Patates(Solanumtuberosum), patlıcangiller(Solanaceae)familyasından yumruları yenen, boyu 70-80 cm`ye varan, beyazımsı-pembemsi çiçekler açan, yumruları hariç zehirli otsu bir bitki türüdür.

Tek yıllık bir kültür bitkisi olan patates; nişasta halinde karbonhidrat, protein, vitaminler ve Fe gibi önemli besin maddelerini içermektedir.  Hiç işlenmeden doğrudan ya da değişik şekillerde işlenerek ( cips, parmak patates vs.) tüketilmektedir.  Ayrıca ekmek ununa %3-5 oranında patates unu karıştırıldığında, ekmeklerin lezzetini artırmakta ve bayatlamayı geciktirmektedir. Yüksek oranda nişasta içeren çeşitlerin bir kısmı  endüstri de nişasta ve alkol vs. üretiminde kullanılmakta,  bir kısmı da hayvan yemi olarak değerlendirilmektedir. 

Ülkemizde patatesin büyük bir kısmı ana ürün olarak, kışları ılık geçen kıyı bölgelerimizde (Akdeniz, Ege) ise turfanda amacıyla üretilmektedir. Ülkemizde Patates üretiminin en yoğun olduğu yerlerin başında Niğde, Nevşehir, Ödemiş, Adana, İzmir, Afyon ve Bolu gelmektedir.

Önemli besin kaynaklarımız arasında yer alan patatesin, ülkemizde kişi başına tüketimi 50 -60 kilogram arasındadır. 2016 yılı TUİK tahmini verilerine göre üretim miktarı bir önceki yıla göre % 22`lik artışla  6 milyon tona yaklaşmıştır.  Üretimin artması sebebiyle, patatesin üretici satış fiyatı bu yıl önemli ölçüde düşmüştür.  Geçen yıllarda kilosu 5 liraya kadar yükselen  patates, bu yıl tarlada 5 kilogramı 1 lira seviyesine kadar inmiştir.

Patates fiyatlarında yıldan yıla oluşan dalgalanmanın ana nedenlerinden biri  ekim alanlarının artmasıdır. 2014 yılında 1 milyon 302 bin dekar  olan ekili alan, 2015 yılında 1 milyon 540 bin dekara, 2016 yılında ise 1 milyon 885 bin dekara yükselmiştir. Fiyat dalgalanmalarının bir diğer nedeni ihracatta yaşanan sıkıntılardır. Türkiye zaman zaman artan üretimini Suriye ve Irak pazarlarına ihracat yaparak dengelemekte iken, bu ülkelerdeki savaş ortamı nedeniyle tüketim fazlası ürün iç piyasada kalmış, bu durum fiyat düşüşüne neden olmuştur.

Patates üreten çiftçilerin örgütlü yapılarının olmaması, üretim planlaması yapılmaması, aile çiftçiliğinin yaygın bulunması,  fiyat dalgalanmalarının diğer sebepleridir.   

Patates üretiminin devam etmesi ve çiftçilerin üretimden yeterli geliri elde edebilmesi için patatesin maliyetin üzerinde bir fiyattan  satılması şarttır.

Patates üretim alanlarının en temel sorunlarından biri patates siğili hastalığıdır. Patates siğili bulaşıcı bir hastalıktır ve patates yumruları ile taşınmaktadır.  Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bu konuyla ilgili olarak, Patates siğili görülen alanlarda ve güvenlik kuşağında uygulanacak desteğe ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı Uygulama Tebliğ  29 Haziran 2016 tarihli Resmi Gazete`de yayımlanmıştır. Tebliğe göre; patates siğili hastalığından etkilenen ve karantina uygulanan bulaşık alanlarda 3 yıl alternatif ürün eken veya oluşturulan güvenlik kuşağında nadas uygulayan çiftçiye, aynı parsel için 3 yılda bir defa dekara 110 lira destek verilecektir. Destek yerinde ancak yeterli değildir.

Önemli bir patates üretim bölgesi olan Niğde ve Nevşehir illerimizde patates ekim alanlarının büyük bir bölümü patates siğili hastalığı nedeniyle karantina bölgesidir. Patates siğili hastalığından korunmanın yolu ise sertifikalı tohum kullanmaktır. Sertifikalı tohum maliyeti yüksek olması sebebiyle çiftçilerimiz tercih etmemekte, yerli ve hastalıkla bulaşık olma ihtimali olan tohumları tarlalarına dikmektedirler. Bu uygulama devam ettiği takdirde tüm Türkiye`de patates yetiştirilen alanlar hastalıkla bulaşık hale gelecek, ülkemizin ihtiyacı olan patatesi dışardan ithal etmek zorunda kalacağız. Bu nedenle öncelikle, patates tarlalarında sertifikalı tohum kullanan çiftçilerimiz mutlaka desteklenmelidir.  Patates tarımının sürdürülebilirliği sertifikalı tohum kullanan çiftçilerin desteklenmesi, üretim planlaması yapılması ve çiftçi örgütlenmesinin sağlanması ile mümkün olacaktır.

  TÜRKİYE`DE YILLARA GÖRE PATATES ÜRETİMİ

KAYNAK:TUİK   *2016  Yılı Tahminidir.

 Ziraat Mühendisleri Odası