Taslağın Geneli Üzerindeki Görüş ve Değerlendirme

Teklif

Ziraat Mühendisleri Odası, Şeker Kanunu'nun, ülkemiz şeker pancarı üretiminin sürdürülebilirliğini sağlayacak ve buna bağlı olarak pancar üreticileri koruyacak şekilde oluşturulması gerektiğini savunmaktadır.

Taslakta yer alan Nişasta Bazlı Şekerlerin (NBŞ'lerin), ülke toplam A kotasının % 10'unu geçemeyeceği hükmü, ve Bakanlar Kurulu Kararları ile NBŞ kotalarının arttırılması şeker pancarı üretiminin daralmasına yol açmakta, pancar üretiminin geleceğini tehlikeye sokmakta ve üreticileri mağdur etmektedir.

Taslak, ODA'mızca temel olarak yukarıda belirtilen eksende değerlendirilmiştir.

Ayrıca diğer maddeler ile ilgili saptamalarımız doğrultusunda da taslağın bütünü hakkında görüşümüz oluşturulmuştur.

Taslağa ilişkin görüş, değerlendirme ve tekliflerimiz maddeler halinde aşağıda görülmektedir. 

Taslak Maddesi

Görüş ve Değerlendirme

Teklif

MADDE 1-  4/4/2001tarihli ve 4634 sayılı Şeker Kanununun 2 nci maddesinin birinci fıkrasının e,  (j) ve (m) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye (p) bendinden sonra gelmek üzere (r ) bendi eklenmiştir.

"e) Şeker: Sakaroz, glukoz, fruktoz veya bunların polimerlerini içeren her türlü hammaddeden elde edilen; ham şeker, kahverengi şeker, yarı beyaz şeker, beyaz şeker, rafine şeker, pudra şekeri, şeker çözeltisi, invert şeker çözeltisi, invert şeker şurubu, glukoz şurubu, kurutulmuş glukoz şurubu, dekstroz, dekstroz monohidrat, susuz dekstroz,  fruktoz şurubu, fruktozu,"

"j) Şeker fabrikası: A Kotası Şekeri girdi olarak kullanan işletmeler hariç olmak üzere; müstakil veya entegre tesis içinde (e ) bendinde sayılan şeker türlerinden birini üreterek doğrudan ve/veya işlenmiş ürün içinde arza sunan işletmeyi,"

"m) İşlenmiş ürün: Şeker türlerinden en az biri kullanılarak üretilen gıda ürününü,"

"r) Gıda dışı şeker: Gıda dışı ürün üreten kimya, ilaç, fermantasyon ve biyoyakıt sanayinde girdi olarak kullanılan şekeri,"

(e ) bendinde yer alan "Şeker" tanımına, nişasta içeren hammaddeden elde edilen şekerler dahil edilmeli, ayrıca şeker türleri içerisinde küp şeker de bulunmalıdır.

Bilindiği üzere fermantasyon ve biyoyakıt sanayinde şeker doğrudan girdi olarak kullanılmamakta, melas ve koyu şerbet kullanılmaktadır. Bu nedenle (r ) bendinde yer alan "Gıda dışı şeker" tanımında bu doğrultuda gerekli düzeltme yapılmalıdır.

 Taslakta "üretici" ve "üretici temsilcisi" gibi ibareler yer almasına karşın "Tanımlar" maddesinde bunlar yer almamıştır. Bu nedenle  "üretici" ve "üretici temsilcisi" tanımlarının maddeye eklenmesi gerekmektedir

MADDE 1-  4/4/2001tarihli ve 4634 sayılı Şeker Kanununun 2 nci maddesinin birinci fıkrasının e,  (j) ve (m) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye (p) bendinden sonra gelmek üzere (r ), (s) ve (ş) bentleri eklenmiştir.

"e) Şeker: Sakaroz, glukoz, fruktoz veya ham şeker, kahverengi şeker, yarı beyaz şeker, beyaz şeker, rafine şeker, pudra şekeri, küp şeker,fruktoz şurubu, fruktoz" nişasta içeren her türlü hammaddeden elde edilen; şeker çözeltisi, invert şeker çözeltisi, invert şeker şurubu, glukoz şurubu, kurutulmuş glukoz şurubu, dekstroz, dekstroz monohidrat, susuz dekstroz,

"j) Şeker fabrikası: A Kotası Şekeri girdi olarak kullanan işletmeler hariç olmak üzere; müstakil veya entegre tesis içinde    (e ) bendinde sayılan şeker türlerinden birini üreterek doğrudan ve/veya işlenmiş ürün içinde arza sunan işletmeyi,"

"m) İşlenmiş ürün: Şeker türlerinden en az biri kullanılarak üretilen gıda ürününü,"

 "r) Gıda dışı şeker: Gıda dışı ürün üreten kimya, ilaç, fermantasyon ve biyoyakıt sanayinde girdi olarak kullanılan melas,koyu şerbet ve şekeri,"

s) Üretici: Çiftçi Kayıt Sistemi'ne kayıtlı pancar ekicisi çiftçiyi,

ş) Üretici Temsilcisi: Üreticinin ortağı olduğu Sivil Toplum Örgütünü,

MADDE 2- 4634 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Kotalar ve kotaların tespiti "MADDE 3 - Şeker üretimi ve arzında istikrarı sağlamak amacıyla pazarlanacak şeker miktarı kotalar ile belirlenir. Kotalar, Şirket veya fabrika bazında şeker türlerine ve pazarlama yılı esasına göre ayrı ayrı belirlenir. Nişasta kökenli şekerler için belirlenecek toplam A kotası, ülke toplam A kotasının %10'unu geçemez. Bakanlar Kurulu bu oranı, Kurumun görüşünü de alarak % 50'sine kadar artırmaya, % 50'sine kadar eksiltmeye yetkilidir.

Sakaroz kökenli şekerler dışındaki depolanabilir nitelikte olmayan diğer şekerler için B kotası belirlenmez.

Gıda dışı şeker ve C şekeri kota kapsamı dışındadır. Bu şekerler için kota tahsisi yapılmaz.  Gıda dışı şeker üretimi Kurul'dan izin alınmak suretiyle yapılır.

Şirketlerin veya fabrikaların A ve B kotaları her yıl en geç 31 Ekim tarihine kadar, yurt içi şeker talebi temel kriter olmak üzere, Kurul tarafından pazarlama yılı esasına göre tespit edilir.

Kotalar; son dört pazarlama yılının her birinde A kotası fiili şeker üretim faaliyetinde bulunan Şirketlerin veya fabrikaların tamamlanmış son üç pazarlama yılı fiili A kotası şekeri üretim miktarlarının aritmetik ortalamaları esas alınarak belirlenir. İlk kez üretime geçecek ve üç yaşın altındaki şeker fabrikaları ile bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce kapasite artırım izni almış olan fabrikalar için kota belirlenmesinde nominal üretim verileri esas alınır.

Yeni fabrika kurulabilmesi ve/veya mevcut fabrikaların kapasitelerini artırabilmeleri için Kuruldan izin alınması zorunludur. Şirketlere yeni kota tahsisine Kurul yetkilidir."

Taslak maddesinin kota oranları yönüyle mevcut Şeker Kanunu ile aynı paralelde olduğu görülmüştür.

Taslakta; NBŞ'ler için belirlenecek toplam A kotasının, ülke toplam A kotasının % 10'unu geçemeyeceği, ancak  Şeker Kurumu'nun da görüşü almak suretiyle Bakanlar Kurulu'nun, bu oranı % 50'sine kadar arttırmaya veya eksiltmeye yetkili olduğu belirtilmiştir.

Bilindiği üzere, A kotası içerisinde NBŞ oranı arttıkça şeker pancarı üretiminin daralması kaçınılmazdır.

Ülke toplam A kotası içerisinde NBŞ kotası, AB'ye uyum sağlanması ve pancar üretimimizin korunması amacıyla AB normlarına uygun olarak % 5 düzeyine indirilmelidir.

Ayrıca, kotaların belirlenmesi konusunda Bakanlar Kurulu'na verilen yetkinin kaldırılması uygun olacaktır.

Taslakta, Şeker Kurulu'nun oluşumu ile ilgili herhangi bir değişiklik önerisi bulunmadığı anlaşılmıştır. Bilindiği üzere Şeker Kurulu'nun üyeleri, kanunun 8 inci maddesi hükümlerine göre belirlenmektedir. NBŞ kotasının % 5'e indirilmesi halinde kurulda NBŞ üreten şirket temsilcisi bulunmasına gerek kalmayacaktır. Bu nedenle kanunun 8 inci maddesinde de bu doğrultuda değişiklik yapılması gerektiği görüşündeyiz.  

MADDE 2- 4634 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Kotalar ve kotaların tespiti "MADDE 3 - Şeker üretimi ve arzında istikrarı sağlamak amacıyla pazarlanacak şeker miktarı kotalar ile belirlenir. Kotalar, Şirket veya fabrika bazında şeker türlerine ve pazarlama yılı esasına göre ayrı ayrı belirlenir. Nişasta bazlı şekerler için belirlenecek toplam A kotası, ülke toplam A kotasının % 5'ini geçemez.

Sakaroz kökenli şekerler dışındaki depolanabilir nitelikte olmayan diğer şekerler için B kotası belirlenmez.

Gıda dışı şeker ve C şekeri kota kapsamı dışındadır. Bu şekerler için kota tahsisi yapılmaz.  Gıda dışı şeker üretimi Kurul'dan izin alınmak suretiyle yapılır.

Şirketlerin veya fabrikaların A ve B kotaları her yıl en geç 31 Ekim tarihine kadar, yurt içi şeker talebi temel kriter olmak üzere, Kurul tarafından pazarlama yılı esasına göre tespit edilir.

Kotalar; son dört pazarlama yılının her birinde A kotası fiili şeker üretim faaliyetinde bulunan Şirketlerin veya fabrikaların tamamlanmış son üç pazarlama yılı fiili A kotası şekeri üretim miktarlarının aritmetik ortalamaları esas alınarak belirlenir. İlk kez üretime geçecek ve üç yaşın altındaki şeker fabrikaları ile bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce kapasite artırım izni almış olan fabrikalar için kota belirlenmesinde nominal üretim verileri esas alınır.

Yeni fabrika kurulabilmesi ve/veya mevcut fabrikaların kapasitelerini artırabilmeleri için Kuruldan izin alınması zorunludur. Şirketlere yeni kota tahsisine Kurul yetkilidir."

MADDE 3- 4634 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin üçüncü ve beşinci fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"A kotasının bir kısmı pazarlanamadığı takdirde, pazarlanamayan miktar gelecek pazarlama yılı için tahsis edilen A kotasına aktarılır ve aktarılan pazarlama yılında üretilecek A kotası fiili üretim miktarı, aktarılan miktar kadar düşürülür. Ancak, aktarılan A kotası miktarı şirketlerin talebi halinde o pazarlama yılının ilk üretiminden sayılır ve aktarılan bu miktar, kota hesaplanmasında fiili üretim olarak kabul edilir. Yurt içine pazarlanacak şeker miktarı ilgili pazarlama yılının tahsis edilen A kotası şeker miktarını geçemez. Şirketlerin talep etmesi durumunda, cari pazarlama yılı içinde ve Kurulca uygun bulunması halinde, pazarlanamayan A kotasının tamamı veya bir kısmı, şeker ve/veya işlenmiş ürün olarak ihraç edilmek kaydıyla C şekerine aktarılabilir."

"Kotaların tespiti, tahsisi, iptali, transferleri, yeni kota tahsisine ilişkin hususlar,  yeni fabrika kurulması veya kapasite artırımı ile uygulamaya ilişkin denetim esasları Kurum tarafından, çıkarılacak yönetmelik ile düzenlenir."

Taslak maddesinin 5 inci fıkrasında, "Kotaların tespiti, tahsisi, iptali, transferleri, yeni kota tahsisine ilişkin hususlar,  yeni fabrika kurulması veya kapasite artırımı ile uygulamaya ilişkin denetim esasları Kurum tarafından, çıkarılacak yönetmelik ile düzenlenir." hükmü bulunmaktadır.

Ancak, bu hususta doğrudan Şeker Kurumu'na yetki vermek yerine Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın görüşü alındıktan sonra Şeker Kurumu'nun yetkilendirilmesi uygun olacaktır.

MADDE 3- 4634 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin üçüncü ve beşinci fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"A kotasının bir kısmı pazarlanamadığı takdirde, pazarlanamayan miktar gelecek pazarlama yılı için tahsis edilen A kotasına aktarılır ve aktarılan pazarlama yılında üretilecek A kotası fiili üretim miktarı, aktarılan miktar kadar düşürülür. Ancak, aktarılan A kotası miktarı şirketlerin talebi halinde o pazarlama yılının ilk üretiminden sayılır ve aktarılan bu miktar, kota hesaplanmasında fiili üretim olarak kabul edilir. Yurt içine pazarlanacak şeker miktarı ilgili pazarlama yılının tahsis edilen A kotası şeker miktarını geçemez. Şirketlerin talep etmesi durumunda, cari pazarlama yılı içinde ve Kurulca uygun bulunması halinde, pazarlanamayan A kotasının tamamı veya bir kısmı, şeker ve/veya işlenmiş ürün olarak ihraç edilmek kaydıyla C şekerine aktarılabilir."

"Kotaların tespiti, tahsisi, iptali, transferleri, yeni kota tahsisine ilişkin hususlar,  yeni fabrika kurulması veya kapasite artırımı ile uygulamaya ilişkin denetim esasları Kurum tarafından belirlenir. Ancak, bu konuda çıkarılacak yönetmelikler Bakanlığa sunulur. Bakanlık, Müsteşarlığın da görüşünü aldıktan sonra Kuruma, yönetmelik çıkarma yetkisi verir.

MADDE 4- 4634 sayılı Kanunun 5 inci maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Hammadde temini, hammadde ve şeker fiyatları

MADDE 5- Şeker pancarı, Şirketlerin ekim alanlarında sözleşmeli olarak ürettirilir. Pancar dışındaki diğer hammaddeler de öncelikle yurt içi üretimden karşılanır. Kurul onayı olmaksızın ekim alanları dışından temin edilen pancar ile ithalat yoluyla temin edilen pancar dışı hammaddelerden elde edilen şekerler C şekeri sayılır.

Şeker pancarı fiyatları her yıl, şeker fabrikası işleten gerçek ve tüzel kişiler ile üreticiler ve/veya temsilcileri arasında varılan mutabakata göre belirlenir. Şeker satış fiyatları ise, şeker fabrikası işleten gerçek ve tüzel kişiler tarafından serbestçe belirlenir. Kurul, gerekli hallerin varlığında pancar veya A kotası şeker için minimum fiyat belirlemeye yetkilidir.

Bunlara ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir." 

Şeker pancarı üretiminin sözleşmeli olarak yapılması genel anlamda yararlı görülmekle birlikte, ODA'mız, sanayicinin örgütsel gücünün, örgütleşememiş çiftçinin hakkını gasp etmeyecek, üretimin sürdürülebilirliğini sağlayacak bir sözleşmeli üretim planlamasına gidilmesi gerektiğini savunmaktadır. Bu nedenle taslak maddesinin sözleşme ile ilgili kısımlarında düzenleme yapılması gerekmektedir.

Ayrıca, AB mevzuatına uyum sağlanabilmesi amacıyla, üretici temsilcisi veya şirketlerin başvuruları doğrultusunda kurul, pancar için minimum, şeker için referans fiyat belirleme yetkisinde olmalıdır.

MADDE 4- 4634 sayılı Kanunun 5 inci maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Hammadde temini, hammadde ve şeker fiyatları

MADDE 5- Şeker pancarı, Şirketlerin ekim alanlarında sözleşmeli olarak ürettirilir. Şeker pancarı ekim alanları, şirketlere tahsis edilen kota miktarları dikkate alınarak kurulca tespit edilir. Sözleşme esasları ise, şirketler ile üretici ve/veya üretici temsilcisinin uzlaşısı sonucunda belirlenir. Uzlaşı doğrultusunda sözleşme yapılarak taraflarca imzalanır.

Pancar dışındaki diğer hammaddeler de öncelikle yurt içi üretimden karşılanır. Kurul onayı olmaksızın ekim alanları dışından temin edilen pancar ile ithalat yoluyla temin edilen pancar dışı hammaddelerden elde edilen şekerler C şekeri sayılır.

Şeker pancarı fiyatları her yıl, şeker fabrikası işleten gerçek ve tüzel kişiler ile üreticiler ve/veya temsilcileri arasında varılan mutabakata göre belirlenir. Şeker satış fiyatları ise, şeker fabrikası işleten gerçek ve tüzel kişiler tarafından serbestçe belirlenir. Kurul, üretici temsilcisi veya şirketlerin başvurusu ve gerekli hallerin varlığı halinde, tarafların katılımıyla oluşacak uzlaşma neticesine göre pancar için minimum ve A kotası şeker için referans fiyat belirleyebilir.

Bunlara ilişkin usul ve esaslar Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir."