Özet:

• Türkiye’de yaklaşık 300 bin dekar alanda nar üretimi yapılmaktadır.
• Beş yüz bin tonu geçen nar üretiminin en fazla yapıldığı ilimiz Antalya’dır.
• Meyve veren nar ağacı sayısı 13 milyondan fazla olup, TUİK verilerine göre gittikçe azalmakla 2.6 milyon kadar da meyve vermeyen nar  ağacı bulunmaktadır.
• 2018 yılında 205 bin ton nar ihracatı karşılığında 114 milyon $ ihracat geliri elde edilmiştir.
• Nar üretimimizin yaklaşık 1/3’ü ihraç edilmektedir.
• Türkiye`nin en fazla nar ithalatı yaptığı ülke Rusya’dır.
• Nar üretiminde yaşanan en büyük sorun güneş yanıklığıdır.

Nar tarih boyunca birçok kültürde bolluk ve bereket simgesi olarak kullanılmıştır. Giderek artan sağlıklı beslenme bilincinin etkisiyle insan sağlığı üzerindeki olumlu etkileri ve zengin besin değeri bilinen narın ülkemizdeki üretim ve tüketim miktarı her geçen gün artmaktadır.

1.Nar Üretimimiz

Nar ülkemizin başta Ege ve Akdeniz bölgeleri olmak üzere birçok yöresinde yetişen bir üründür. Beş yüz bin tonu geçen nar üretiminin en fazla yapıldığı ilimiz Antalya’dır. Ülkemizde üretilen narın yaklaşık ¼’ü bu ilimizden gerçekleştirilmektedir. 2018 yılı verilerine göre Antalya’yı %16’lık payı ile Muğla ve %15’lik payı ile Mersin izlemektedir.

Çizelge-1 Nar Üretimi (Ton)

Kaynak, TUİK

Grafik-1 İllere Göre Nar Üretimi (2018)

Türkiye’de yaklaşık 300 bin dekar alanda nar üretimi yapılmaktadır. Üretim yapılan alanların %19’u Antalya’dadır.

Çizelge-2 Nar Üretim Alanı (da)

Kaynak, TUİK

Meyve veren nar ağacı sayısı 13 milyondan fazla olup, TUİK verilerine göre gittikçe azalmakla 2.6 milyon kadar da meyve vermeyen nar ağacı bulunmaktadır.

Çizelge-3 Meyve Veren Nar Ağacı Sayısı (adet)

Kaynak, TUİK

 2. Nar Dış Ticaretimiz

2018 yılında 205 bin ton nar ihracatı karşılığında 114 milyon $ ihracat geliri elde edilmiştir.  En fazla ihracat yapılan ülkelere arasında Irak %33, Rusya %23’lük paya sahiptir.

Çizelge-4 Nar İhracatımız (Kg)

Kaynak, TUİK (*Ocak-Ağustos)

Türkiye’nin nar ihracatı yanında az miktarda nar ithalatı da bulunmaktadır. 2018 yılında 900 bin $ karşılığında 900 ton nar ithalatı yapılmıştır.  Nar üretimimizin yaklaşık 1/3’ü ihraç edilmektedir.

Çizelge-5 Nar Üretim ve İhracatı

Kaynak; TUİK

İthalat verileri karşılığında en fazla ithalat yapılan ülke Rusya’dır. İlginç olan Rusya’nın en fazla nar ihracatı yaptığımız ülkelerden biri olmasıdır. 2018 yılında Rusya’ya 47 bin ton nar ihraç edilmişken, bu ülkeden 324 ton nar ithal edilmiştir.

Çizelge-6 Nar İthalatımız (Kg)

Kaynak, TUİK (*Ocak-Ağustos)

Genel Değerlendirme

Türkiye’de nar yetiştiriciliği eski tarihlerden beri yapılsa da meyvecilik sektöründeki gelişimi 2000 li yıllardan itibaren olmuştur.  Verimli ve kaliteli bir şekilde nar yetiştiriciliğinin yapılabilmesi için seçilen bölgenin coğrafi şartlarının yetiştirmeye uygun olmasının yanında, hasat işlemleri ve depolama koşullarına da dikkat edilmesi gerekmektedir. Teknik bilginin uygulamaya yeterince aktarılamaması üründe kalite düşüklüğüne ve ihracat payının azalmasına yol açmaktadır. Mesela nar bitkisinin çekerek koparılması meyve ve dallarda zedelenmelere yol açar. Hasadı yapılan meyveler yumuşak bir şekilde kasalara bırakılmalı. Kaliks kısmının zarar görmemesine dikkat edilmelidir.

Narda hasat sonrası muhafaza oldukça önemlidir. Çünkü geniş bir dönemde ihracat imkanı olabileceği gibi, hasat dönemi dışındaki dönemlerde 2-3 katı fazla değere satılabilmektedir. Muhafaza edilecek meyveler sağlam ve zedelenmemiş olmalıdır. Hasarlı meyveler erken bozularak diğer meyvelerin zararlanmasına neden olacağı için, bu meyveler farklı amaçlarla kullanılmak üzere tasnif aşamasında ayrılmalıdır.

Nar yetiştiriciliğinin yapıldığı alanlarda düzenli bir şekilde kültürel ve bakım işlemlerin yapılması durumunda hem nar üretiminde artış hem de daha kaliteli ürün elde etme imkânı ortaya çıkacaktır.

Üretim planlaması yapılmadan, teşvikler ile sertifikalı fidan dağıtımı yeni nar bahçelerinin kurulmasına yol açmıştır. Ürün artışına paralel olarak ihracatın da artması olumlu bir gelişmedir. Türkiye’de nar üretiminin katlanarak artmasına bağlı olarak piyasalarda oluşabilecek muhtemel bir arz fazlalığı, fiyatların düşmesine ve kârlılık oranının düşmesi nedeniyle üreticileri sıkıntıya sokabilir.

Dünyada nar üretim ve tüketiminin resmi istatistikler ile ortaya konulmaması nedeniyle yeni nar bahçeleri tesisinde daha dikkatli olunmalıdır. Aksi takdirde geçmişte örneklerini çay, fındık, şekerpancarı ve pamuk yetiştiriciliğinde olduğu gibi piyasa fiyatlarının maliyetinin altına düşmesi, üreticilerin daha fazla gelir sağlayan ürünlere yönelmesine sebep olabilir.

Nar üreticilerinin başlıca sorunları; yeni kurulacak nar bahçeleri için sertifikalı fidanların temininde ortaya çıkan zorluklar, modern sulama sistemlerinin yaygınlaşmaması ve uyun şartlara sahip olan depolama alanlarının yetersizliğidir.

Türkiye, ihraç edilen pek çok tarım ürününde olduğu gibi narda da kalıntı problemi yaşamaktadır. Bu durum Tük tarım ürünlerinin dünyada imajını bozmaktadır. Nar zararlılarına (Akdeniz Meyve Sineği, Turunçgil Unlubiti, Portakal Güvesi, Harnup Güvesi, Ağaç Sarı Kurdu, Nar Yaprakbiti, Nar Yassıakar, Nar Beyazsineği ve güneş yanıklığına) karşı üreticiye eğitimler (kültürel-biyolojik- kimyasal müdahale yöntemleri) verilmelidir.

Nar üreticilerinin kooperatif çatısı altında birleşmesi üretimden-tüketime kadar her aşamada destek sağlayacaktır.

Dünyada nar tüketimi, sağlık açısından olumlu etkileri nedeniyle yaygınlaşmaktadır. Dünyada “Türk Narı" imajının oluşturulması için tanıtımlar yapılmalıdır.

Nardan elde edilen; nar suyu, nar ekşisi, nar reçeli gibi ürünlere “coğrafi işaret” belgesi alınarak tescillenmesi ürünün-üreticinin- tüketicinin korunmasını ve Türkiye’nin dünya nar ticaretinde önemli bir pay sahibi olmasını sağlayacaktır.

Not: Narın dünya üretimi ile ilgili FAO verilerine ulaşılamadığından, buna ilişkin bilgilere yer verilememiştir.

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası