UZUN YILLARDIR DÜNYA BANKASI İLE SÜRDÜRÜLEN "ÜRÜN BORSALARININ GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ" ÇALIŞMALARI KAPSAMINDA YER ALAN, "TARIM ÜRÜNLERİ LİSANSLI DEPOCULUK YASASI" YÜRÜRLÜĞE GİRDİ.

YASA ÇIKARMAK ÖNEMLİ AMA YETERLİ DEĞİL, ÖNEMLİ OLAN UYGULAMADIR.

YÜRÜRLÜĞE GİREN TARIM ÜRÜNLERİ LİSANSLI DEPOCULUK YASASI TARIMA NE GİBİ YARARLAR SAĞLAYACAK, SEKTÖR BUNDAN NASIL ETKİLENECEK SORULARINA YANIT VEREBİLMEK İÇİN MEVCUT DURUMU ANALİZ ETMEKTE YARAR VAR.

TÜRKİYE'de mevcut uygulamaya göre, çiftçi ürününü hasat eder etmez hemen piyasaya sürüyor. Bu nedenle piyasaya yığılma olur. Başta hububat olmak üzere birçok üründe hasat döneminde fiyatlar çok düşer ve üretici bundan ciddi zararlar görür.

Üreticinin ürünü piyasaya sürmesinin iki nedeni var, birisi üretim sürecinde aldığı borcu kapatmak için elindeki ürünü paraya çevirmek. İkincisi, ürününü saklayacak, bekletecek bir deponun olmaması. Üreticinin bu iki gerekçe ile ürünü elinden çıkarması spekülatörlerin işine yarıyor. Çünkü, çiftçinin bu sıkıntılı durumundan yararlanan spekülatörler bu dönemde ucuza aldıkları ürünü daha sonra çok yüksek fiyatlarla satışa sunuyorlar. Bundan tüketici olarak toplumun her kesimi olumsuz etkileniyor.

Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Yasası, iyi uygulanabilirse piyasaya ürün arzı daha kontrollü olacağı için hem üretici hem de tüketici bundan olumlu etkilenecektir.

Çünkü, ürününü bir belge (ürün senedi) karşılığında lisanslı depoya teslim eden üretici, elindeki bu belgeyi teminat olarak kullanarak bankadan finansman desteği alabilecek. Aynı zamanda elindeki ürün senedini ciro ederek ürününü fiyatların en uygun olduğu dönemde pazarlayabilecek.

Lisanslı depoculuk uygulaması, tarımsal ürünü girdi olarak kullanan sanayici veya ihracatçıyı da spekülatörlerden kurtararak fiyat dalgalanmalarından olumsuz etkilenmelerini önleyecektir. Çünkü depolama olanağı olmayan veya yüksek stok maliyetinden kaçınmak isteyen sanayici ve ihracatçılar lisanslı depolardan istedikleri zaman diliminde ihtiyaçlarını alabilecekler. Hammadde temini konusunda bir planlama yapabilecekler.

Hükümetlerin tarım satış kooperatifleri ve birliklerine hükmettiği dönemde, birlikler adeta sanayicinin "lisansı olmayan depocusu" olarak kullanılıyordu. Yıllarca birliklerin zarar etmesi veya kara delik olarak adlandırılmasının altındaki bir gerçek de buydu. Hatırlayanlar olacaktır. Ankara'DAN BİR EMİRLE TARİŞ'in depolarından sanayiciye ucuz pamuk veriliyordu. Yıllarca bu pamuğun parası ödenmezdi. Yine Ankara'NIN EMRİ İLE, FİSKOBİRLİK'in depolarından ihracatçıya fındık veriliyordu. Birlikler de, üretici de bundan zarar görüyordu. Ama kamuoyuna "birlikler zarar ediyor, piyasayı bozuyor" diye şikayet edilirdi.

İnanıyoruz ki, lisanslı depoculuk sağlıklı işletilebilirse, bu dönem bir daha yaşanmayacaktır. Ayrıca, lisanslı depoculuk, tarımsal birlikler için yeni bir fırsat olabilir. Özellikle Tariş, Trakyabirlik, Fiskobirlik ve diğer büyük birlikler sahip oldukları depoları değerlendirerek lisanslı depoculuk yapabilirler. Bunun için 1 trilyon liralık bir anonim şirket kurmaları gerekiyor. Özerk bir yapıya kavuşan tarımsal birliklerin lisanslı depoculuk yapmaları hem tarım sektörüne katkı sağlayacak hem de üreticiye, sanayici ve ihracatçıya daha iyi hizmet vermiş olurlar. Bu hizmeti karşılığında da gelir elde edeceklerdir.

Lisanslı depoculuk uygulamasının tarım sektörüne sağlayacağı bir başka katkı ise, sektörde kayıt sistemini yaygınlaştıracak olmasıdır. Ayrıca birçok üründe kalite ve standarda bağlı bir belgelendirme sistemi yerleşmiş olacaktır.

Daha da önemlisi üreticinin büyük bir zahmetle ürettiği ürünü sağlıklı ortamlarda depolanacaktır. Çünkü sağlıklı depolanmadığı için fındıkta ve incirde aflatoksin, diğer ürünlerde ise kalite bozulması hem iç piyasada hem de ihracatta ülkemize ciddi sorunlara neden olmaktadır. Hijyenik ve sağlıklı ortamlarda ürünlerin depolanması hem satıcı hem de alıcıya önemli avantajlar sağlayacaktır.

Ziraat Mühendisleri Odası Genel Başkanı Gökhan Günaydın dostumuzun da belirttiği gibi lisanslı depoculuk uygulaması Avrupa Birliği'NDE PEK YAYGIN DEĞİL. AVRUPA BİRLİĞİ'nde tarım ürünleri borsaları etkin değil, ürün bazında piyasa düzenleri ve müdahale kuruluşları var.

Tarım ürünleri borsacılığının çok geliştiği Amerika Birleşik Devletleri'NDE İSE, LİSANSLI DEPOCULUK ÇOK YAYGIN VE ETKİN BİR ŞEKİLDE KULLANILIYOR. HUBUBAT VE ÇELTİKTE 6 BİN 633, PAMUKTA 405, İŞLENMİŞ ÜRÜNLERDE 300, ŞEKER İÇİN 110 VE FISTIK KONUSUNDA DA 350 LİSANSLI DEPO FAALİYET GÖSTERİYOR.

<İ>GÖKHAN GÜNAYDIN'ın da altını çizdiği gibi lisanslı depoculuğun başarılı olması için kamusal politikalara ihtiyaç var. Bundan da önce lisanslı depoculuk için gerekli olan altyapı yatırımlarının mutlaka yapılması gerekiyor. Örneğin, lisanslı depoculuk kapsamındaki ürünlerde standardizasyon sorunları çözülmeli. Ürün standartları sağlıklı olarak belirlenmeli. Buna benzer birçok örnek verilebilir.

Gerçekten tarıma ve tarıma dayalı sanayi ile dış ticarette önemli yararlar sağlayacak lisanslı depoculuk uygulamasında daha baştan bir hata yapıldı. Sistemin en güçlü uygulandığı ABD'DE TARIM BAKANLIĞI'nın denetiminde lisanslı depoculuk yapılıyor. Türkiye'DE İSE, BU İŞİN PATRONAJINI TARIM BAKANLIĞI DEĞİL, SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI YAPACAK. UMARIZ DİĞER ADIMLARDA HATA YAPILMAZ VE SİSTEM SAĞLIKLI İŞLER.