16 Temmuz 1985 tarih, 85/9707 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki olarak, 5.8.1985 gün, 18883 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanarak yürürlüğe giren Mimarlık ve Mühendislik Hizmetleri Şartnamesi‘nin, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü bünyesinde kurulan bir Komisyon marifetiyle yenileme çalışmaları kapsamında, söz konusu Şartname ile ilgili Oda‘mız görüşü aşağıda sunulmaktadır;

A - Mevcut Şartnamenin Ziraat Mühendisliği Mesleği Açısından Değerlendirilmesi

Mimarlık ve Mühendislik Hizmetleri Şartnamesi, bir yapının meydana gelebilmesi için mimarlık ve mühendislik dallarında yapılması gereken hizmetlerin niteliği ve karşılığında ödenecek ücretleri belirlemektedir. Sayılan meslekler (mimarlık, inşaat, makine, elektrik mühendisliği) arasında ziraat mühendisliği bulunmamaktadır.

Şartname kapsamında yapı ise; "Karada ve suda, kalıcı ve geçici, yer altı ve yerüstü inşaatı ile bunların ek ve değiştirmeleri, sabit ve hareketli tesisleri ve bunların parçaları" olarak tanımlanmaktadır. Sözü edilen tanımlamanın, tarımsal yapıları da kapsamına aldığı kuşkusuzdur.    

Bu kapsamda Şartname mimarlık, inşaat, makine ve elektrik mühendisliğinden ibaret bir teknik hizmet belirlemesi yapmakta ve hem II - İlgili Hükümler hem de III Esas Hükümler bölümünde bu mesleklere yönelik bir içerik belirlemesi yapmaktadır. Tarımsal yapılar da bu bölümlerde sayılmaktadır. 

Örneğin; Şartnamenin "Sınıflar" başlıklı 10 uncu maddesinde, mimarlık hizmetleri beş ayrı sınıfta ele alınmaktadır. Bunlardan birinci, ikinci ve üçüncü sınıfta, tarımsal yapılara yer verilmektedir; 

10.1 BİRİNCİ SINIF : Ağıl, ahır, samanlık gibi çok basit tarım binaları...

10.2 İKİNCİ SINIF : Basit yapıların mimarlık hizmetleri (... basit basit tarım binaları... )

10.3 ÜÇÜNCÜ SINIF : Sanat,teknik ve ekonomik yönlerden orta derecede araştırmayı gerektiren mimarlık hizmetleri ( tarım yapıları ... )

Aşağıda açıklanacağı üzere, hem mevzuat hem de Mimarlar Odası ve Peyzaj Mimarları Odası‘nın yaptığı başvurular üzerine verilen yargı kararları, ziraat mühendislerinin lisans aldıkları bölümler itibariyle tarımsal yapılar ve peyzaj mimarlığı alanında görevli ve yetkili olduklarını açıkça ortaya koymaktadır.

B - Mevcut Şartnamenin Geçerli Mevzuat Açısından Değerlendirilmesi

Aşağıda, ziraat mühendislerinin tarımsal yapılar ve peyzaj mimarlığı alanındaki yetkilerine ilişkin mevzuat verilmektedir;

1 - 7472 sayılı Ziraat Yüksek Mühendisliği Hakkında Kanun (RG gün 13.5.1960, sayı 10504)‘un ikinci maddesi uyarınca, ziraat yüksek mühendisleri, lisans aldıkları veya ihtisas yaptıkları sahalara ait keşif, plan, ve projeleri hazırlamaya ve tatbik etmeye yetkili bulunmaktadırlar. Yasa kapsamında, diğer birçok görev ve yetki alanı arasında, ayrıca bahçe mimarisi de sayılmaktadır.

2 - Ziraat Mühendislerinin Görev ve Yetkilerine İlişkin Tüzük (RG gün 24.1.1992, sayı 21121)‘ün "Sulama Drenaj ve Tarımsal Yapılar" başlıklı 19 uncu madde hükmü aşağıdaki gibidir;

"Tarımsal yapılar ve sulama alanında öğrenim görmüş ziraat mühendisleri, sulama suyu ihtiyacı saniyede 500 litreye kadar olan sulama tesisleri, sulama suyu ve hayvan içme suyu sağlamak için yapılacak göletler, drenaj, toprak erozyonunu önleyici toprak ve su muhafaza edici tesisler, tarımsal yapılarla ilgili araştırma, etüd, plan, proje, uygulama ve kontrol hizmetlerini yapmaya yetkilidirler.

Aynı Tüzük‘ün "Peyzaj Mimarlığı" başlıklı 23 üncü madde hükmü ise şöyledir;

"Peyzaj mimarlığı alanında öğrenim görmüş ziraat mühendisleri, kentsel planlama, kırsal rekreasyon, tarihi ve doğal koruma alanları, turistik alan, yeşil alan ve park, kırsal yerleşim planları gibi projeler kapsamında yer alan peyzaj projelerinin hazırlanması, uygulanması ve kontrolü işlerini yapmaya yetkilidirler"

3 - Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Ziraat Mühendisleri Odası Meslek İçi Eğitim, Uzmanlık ve Belgelendirme Yönetmeliği (RG gün 8.11.2005, sayı 25987) nin Ziraat Mühendislerinin Uzmanlık Alanları başlıklı 6 ıncı maddesinde;

Ziraat Mühendislerinin tek başına tasarlamaya, uygulamaya, kabule ve imzaya yetkili ve sorumlu olduğu uzmanlık alanları arasında,

(l) tarımsal yapılar,

(s) peyzaj ve çevre düzenleme,

(u) sulama ve drenaj hizmetleri

de sayılmaktadır.

4 - Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Ziraat Mühendisleri Odası Serbest Müşavirlik Mühendislik Hizmetleri ve Belgelendirme Yönetmeliği (RG gün 14.12.2005, sayı 26023) nin Serbest Ziraat Mühendisliği Hizmet Alanları başlıklı 5 inci maddesi ise aynen şöyledir;

"Ziraat mühendislerinin tek başına tasarlamaya, uygulamaya, kabule ve imzaya yetkili ve sorumlu olduğu uzmanlık alanları ile ilgili olarak, 8/11/2005 tarihli ve 25987 sayılı Resmi Gazete‘de yayımlanan TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Meslek İçi Eğitim, Uzmanlık ve Belgelendirme Yönetmeliği‘nin 6 ıncı maddesi hükümleri uygulanır.

Görüldüğü gibi, yukarıda verilen yasa - tüzük ve yönetmelikler, ilgili bölümlerden mezun ziraat mühendislerinin tarımsal yapılar ve peyzaj mimarlığı alanındaki yetkilerini herhangi bir tereddüte yer bırakmayacak açıklıkta ortaya koymaktadır.

Bu bağlamda, yasal dayanağı bulunan yetkiler doğrultusunda, Mimarlık ve Mühendislik Hizmetleri Şartnamesi‘nde gerekli değişikliklerin yapılması gerekmektedir. 

C - Mevcut Şartnamenin Yargı Kararları Açısından Değerlendirilmesi

Aşağıda, ziraat mühendislerinin tarımsal yapılar ve peyzaj mimarlığı alanındaki yetkilerini açıklığa kavuşturan yargı kararları verilmektedir;

1 - Danıştay 8 inci Dairesi‘nin, 2006/73 Esas, 2007/6355 Karar sayılı kararıyla, TMMOB Mimarlar Odası‘nın, ziraat mühendislerinin tarımsal yapılar ve peyzaj alanında yetkisi bulunmadığı iddiasıyla açtığı davayı reddetmesi (Ek - 1 Karar, 5 sayfa)

TMMOB Mimarlar Odası, Ziraat Mühendisleri Odası‘nın Meslek İçi Eğitim, Uzmanlık ve Değerlendirme Yönetmeliği‘nin, Ziraat mühendisliği uzmanlık alanları başlıklı 6. maddesinin (l) ve (s) bentleri ile Ziraat Mühendislerinin Görev ve Yetkilerine İlişkin Tüzüğün 19. maddesinin hukuka aykırı olduğundan bahisle iptali istemiyle dava açmıştır.

Danıştay‘ın iptal istemini reddeden ve ziraat mühendislerinin tarımsal yapılar alanındaki yetkisini teyit eden kararında şöyle denilmiştir;

"Tarımsal yapılar uzmanlık alanı, toprak ve su kaynaklarından optimum bir biçimde yararlanmayı, bu kaynakların korunması ve geliştirilmesi, üretimin çeşitli evrelerinde uygun çevre ortamının yaratılmasında gerekli olan tüm yapı ve tesislerin planlanması ve projelendirilmesi, yapımı ve tarımsal işletmelerin yapısal ve fiziksel yönden geliştirilmelerini amaçlayan ve uzun ömürlü önlemlerin alınmasıyla ilgili olduğundan .. Yönetmeliğin iptali istenen 6. maddesinin (l) bendinde hukuka ve hizmet gereklerine aykırılık bulunmamaktadır"

Kararda, ayrıca, Peyzaj mimarlığı alanlarındaki yetkilerimiz de teyit edilerek, Yönetmeliğin 6. maddesinin (l) ve (s) bentleri ile Ziraat Mühendislerinin Görev ve Yetkilerine İlişkin Tüzüğün 19. maddesinde hukuka aykırı bir yön bulunmadığına

hükmedilmiştir.

2 - Danıştay 8 inci Dairesi‘nin, ...../.. Esas, ..../.... Karar sayılı kararıyla, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası‘nın, ziraat mühendislerinin peyzaj alanında yetkisi bulunmadığı iddiasıyla açtığı davayı reddetmesi (Ek - 2 Karar,4 sayfa)

TMMOB Peyzaj Mimarlar Odası, Ziraat Mühendisleri Odası‘nın Meslek İçi Eğitim, Uzmanlık ve Değerlendirme Yönetmeliği‘nin, Ziraat mühendisliği uzmanlık alanları başlıklı 6. maddesinin (s) bendi ile dayanağı Ziraat Mühendislerinin Görev ve Yetkilerine İlişkin Tüzüğün 23. maddesi ile geçici 1 inci maddesinin hukuka aykırı olduğundan bahisle iptali istemiyle dava açmıştır.

Danıştay 8 inci Dairesi, bu alanda da ziraat mühendislerinin yetkilerini teyit etmiş, sözü edilen Yönetmelik ve Tüzük maddelerinde hukuka aykırılık görmemiş ve Peyzaj Mimarları Odası‘nın istemini reddetmiştir.

Yukarıda belirtilen yargı kararlarının açıkça altını çizdiği ziraat mühendisliği yetkileri doğrultusunda, Mimarlık ve Mühendislik Hizmetleri Şartnamesi‘nde gerekli değişikliklerin yapılması gerekmektedir. 

D - Mimarlık ve Mühendislik Hizmetleri Şartnamesi‘nde Yapılması Gereken Değişiklik Önerileri

Yukarıda belirtilen gerekçelerle, Mimarlık ve Mühendislik Hizmetleri Şartnamesi‘nde, ziraat mühendisliği hizmetleri açısından, aşağıda bulunan eklemelerin yapılması önerilmektedir;

1 - Madde 1 ile ilgili değişiklik önerimiz aşağıdaki gibidir;

Madde 1 - Bir yapının meydana gelebilmesi için mimarlık, inşaat, makine, elektrik ve ziraat mühendisliği dallarında yapılması gereken hizmetlerin niteliği ve karşılığında ödenecek ücretler bu şartname hükümlerine göre belirlenir ve bulunur.  

Bu Şartname, 2886 sayılı Kanun‘un 1. maddesinde yazılı idareleri kapsar.

2 - Madde 5.3 ile ilgili değişiklik önerimiz aşağıdaki gibidir;

Madde 5.3 - Mimarlık ve mühendislik hizmet dallarının ücretleri 5.1 ve 5.2 maddeleri uyarınca bulunan miktarların aşağıdaki katsayılar ile çarpılması sonucu elde edilir.

"Bina"lardan bütün sınıflarda katsayılar şöyledir;

3- Madde 20‘den sonra gelmek üzere, ziraat mühendisliği hizmetleri ile ilgili aşağıdaki eklemelerin Şartname kapsamına dahil edilmesi önerilmektedir;

III. ESAS HÜKÜMLER

ZİRAAT MÜHENDİSLİĞİ HİZMETLERİ

Madde 21 - Ziraat Mühendisliği hizmetlerinin bölümleri aşağıda sıralanmıştır.

21.1 PROJE DÜZENLEME HİZMETLERİ

21.1.1. Ön Proje:

Tarımsal yapının

•-         Kesin ihtiyaç programı,

•-         Öngörülen maliyet tavanı               

•-         Arsa verileri

Ön projede vaziyet planı ile kat ve çatı planları, kesit6, görünüşler ve raporu bulunur. İdarece başka bir ölçekte istenmedikçe, ön proje 1/200 ölçekte düzenlenir.

21.1.2. Kesin Proje:

Tarımsal yapının onanmış ön projesine göre bu safha için gerekli gelişmeleri de kapsayan, tüm tarımsal yapı elemanlarının ölçümlendirilip inşaat sistem ve gereçlerinin belirtildiği projedir. Kesin projede vaziyet planı ile kat ve çatı planları, kesitler, görünüşler ve detay listesi bulunur.

İdarece başka bir ölçekte istenmedikçe, kesin proje 1/100 ölçekte düzenlenir.

21.1.3. Uygulama Projesi:

Tarımsal yapıya ait onanmış kesin projeye göre;

•-         Bu safha için gerekli gelişmeleri,

•-         Detaylara uygun ölçüde mimari elemanları,     

•-         Statik ve tesisatın inşaatı etkileyen ölçülerini,

•-         Detay referanslarını ve gereç açıklamalarını

kapsayan ve inşaatın her safhasında büro ve şantiyede kullanılabilecek nitelikte hazırlanmış olan projedir.

Uygulama Projesinde kat ve çatı planları ile kesit ve görünüşler bulunur.

İdarece başka bir ölçekte istenmedikçe, uygulama projesi 1/50 ölçekte düzenlenir.

21.1.4. Detaylar:

Tarımsal yapı uygulama projesinin, kesin proje safhasında düzenlenip idarece onanmış olan detay listesindeki eleman ve mahallerin, listede belirtilen ölçeklerde tüm sistem ve nokta detaylarını kapsayan 1/20, 1/10, 1/5 ve 1/1 ölçeklerinde düzenlenen bölümüdür.

21.1.5. Proje Orijinallerinin İdareye Teslimi:

Projelerin İdarece onanması sırasında yapılan değişikliklerin de işlendiği proje orijinallerinin idareye teslimi işidir.

21.2 İHALE DOSYASI DÜZENLENMESİ

21.2.1 Birinci keşfe esas olacak metrajın yapılması,

21.2.2 Analizi bulunmayan işlerin fiyat analizlerinin düzenlenmesi,

21.2.3 Birim fiyat listesi ve özel fenni şartnamenin düzenlenmesi,

21.2.4 Keşif özetinin yapılması,

21.2.5 İdarece istenirse, mevzuata uygun olarak eksiltme şartnamesi ve sözleşme tasarısının düzenlenmesi

işlerini kapsar.

21.3 PROJELER VE KOPYALARI

Proje düzenlenmesinin her safhasında ziraat mühendisleri İdareye orjinalle birlikte üç kopya proje ve dosya verecektir. Gerektiğinde istenecek fazla kopyaların parası ayrıca ödenir.

21.4 TARIMSAL YAPININ ZİRAAT MÜHENDSİLİĞİ MESLEĞİ KONTROL HİZMETLERİ

İhaleden sonra inşaat müteahhidine yer tesliminde hazır bulunmak, inşa ve tesis işlerinin devamınca ziraat mühendisliği kontrolü yapmak, uygulama sırasında gerekecek değiştirme ve detay resimlerini hazırlamak, metraj ve hakediş raporlarını imzalamak, geçici kabulde bulunmak ve bitmiş inşaatın 1/50 ölçekli "yapıldı" projesini üç kopyası ile idareye vermektir.

SINIFLAR

Madde 22 - Ziraat Mühendisliği hizmetleri aşağıda gösterilen beş ayrı sınıfta ele alınmıştır,

22.1 BİRİNCİ SINIF

Kümes, ağıl, ahır, samanlık gibi çok basit tarım yapıları

22.2 İKİNCİ SINIF

Basit tarım yapılarının (tüm hayvan barınakları ve bunların iklimlendirilmesi, ürün - alet koruma ve depolama yapıları vb) ziraat mühendisliği hizmetleri

22.3 ÜÇÜNCÜ SINIF

Sanat, teknik ve ekonomik yönden orta derecede araştırmayı gerektiren (mezbahalar, soğuk hava depoları, büyük çiftlik ve çiftlik yapıları, alçak ve yüksek tüneller gibi) tarım yapılarının ziraat mühendisliği hizmetleri

22.4 DÖRDÜNCÜ SINIF

Köy konutlarının, sosyal yapılarının ve modern seraların ziraat mühendisliği hizmetleri

22.5 BEŞİNCİ SINIF

Kırsal alana hizmet edecek içme ve kullanma suyu sağlama ve depolama tesisleri, su toplama ve taşkın önleme yapıları ile tarımsal sulama tesislerinin ziraat mühendisliği hizmetleri

ZİRAAT MÜHENDİSLİĞİ HİZMETLERİ BÖLÜMLERİNİN KARŞILIKLARI 

Madde 23 - Ziraat Mühendisliği PİD hizmetlerinin, bu şartnamede bulunan ücret toplamı, hizmetlerin bölümleri için aşağıda gösterilen oranlarda ödenir;

4- "Esas Hükümler" kısmının Madde 21 - 23 eklemesiyle tamamlanmasından sonra gelmek üzere; "IV Son Hükümler" kısmının aşağıdaki biçimde yeniden numaralandırılması önerilmektedir;

Binalardan Gayri Yapılar

Madde 24 -

Yürürlükten kaldırma

Madde 25 -

Yürürlük

Madde 26 -

Yürütme

Madde 27 -