deriye, göze sürülmesi ya da değmesine bağlı olarak ortaya çıkan hastalıklardır.

- Sudan gelen hastalıklar: İçinde asalak bulunan suyun içilmesi ya da genellikle yaralı deriden geçmesi nedeniyle ortaya çıkan hastalıklardır.

- Suilişkin hastalıklar: Suda ya da su yakınlarında üreyen sivrisinek gibi böceklerle taşınan hastalıklar.

- Sukıt hastalıklar: Su yetersizliği nedeniyle kişisel temizlik uygulamalarının yetersiz olmasının yol açtığı hastalıklardır.

MİLYONLARCA İNSAN KURTARILABİLİR

Suyun, canlı varlığının sürekliliği için gerekli maddeler arasında başka herhangi bir şey ile ikame edilemeyecek tek madde olduğunu vurgulayan rapor, dünyada 884 milyon kişinin güvenli suya ulaşamadığı, 2,5 milyar kişinin de yeterince sıhhi olmayan koşullarda yaşadığını, bunun yaklaşık yansının gelişmekte olan ülkelerde olduğunu hatırlatıyor.

Güvenli su sağlanırsa, her yıl çocukluk döneminde 1 milyon 400 bin, sıtmaya bağlı 500 bin, yetersiz ve kötü beslenmeye bağlı 860 bin, boğulma nedenli 280 bin ölüm önlenebilir; 5 milyon kişinin körlüğe sebep olan trahom hastalığına, 5 milyon kişinin lenfatik filariazis hastalığına yakalanması önlenebilir.

Nurettin Öztatar-îstanbul