TARIM ARAZİLERİNİ KORUYAMADIK

5403   Sayılı “Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu” 2005 yılında TBMM de kabul edildiğinde ne kadar sevinmiştik. Meslek odası olarak bizimde payımız vardı. Bu yasanın çıkması için çok uğraşmış,çok mücadele vermiştik. Artık tarım arazilerini koruyacak ,onların amaçları dışında kullanılmasını önleyecek bir yasaya kavuşmuştuk.

Yasa gereği her ilde “ Toprak Koruma Kurulları “ oluşturulacak , ilin valisi başkanlığında 9 üye ile toplanan Toprak Koruma Kurullarında 5 kamu temsilcisi ,Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden veya Türkiye Ziraat Odaları Birliğinden 1 temsilci ,TMMOB Ziraat Mühendisleri Odasından 1 temsilci ve TEMA dan 1 temsilci olmak 3 sivil toplum kuruluşunun temsilcisi ve 1 üniversite temsilci olacak ve bu kurul, üye sayısının 3/5 inin oyu ile karar alacaktı.

Artık Toprak Koruma Kurulu topraklarımızın güvencesi olacaktı. Sonra ne oldu ?

2017 yılında 30265 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “ Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Planlanmasına Dair Yönetmelik “ ile 2005 tarihli “ Uygulama Yönetmeliği “ yürürlükten kaldırıldı.

2018 yılında yönetmelik tekrar değiştirildi. “Toprak Koruma Kurulunun tam sayısı ile toplanması esastır, ancak zorunluluk halinde en az 6 üye ile toplanabilir. Kurul, kararları en az beşte üç çoğunlukla ve en az 6 üyenin aynı yönde oy kullanması şartı ile alınır. Ancak kamuya ait enerji ve ulaşım yatırım projelerinde Kurul kararları toplantıya katılan üyelerin çoğunluğu ile de alınabilir “ şeklinde tekrar değiştirildi.

Yani 2005 yılında çıkarılan kanun gereği ilin valisi başkanlığında 9 üye ile toplanan Toprak Koruma Kurulunda yapılan değişikliklerle, zorunluluk halinde 6 üye ile toplanılarak 4 üye ile karar alınması mümkün hale getirilmiş oldu.

Böylece Kurul içerisindeki başta öngörülen demokratik yapı, kamu ile birlikte 6 üye ,aslında 2 üyenin oyu ile karar alınabilir bir şekle dönüşerek Toprak Koruma Kurullarının kurulduğu günden bu yana yapısı tamamen işlevsiz hale getirilmiş oldu.

Samsun’da kurulan İl Toprak Koruma Kurulu’na yıllar itibariyle gelen amaç dışı arazi kullanımı ile ilgili talepler çok farklı sektörlerden olmuştur. Hastane , sağlık ocağı, okul, dershane, cami, organize sanayi, turizm tesisi, karakol, boru hattı, hayvancılık işletmeleri, kum-çakıl ocakları, belediye imar değişikliği, kömür depolama, akaryakıt ve LPG istasyonu, pirinç fabrikası, kereste fabrikası, un fabrikası, yem fabrikası, mermer işleme fabrikası, çimento fabrikası , ticari depo, enerji santralleri, kantar, lokanta,vd.

Yasanın çıktığı ve İl Toprak Koruma Kurulunun kurulduğu 2005 yılından 2019 yılına kadar geçen 15 yıllık süreçte Samsun’daki tarım arazilerini bu şekilde kullanmak üzere 685 başvuru olmuş ve Toprak Koruma Kurulu talep edilen toplam 87 342 dekar arazinin % 60 ına yakın bir kısmı (50 790 dekar)   izin vermiştir.

Amaç dışı kullanıma izin verilen arazilerin yaklaşık % 15 i sulu mutlak tarım, sulu marjinal tarım ve sulu özel ürün arazisidir.

2005 yılında kabul edilen “ Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Yasası” ndan 2005-2019 dönemini kapsayan   15 yıllık süreçte ; ne ülke genelinde, ne de Samsun özelinde beklenilen fayda ne yazık ki sağlanamamış ve tarım arazileri, başta sanayi, kentleşme, turizm ve diğer sektörlerin talepleri doğrultusunda amaç dışı kullanıma açılmış ve üretim dışına çıkmaya devam etmiştir.

Artan nüfus dikkate alındığında ve 1 cm toprağın 150 ile 350 yıl arasında oluştuğu bilim çevrelerince kabul edildiğine göre , elimizdeki, mevcut toprak kaynağını çok iyi korumamız gerektiği gerçeğini   kabullenmek zorundayız.

Tarım arazilerinin % 70 i ova topraklarından oluşan Samsun’da ,özellikle alüvyonal toprak yapısının yer aldığı Kızılırmak ve Yeşilırmak deltalarının oluşturduğu Bafra ve Çarşamba Ovalarında amaç dışı arazi kullanım talepleri Samsun İl Toprak Koruma Kurulu tarafından iki defa düşünülerek karara bağlanmalıdır.

Erozyon ve yanlış toprak kullanımı yüzünden özellikle Çarşamba Ovası bir orman görünümü almışken , bir de amaç dışı kullanım talepleri Türkiye’de sayıları çok az olan bu ovaların hızlı bir şekilde tarım dışına çıkmasına neden olmaktadır.

Toprak – hava – su , sahip çıkacağımız ,sürdürülebilir bir tarım ve yaşanabilir bir çevre, önceliğimiz olmalıdır.

• 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Yasası’nın tarımsal potansiyeli yüksek büyük ovaların belirlenmesi ve korunmasını düzenleyen 14. maddesi gereğince, Bakanlar Kurulu tarafından Çarşamba , Bafra ve Vezirköprü Ovaları tarımsal potansiyeli yüksek ova kapsamına alınmıştır. Böylece bu ovalarla ilgili gelebilecek tarım dışı amaçlarla arazi kullanımı teklifleri İl Toprak Koruma Kurulu tarafından daha dikkatli incelenmeli gerekirse yerinde etüt edilmelidir. 

• Tarım dışı amaçlı izin verme sürecinde , alternatif alan arama konusunda gerekli özen gösterilmeli , temel yaklaşım tarım topraklarının korunması olmalıdır. 

• Bu ovaların korunması İl Toprak Koruma Kurulu’nun öncelikli görevi olmalıdır.22/02/2021 Hasan ÇOBANCI  

        ZMO Samsun Şube Başkanı