OVALARIMIZ YAPILAŞMA TEHDİDİ ALTINDA

BASINA VE KAMUOYUNA

Samsun ili Çarşamba İlçesiEğercili Mahallesi sınırları içerisinde yapılmakta olan ve inşaatı tamamlanma aşamasına gelen BES ile ilgili Ziraat Mühendisleri Odası olarak Müdahil olduğumuz,Samsun İdare Mahkemesinde görülen “ÇED Raporu Gerekli Değildir Kararının İptali” davası ile yine görülmekte olan diğer davalar “Yürütmenin Durdurulması” ve “İnşaat Alanının İmar Mevzuatına Uygun Olmadığı” davaları,temyiz aşamasında Danıştay’da karara bağlanmıştır.

Samsun ili Çarşamba ilçesinde yapımı devam ederken Samsun 3. İdari Mahkemesince verilen kararla mühürlenen BiyokütleEnerji Santrali için, Danıştay 6. Dairesi nihai kararını vererek temyize konu olan İdare  Mahkemesi’nin kararlarının bozulmasına  hükmederek santralin mühürlenme işlemini de iptal etmiştir.

Danıştay 6.Dairesi, BiyokütleEnerji Santrali için  “ÇED gerekli değildir” kararını iptal eden alt kademede İdare Mahkemesi kararını esastan görüşerek iptal etmiş, yine temyize konu olan İdare Mahkemesi’nin “projenin yer seçim kriteri yönünden uygun olmadığına yönelik kararınında” iptaline karar vermiştir. Ayrıca, 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı ile 1/1000 ölçekli uygulama imar planının iptali istemiyle açılan davada, dava konusu işlemlerin yürütülmesinin durdurulduğu ve alanda enerji tesisi yapılması olanağı  kalmadığı yolundaki gerekçede de hukuki isabet bulunmadığını belirterek yürütmenin durdurulması kararının iptaline karara bağlamıştır. Öte yandan bilirkişi heyetinin hazırlamış olduğu raporun yetersiz olduğu görüşüne varan Danıştay 6. Dairesi, projenin yerleşim alanında yer aldığı yönünde kararı da esasa uygun bulmadığına dikkat çekerek, Bilirkişi Raporunu teknik ve bilimsel yönden hükme esas alınabilecek nitelikte bulmamıştır. Danıştay bozma gerekçeleri belirtilen dosyaları alt mahkemelere geri göndermiştir.

Bu dava sürecinde görülmüştür ki başta Çarşamba Ovası ve diğer ovalarımız yapılaşma, sanayi, enerji tesisleri, nüfus artışı vb. konuların baskısı altında tarım dışı kullanıma açılmaktadır. Çarşamba İlçesi Eğercili Mahallesinde yapımı devam eden BES santralinin günümüze kadar gelen sürecini ve bu sürecin bitiminde oluşacak sonuçlarınneler olacağını, bu sonuçların Çarşamba Ovasını ne şekilde etkileyeceğini ülkemizin tüm vatandaşları olarak değerlendirmek zorundayız.

Değerli Basın Mensupları ve Samsun Kamuoyu

Samsun ili Çarşamba İlçesi Eğercili Mahallesi sınırları içerisinde yapılmakta olan ve inşaatı tamamlanma aşamasına gelen BES ile ilgili süreci özetlersek;

1) 3194 Sayılı İmar Kanununun "Köylerde Yapılacak Yapılar ve Uyulacak Esaslar" başlıklı 27. maddesinin 5. fıkrasındaki, köy yerleşik alan sınırı içerisinde, 3.7.2005 tarihli ve 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümleri uygulanmaz" ve 5403 sayılı Toprak Koruma Kanununun geçici 6. maddesindeki, "19.7.2005 tarihinden önce onaylanmış 1/5000 veya 1/1000 ölçekli imar planları veya arsa vasfı kazanmış parseller ile bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce belirlenen onaylı köy ve/veya mezraların yerleşik alanı ve civarı ile yerleşik alanlar izinli kabul edilir." hükümlerini yer almaktadır. Dava konusu 108, 109, 110 ve 111 parseller Çarşamba Eğercili Mahallesinin köy yerleşik alanı içerisinde kalmaktadır. Söz konusu parseller köy yerleşikalanıiçerisinde kalmasına rağmendoğusu ve batısında yer alan araziler iskân harici alanlar olarak yer almaktadır.

2)3030 sayılı Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanunun Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumluluklarının belirlendiği 7.Maddesinin (b) bendinde; Çevre Düzeni Plânına uygun olmak kaydıyla, Büyükşehir Belediye ve mücavir alan sınırları içinde 1/5.000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte nazım imar plânını yapmak, yaptırmak ve onaylayarak uygulamak; büyükşehir içindeki belediyelerin nazım plâna uygun olarak hazırlayacakları uygulama imar plânlarını, bu plânlarda yapılacak değişiklikleri, parselasyon plânlarını ve imar ıslah plânlarını aynen veya değiştirerek onaylamak ve uygulanmasını denetlemek; nazım imar plânının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde uygulama imar plânlarını ve parselasyon plânlarını yapmayan ilçe ve ilk kademe belediyelerinin uygulama imar plânlarını ve parselasyon plânlarını yapmak veya yaptırmak Büyükşehir Belediyeleri’nin görevleri arasında yer almaktadır. Büyükşehir Belediyeleri’nin yapacakları imar planlarının Çevre Düzeni Planlarına aykırı olamayacağı açıkça belirlenmiştir. Çevre düzeni planında dava konusu parseller tarım alanı olarak yer almaktadır. Çevre düzeni planında tarım alanı olarak belirlenen yerlerde 5403 sayılı kanunun ilgili maddelerinde belirtilen tarımsal yapılar haricinde bir tesis yapılması kanuna aykırı olacaktır.

3)Çarşamba ovası büyük ova koruma kapsamına alınmıştır. Çarşamba büyük ova koruma sahası sınırları da belirlidir. Çarşamba ovası alüvyal toprak özelliğinde olan, yeşil ırmağın aşındırıcı etkisiyle binlerce yıldır taşıdığı toprakları ve materyalleri eğimiz azaldığı, akış hızının düştüğü ve sığ alanlarda biriktirmesiyle oluşan, verimli topraklardır. Çarşamba ovasında yıllardır yapılaşmanın, sanayinin, nüfus atışı vb. konuların baskısı altında tarım dışı kullanımın arttığı, gelecek nesillere aktarılması gereken bu verimli toprakların alan olarak giderek azaldığı, ovaya yapılan bu baskılar neticesinde tarım topraklarının kirlendiği bilinen gerçeklerdir. Çarşamba ovasının büyük ova koruma kapsamına alınması, önceki yıllarda yapılan yanlış uygulamaların devam etmesini önleyici, ülkemizin doğal yollarla oluşmuş en verimli ovalarından birisi konumundaki Çarşamba Ovası’nın tarımsal niteliğini koruyarak gelecek nesillere aktarımını sağlayacağı gibi, ülkemizin tarımsal potamsiyeli ile günümüzde stratejik önemi daha iyi anlaşılan gıda üretiminin korunmasını da sağlayacaktır. Bu nedenle Çarşamba ovası ve civarında yatırım yapılması hususunu değerlendiren yatırımcı kuruluşlar yer seçimini yaparken öncelikle koruma alanı olarak belirlenen alan dışında yer seçimi yapmaları gerekmektedir. Söz konusu BES santrali yapımı aşamasında alternatif alan araştırması yapılmamıştır.

4)Biyokütle Enerji Santralinin civarı tamamen mutlak tarım arazisi olduğu gibi etrafı imar planlarında iskan dışı alan olarak yer almaktadır. Bu nedenle santralin yapılmasının planlandığı parsellerin köy yerleşik alanı içerisinde kalması nedeniyle 5403 sayılı kanun kapsamı dışında kaldığı gerekçesiyle tarım dışı kullanım izni alınmasına gerek bulunmamaktadır görüşüne katılmak mümkün değildir. Çünkü İl İdare Kurulu’nun belirlediği köy yerleşik alanı mutlaka bir teknik incelemeye raporuna tabi olmalı ve hazırlanan teknik raporda belirtilen köy yerleşik sahası sınırları 5043 sayılı kanuna aykırı olmamalıdır. Bu nedenle İl İdare Kurulunun belirlediği köy yerleşik alanı Büyük Ova Koruma Kararına ve 5403 sayılı kanunun genel esaslarına aykırıdır.

5)Çarşamba Ovası Koruma alanı içerisinde kalan mahallelerin yerleşimi genellikli dağınıktır. Bu nedenle bu mahallelerin köy yerleşik alanlarının tespit edilmesi zordur. Eğercili mahallesinin, mahalle alanı ile köy yerleşik alanı büyüklükleri incelenmiştir. Eğercili mahallesinin toplam alanı yaklaşık olarak 1020,87 ha. dır. Mahallenin onaylanmış köy yerleşik alanı büyüklüğü ise 577,74 ha.dır. Eğercili Mahallesinin alansal olarak %56,64 lük kısmı köy yerleşik alanı olarak tespit edilmiştir. Köy yerleşik alanı içerisinde 3 bölgeden oluşan ve 190,38 ha. Büyüklüğünde iskan dışı alan mevcuttur.Köy yerleşik alanı içerisinde yer alan parsellerin hemen hemen tamamında tarımsal üretim yapılmakta olup, parsellerin büyük çoğunluğunun ÇKS kaydıbulunmaktadır.2019 yılı Nüfusu Sayımına göre 1299 kişinin yaşamakta olduğu Eğercili Mahallesinde, bu kadar geniş alanın köy yerleşik alanı olarak planlanması irdelenmelidir. Köy yerleşik alanının bu kadar büyük belirlenmesinin nedeninin yerleşim yerinin dağınık olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Çarşamba ovasının içerisinde yer alan mahallelerinin tamamının dağınık yerleşim olduğu dikkate alındığında gelecekte köy yerleşik alanlarının geniş belirlenmesi/belirleneceği dikkate alındığında ova içerisinde sanayi tesislilerinin yapılması engellenemeyeceği gibi yapılaşma da artacaktır.

6)Danıştay 6.Dairesi’nin BES ile ilgili olarak, temyize konu olan, idare  mahkemesinin “yürütmenin durdurulması”, “ÇED gerekli değildir kararının iptali” kararlarının bozulmasına  hükmeden karar ve gerekçeleri incelendiğinde, 5403 sayılı kanunun 14. Maddesini tekrar hatırlatmak isteriz. 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’nun 14. Maddesinde özetle;

Tarımsal üretim potansiyeli yüksek, erozyon, kirlenme, amaç dışı veya yanlış kullanımlar gibi çeşitli nedenlerle toprak kaybı ve arazi bozulmalarının hızlı geliştiği ovalar; kurul veya kurulların görüşü alınarak, Büyük ovalardaki koruma ve geliştirme amaçlı tarımsal altyapı projeleri ve arazi kullanım plânları, kurul veya kurulların görüşleri dikkate alınarak, Bakanlık ve valilikler tarafından öncelikle hazırlanır veya hazırlattırılır. Büyük ovalarda bulunan tarım arazileri hiçbir surette amacı dışında kullanılamaz. Ancak alternatif alan bulunmaması, kurul veya kurullarca uygun görüş bildirilmesi şartıyla; a) Tarımsal amaçlı yapılar, b) Bakanlık ve talebin ilgili olduğu Bakanlıkça ortaklaşa kamu yararı kararı alınmış faaliyetler, İçin tarım dışı kullanımlara Bakanlıkça izin verilebilir, denilmektedir.

 21 Ocak 2017 tarih ve 29955 sayılı mükerrer Resmi Gazetede İlimizde bulunan Bafra, Çarşamba ve Vezirköprü ovalarının büyük ova koruma alanı olarak belirlenmesine ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Çarşamba ovası 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’nun 14. Maddesine göre Büyük Ova Koruma Alanı kapsamında yer alması nedeniyle santralin yapıldığı arazilerin amacı dışında kullanılması kanuna aykırıdır.

Değerli Basın Mensupları ve Samsun Kamuoyu

İlimizde yer alan ovaların Büyük Ova Kapsamına alınması, 5403 sayılı kanunun yürürlüğe girdiği 2005 yılından 12 yıl sonra yani 2017 yılında gerçekleşebilmiştir. Tarımsal potansiyeli yüksek ovaların koruma altına alınması büyük mücadeleler sonucunda elde edilebilmiştir. Bu nedenle İlimizde ve Türkiye’nin diğer bölgelerinde koruma altına alınan ovaların amacı dışında kullanılmasına ne suretle olursa olsun izin verilmemelidir.

Çarşamba ovasının ve diğer ovaların tarımsal niteliklerinin korunması için, ülke genelindenelerin yapılabileceği, hukuki olarak hangi adımların atılabileceği hususları değerlendirilmiştir. Ziraat Mühendisleri Odası Samsun Şubesi olarak aşağıda belirtilen görüşlerimizi kamuoyu ile paylaşmak isteriz.

• Çarşamba ovasıörneğinde olduğu gibi, BüyükOva Koruma Alanı İçerisinde kalan ve dağınık yerleşimi olan mahallelerde ve köylerde, Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğünün 26.04.2018 tarih ve EM 290401 sayılı Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Planlanmasına Dair Uygulama Talimatının 11. maddesi 5. bendinde bulunan “İl İdare Kurulu kararı ile belirlenen köy yerleşik alan sınırı içerisinde (civar hariç), Kanun hükümleri uygulanmayacaktır" ifadesinin 5403 sayılı Kanun temel esaslarına aykırı olduğu kanaatindeyiz. Bu nedenle yönetmeliğin 11.maddesinin 5.bendinin iptal edilmesi gerektiğini düşünmekteyiz.
• Çarşamba Ovası Koruma alanı içerisinde kalan mahallelerin köy yerleşik alnı sınırları,Çevre Düzeni Planı ve5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazilerin Kullanımı Hakkında Kanununun temel esaslarına göre yeniden belirlenmelidir. 
• 5403 sayılı Toprak Koruma Kanununun geçici 6. Maddesinde belirtilen, "19/7/2005 tarihinden önce onaylanmış 1/5000 veya 1/1000 ölçekli imar planları veya arsa vasfı kazanmış parseller ile bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce belirlenen onaylı köy ve/veya mezraların yerleşik alanı ve civarı ile yerleşik alanlar izinli kabul edilir" hükmüne, Büyük Ova Koruma Alanları ve dağınık yerleşimler için bu alanların yeniden belirlenmesi gerektiği kanuna ilave edilmelidir.
• Çarşamba Ovasında yapımı devam eden BES santralinin yeri alternatif alan araştırması yapılmadan, 5403 sayılı kanunun 14. Maddesine göre yanlış seçilmiştir. BES Büyük Ova Koruma Alanı içerisinde yer almaktadır. Büyük ova koruma alanı ilan edilen arazilerin, 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazilerin Kullanımı Hakkında Kanununun 14. Maddesine göre, Arazi Kullanım Planları hazırlanmadan hiçbir suretle amacı dışında kullanılmasına izin verilmemelidir.

Odamız konunun yukarıda bahsettiğimiz boyutunun hukuki anlamda düzenlenmesi ve devam eden davaların da takipçisi olacaktır.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.

 Hasan ÇOBANCI

 ZMO Samsun Şube Başkanı