Basın Bildirisi                                  

TARIM BAKANLIĞI GÜVENLİK GEREKÇESİYLE DENETİMLERİ ARTTIRACAĞINA

NİTRATLI GÜBRELERİN SATIŞINI DURDURMAKTADIR...

Terör olaylarında son yıllarda nitelikli patlayıcılar yanında ağırlıklı olarak gübre (amonyum veya potasyum nitrat) kullanması üzerine Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB ) nitratlı gübrelerin satışını geçici olarak durdurarak bir skandala imza atmıştır. Büyük ölçüde tarım sektöründe gübre olarak değerlendirilen, ancak geçtiğimiz yıldan bu yana artan terör olaylarında ‘‘patlayıcı madde imalinde kullanıldıklarına‘‘ ilişkin haberlerle gündeme gelen nitratlı gübrelerin bayiler aracılığı ile satışı; ne yazık ki güvenlik kuvvetlerinin bu kötü kullanımı engelleyememesi üzerine geçici olduğu belirtilen ve ne zaman satılacağına dair bir tarih verilmeden durdurulmuştur.

Türkiye‘de 1,5 milyonu nitratlı gübreler olmak üzere yılda 6 milyon ton gübre kullanılmaktadır. Gübre satışı Tarım Bakanlığından izinli 9 bin 700 bayi tarafından gerçekleştirilmektedir. Yasaklama sonrası 65.000 tona yakın nitratlı gübre yedi-emine alınmıştır.

Bitkiler için gerekli gübrelerden en önemlisi azotlu gübrelerdir. Toprakta bulunan azot miktarı bitkilerin sağlıklı olarak büyümesi, kaliteli ve yüksek oranda mahsul vermesi için yeterli değildir. Bu bakımdan bitkinin ihtiyacı olan azotun, azotlu gübrelerle toprağa verilmesi gerekmektedir. Bütün azotlu gübrelerin ana maddesi amonyaktır (NH3). Amonyak doğrudan gübre olarak kullanılabilmesi mümkün olmakla birlikte taşınması, depolanması ve toprağa uygulanmasında bazı zorluklar bulunmaktadır. Bu nedenle amonyak kullanmak yerine taşınması, depolanması ve uygulanması daha kolay olan azotlu gübreler üretilmiştir. Bütün azotlu gübrelerin ham maddesi amonyak olduğu ve toprağa uygulandıklarında da parçalanarak amonyum ve nitrata dönüştükleri için herhangi bir azotlu gübre ile bitkinin azot ihtiyacını karşılamak mümkündür. 

Nitratlı gübreler, diğer gübrelere göre çok çabuk eriyip, bitkinin kullanımına hazır hale geldiğinden avantajlıdır. Bu bakımdan diğer gübre çeşitleri ile arasında nem, ısı ve topraktaki mikroorganizma durumuna bağlı olarak 3-4 haftalık farklılıklar ortaya çıkabilmektedir. Bu süre bazı bitki türleri için oldukça önemlidir. Bitkinin kısa sürede azot ihtiyacını karşılayamaması halinde fizyolojik olarak zarar görecek, verim kayıpları ortaya çıkacaktır. Öte yandan Nitratlı gübreler birim azot miktarı açısından diğer azotlu gübrelere göre daha ucuzdur. Yasaklama çiftçilerin zaten yüksek olan girdi fiyatlarının daha da artmasına yol açacaktır.Özellikle mevsim itibari ile bitkilerin gübreye gereksinim duyduğu bu günlerde nitratlı gübrelerin güvenlik gerekçesi ile yasaklanması tarımın ve çiftçinin cezalandırılması anlamına gelmektedir. Hükümet ne yazık ki zafiyete düştüğü her durumda olduğu gibi bu olayda da sorunu en kolay bir şekilde yasakçı zihniyetle çözmenin  (!) dışında bir çözüm üretememektedir

Nitratlı gübreler gerçekte kendi başına patlayıcı madde değildir. Ancak bu gübreler mazot ile karıştırılıp ve dinamit gibi güçlü bir patlayıcı ile detone ettirilerek kullanılırsa orta derece şiddetine sahip bir patlayıcıya dönüşürler. Bu patlayıcı sistemin çelik bir kap içinde patlatılması sonucu maksimum patlayıcı etkisi gösteren bir özellik kazanırlar. Bu şekilde yapılan bir patlatma ile çelik kap içinde yüksek basınclı gazlar oluşur ve bu nedenle parça tesiri ile ciddi bir hava şoku yaratılır. Bu nedenle nitratlı gübreler gerçekte patlayıcı - yanıcı olan mazot, dinamit lokumu gibi maddelerle özellikle patlama sırasında da basıncı arttırmak üzere LPG tüpleri ya da başka bir kapalı kaplar kullanılarak patlatılmaktadır. Türkiye‘de bazı firmalar tarafından üretilen, ithalat imkânı da olan amonyum nitrat gübresinin yanısıra amonyum nitratın patlayıcı olarak kullanılması için özellikle yüksek azotlu olarak da (% 37 nitrat oranında) üretildiği bilinen bir gerçektir. Gübre olarak her yerde satılabilen bu maddenin patlayıcı olarak üretileninin satışı jandarmanın izni ve gözetimi altındadır. Teröristlerin patlayıcı yapımında kullandıkları gübre olarak piyasada satılan nitratlı gübrelerdir.

Şüphesiz ki hiçbir şey insan hayatının üzerinde değildir. İnsanlarımızın zarar görmesinin, can ve mal kaybına yol açılmasının engellenmesi için bir takım önlemler alınması anlaşılabilir bir durumdur. Ancak coğrafyamızdaki kaotik durum ve ülkelerin sınırlarının kontrolündeki zafiyetler dikkate alındığında, bu önlem ne kadar etkili olacaktır? Bölgedeki birçok örgüt, devletlerde olması gereken, legal yollarla elde edilmesi mümkün olmayan çok farklı silah ve askeri malzemeye sahipken, nitratlı gübrelerin satışının yasaklanmasının, üretimde verimlilik ve karlılık için bu gübrelere ihtiyaç duyan çiftçileri mağdur etmek dışında bir etkisi olacak mıdır?

Getirilen yasaklamadan çiftçiler dışında etkilenecek olan bir kesim de, bu işin ticaretini yapan çok sayıda meslektaşımızın yer aldığı gübre bayii, dağıtıcısı ve toptancısının elinde bulunan nitratlı gübrelerin durumudur. Bakanlığın bu konudaki belirsizliği ortadan kaldırarak, bir an evvel bu işin ticaretini yapanların mağduriyetlerini gidermesi gerekmektedir

Esasen sorun gübre üretimi, tüketimi ve ithalatı ile ilgili alandaki başıbozukluk ve denetimsizlikten kaynaklanmaktadır.Özellikle dışalım yoluyla alınan nitratlı gübrelerdeki nitrat oranı yüksektir. 10 Ekim 2015 tarihinde GTHB tarafından çıkartılmış olan Nitrat Azotu İçeren kimyevi Gübrelerin Satışı, Nakli ve Stok Bildiriminin Kontrolüne Dair Tebliğ`in tekrar gözden geçirilerek il ve ilçe tarım müdürlükleri, güvenlik güçleri,  gübre dağıtım ve satış bayilerinin sorumluluğu arttırılmalıdır. Amaç dışı kullanımının önlenmesi için gübre satışlarının disipline edilmesine, bu konuda eğitim almış kişilerce satışının yapılmasına ihtiyaç vardır.Coğrafik bilgi sistemlerinin günümüzde artık her alanda kullanılması nedeniyle çiftçinin gübre gereksinimi belirlenerek ihtiyaç fazlası gübre satışına kısıtlama getirilmelidir.

Valilikler tebliğdeki hükümlere ek olarak bunların il içindeki taşıma, dağıtım, kullanım ve satış işlemleri ve bu işlemlerle ilgili konularda ilave tedbirler almalıdır. Çiftçilerin ürün ve ekilen arazi miktarını belirten resmi evrakları tarım müdürlüklerine tasdik ettirerek toprak için gerekli gübre ihtiyacını hesaplatıp dağıtıcıdan onaylanmış belgelerle gübre almaları sağlanmalıdır. Konunun takibi için Tarım Müdürlüklerinde ziraat ve kimya mühendislerinden oluşan bayi kontrol ekipleri oluşturularak piyasanın kontrol edilmesi sağlanmalıdır.Gerekirse, nitratlı gübrelerin kullanımı Tarım Bakanlık Teşkilatı tarafından veya Bakanlık teşkilatının gözetiminde yapılmalıdır

Söz konusu tebliğdeki sınırlamaların ve önlemlerin nasıl yapılacağına dair bir yönetmelik hazırlanarak hayata geçirilirse eminiz ki istenmeyen olayların ortaya çıkmasına neden olan nitratlı gübrelerin amaç dışı kullanımı büyük ölçüde önlenmiş olacaktır.

Kamuoyuna saygı ile duyururuz.

                 TMMOB                                                                     TMMOB

   ZİRAAT MÜHENDİSLRİ ODASI                                 KİMYA MÜHENDİSLRİ ODASI