27-31 TEMMUZ 2004 TARİHLERİ ARASINDA CENEVRE’DE YAPILAN DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (DTÖ) GÖRÜŞMELERİNDEN SONRA, TARIM ALANINDA ORTAYA ÇIKAN ÇEVRE ANLAŞMA (FRAMEWORK FOR ESTABLİSHİNG MODALİTİES İN AGRİCULTURE) ÇOĞU ZAMAN YETERSİZ BİR TARTIŞMA DÜZLEMİ YARATMIŞ; DAHA DA ÖNEMLİSİ ANLAŞMANIN TÜRKİYE’YE VE GELİŞME YOLUNDAKİ ÜLKE (GYÜ) EN AZ GELİŞMİŞ ÜLKE (EAGÜ) GRUPLARINA GELECEKTEKİ ETKİLERİ KONUSUNDA YANLIŞ DEĞERLENDİRMELER ORTAYA ÇIKMIŞTIR.

DTÖ TERMİNOLOJİSİNİN EGEMEN OLDUĞU ÇERÇEVE ANLAŞMA METNİNİN ANLAŞILABİLMESİ, ANCAK CENEVRE SÜRECİNİ ÖNCELEYEN GELİŞMELERİN SAĞLIKLI DEĞERLENDİRİLMESİ İLE OLANAKLIDIR. ÇÜNKİ CENEVRE, ASI OLARAK, URUGUAY TURU SONRASINDA İMZALANAN TARIM ANLAŞMASI HÜKÜMLERİ UYARINCA, GYÜ TAAHHÜTLERİNİN SON BULACAĞI 2004 YILINDA ORTAYA ÇIKAN SIKIŞMIŞLIĞIN BİR SONUCUDUR…

KÜRESEL GÜÇ MERKEZLERİ AÇISINDAN DOHA VE CANCUN’DA ALINAN BAŞARISIZ SONUÇLAR, ONLARI, CENEVRE’DE BİR “ÇÖZÜM” ÜRETMEYE VE BİR ANLAMDA TAVİZ VERMEYE ZORLAMIŞTIR. ANCAK “VERİLEN TAVİZ-KARŞILIĞINDA ALINAN ÖDÜN” ANALİZİNİN SAĞLIKLI YAPILMASI, GÖRÜNENİN ALTINDA YATAN GENEL EĞİLİMİ OLANCA AÇIKLIĞI İLE ORTAYA KOYMAKTADIR…

TARIM TİCARETİNİN LİBERALİZASYONU, II.DÜNYA SAVAŞI SONRASI KURULAN BRETTON WOODS SİSTEMİ İÇİNDE, DİĞER SEKTÖRLERİN AKSİNE ÇOKTARAFLI ULUSLARARASI ANLAŞMALARA KONU OLAMAMIŞ, BUNUN YERİNE ÜRÜNLER BAZINDA YAPILAN YA DA İKİLİ ANLAŞMALARLA DAHA DAR “ÇÖZÜMLEMELER” YARATILMAYA ÇALIŞILMIŞTIR.

GATT’IN DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ’NE DÖNÜŞTÜĞÜ SÜREÇTE, 1986 YILINDA BAŞLAYAN VE ÇETİN MÜZAKERELER SONUCUNDA ANCAK 1994 YILINDA BİTİREBİLEN DTÖ URUGUAY TURU SONRASINDA İMZALANAN SONUÇ ANLAŞMASI (FİNAL ACT), TARIM TİCARETİNİ GENİŞ ORANDA LİBERALİZE EDEN İLK ULUSLARARASI ANLAŞMA OLARAK NİTELENEBİLİR.

URUGUAY TURU (UT); İÇ DESTEKLERİN AZALTILMASI, PAZARA GİRİŞİN KOLAYLAŞTIRILMASI VE DIŞSATIM SÜBVANSİYONLARININ İNDİRGENMESİ ESASLARINA DAYANMAKTADIR. GELİŞMİŞ ÜLKELER (GÜ) AÇISINDAN 6 YILLIK İNDİRİM ÜRECİ 1995 – 2000 YILLARI ARASINDA, GYÜ’LER İÇİN İSE 10 YILLIK SÜRECİ 1995-2004 YILLARI ARASINDA UYGULANMIŞTIR.

TÜRKİYE, UT TARIM ANLAŞMASI’NIN İÇ DESTEKLERİN AZALMASI TAAHHÜDÜ KAPSAMINA, GYÜ’’ER İÇİN GEÇERLİ OLAN DE MİNİMİS KOŞULARI GEREĞİNCE GİRMEMİŞ,YÜKSEK KOTE EDİLEN GÜMRÜK VERGİLERİ NEDENİYLE, BİRKAÇ ÜRÜN DIŞINDA, GENEL OLARAK PAZARA GİRİŞ HÜKÜMLERİNDEN VE BÜTÇE ZORLUKLARI NEDENİYLE ZATEN KULLANILMADIĞI DIŞSATIM SÜBVANSİYONLARININ İNDİRGENMESİ HÜKÜMLERİNDEN OLUMSUZ ETKİLENMİŞTİR.

İZLEYEN SÜREÇTE, 2000 YILI BAŞINDAN BERİ YOĞUN BİR ŞEKİLDE YÜRÜTÜLMEKTE OLAN RESMİ VE GAYRİRESMİ TOPLANTILARIN DEVAMINDA 2001 YILI KASIM AYINDA KATAR’IN DOHA KENTİNDE DÜZENLENEN BAKANLAR KONFERANSI TARIM ALANINDA LİBERALİZASYON YAPILABİLMESİNE YÖNELİK İRADE BEYANI DIŞINDA SOMUT BİR SONUÇ ÜRETEMEDEN DAĞILMIŞTIR.

2003 YILININ EYLÜL AYINDA MEKSİKA’NIN CANCUN ŞEHRİNDE YAPILAN BAKANLAR KONFERANSI İSE, GÜ’LER İÇİN ADETA FELAKETİN HABERCİSİ İDİ… CANCUN’A DEK ABD VE AVRUPA’NIN VE ZAMAN ZAMAN ONLARA EKLENEN CAIRNS GRUBUNUN PAZARLIKLARINI İZLEMEKLE YETİNEN VE GENİŞ ANLAMDA KAYBEDEN AZGELİŞMİŞ DÜNYA, HİNDİSTAN VE MALEZYA’NIN ÖNCÜLÜĞÜNDE KENDİ İSTEMLERİNİ DİLE GETİRMİŞTİR.

ÖZELLİKLE ABD’NİN, BİR AVUÇ PAMUK ÜRETİCİSİNE YILDA 12.5 MİLYAR DOLAR DESTEK VERİRKEN,GYÜ VE EAGÜ’LERDEN PAZARA GİRİŞ KISITLARINI KALDIRMASINI İSTEMESİNİN ADİL OLMADIĞI, CANCUN’DAN AKILLARDA KALAN BİR TEMEL SAV OLARAK ÖNE ÇIKMIŞTIR. BU KOŞULLARDA CANCUN TAM BİR FİYASKO İLE SONUÇLANMIŞTIR…

CANCUN SÜRECİ, ŞU GERÇEĞİN ALTINI ÇİZMİŞTİR; YA GÜ’LER DIŞSATIM SÜBVANSİYONLARINI KORUMAK KONUSUNDAKİ ISRARLARINDA VAZGEÇECEKLER, YA DA SÜREÇ ÇOKTARAFLI BİR ANLAŞMA AÇISINDAN TÜMÜYLE TIKANACAK VE YENİDEN MAL BAZINDA İKİLİ ANLAŞMALAR DÖNEMİNE GİRİLECEKTİR…

İŞTE BU ORTAMDA, “İLERİ TARIM MÜZEAKERELERİ” OLARAK ADLANDIRILAN SÜRECİN SON HALKASI, 27-31 TEMMUZ 2004 TARİHLERİNDE CENEVRE’DE YAPILAN DTÖ GÖRÜŞMELERİNİN ARDINDAN ORTAYA ÇIKAN ÇERÇEVE ANLAŞMA OLMUŞTUR.

UT’NUN DEVAMI NİTELİĞİNDE, CENEVRE’DE DE ANLAŞMA PAZARA GİRİŞ, İÇ DESTEKLER VE DIŞSATIM SÜBVANSİYONLARI OLMAK ÜZERE ÜÇ TEMEL ESASA OTURTULMUŞTUR.

PAZARA GİRİŞ, KORUNAN İÇ PAZARLARIN KİLİDİNİ AÇMAYA YÖNELİK BİR DÜZENLEMEDİR. CENEVRE’DE, BU ALANDA,BİR BANT UYGULAMASI BELİRLENMİŞTİR. BANT SAYISI, HER BANT ARALIĞINA GİREN TARİFE SAYISI VE BANT ARALIĞI İÇİN UYGULANACAK OLAN İNDİRİM YÖNTEMİ BU SİSTEMİN CAN ALICI NOKTALARIDIR. İSVİÇRE FORMÜLÜ, LİNEER FORMUL YA DA KARMA FORMÜL YA DA KARMA FORMÜL, GÜMRÜK VERGİLERİNİN İNDİRGENME HIZ VE ORANINI BELİRLEYECEKTİR.

ANLAŞMALARDA İSVİÇRE FORMÜLÜNÜN BENİMSENMESİ, TÜRKİYE’NİN YÜKSEK GÜMRÜK VERGİLERİ İLE KORUDUĞU SEKTÖR (HAYVANSAL ÜRENLER, ENDÜSTRİ BİTKİLERİ,TAHILLAR VB) İÇİN GÜMRÜK VERGİLERİNİN HIZLA DÜŞECEĞİ ANLAMINA GELİYOR. DTÖ’NÜN, TARİFE DIŞI ENGEL DENETİMLERİNİ YOĞUNLAŞTIRACAĞINI VE İZİN BELGESİ GİBİ DIŞALIMI ENGELLEMEK İÇİN KULLANILAN YÖNTEMLERE YAPTIRIM UYGULAYACAĞINI ÖNGÖRMEK HİÇ ZOR DEĞİL…

İÇ DESTEKLERDE BİR İNDİRİM UYGULAMASI DA, GÜ-GYÜ-EAGÜ GRUPLARI İÇİN FARKLI SONUÇLAR ÜRETEBİLECEK NİTELİKTE. DTÖ’NÜN TİCARETİ BOZUCU OLARAK NİTELEYEREK YASAKLADIĞI KIRMIZI KUTU DESTEKLER (PAZAR FİYATI DESTEKLERİ – GİRDİ DESTEKLERİ VB), ASLINDA BAŞTA ABD VE AB’NİN, EN AZ YARIM YÜZYILDIR BÜYÜK FİNASMAN KAYNAKLARI KULLANARAK ÜRETİCİSİNE VERDİĞİ DESTEKLERDİR. BU ÜLKELERDE, BU DESTEK POLİTİKALARININ SONRASINDA OLUŞAN SAĞLAM TARIMSAL YAPI, BU DESTEKLERİN ÜRETİMLE BAĞLANTISIZ (DE COUPLED) OLARAK ÜRETİCİYE YÖNLENDİRİLMESİNE OLANAK TANIMAKTA BAŞKA BİR DEYİŞLE SAKINCA YARATMAMAKTADIR.BU ÇERÇEVEDE, DOĞRUDAN GELİR DESTEĞİ GİBİ ÜRETİMLE BAĞIMSIZ FORMLARDA GÜ’LER, DESTEKLERİNİ YENİDEN FORMÜLE ETMEKTE VE İZİN VERİLEN MAVİ KUTU DESTEKLER İÇİNDE TOPLAMAKTADIR. BUNA KARŞILIK GYÜ’LER VE EAGÜ’LER, TARIMSAL YAPI BOZUKLUKLARI – YÖNETİM SORUNLARI VE BÜTÇE KISITLARI NEDENİYLE, TARIMLARINI YETERİNCE DESTEKLEYEMEMEKTE, DESTEKLERİNİ DÖNÜŞTÜRMEKTE ZORLANMAKTA, YENİ DESTEK FORMLARI DA TARIMIN FİNANSMAN AÇIĞINI DAHA DA DERİNLEŞTİRMEKTEDİR.

TÜRKİYE, ANLAŞMA’NIN DE MİNİMİS HÜKMÜ UYARINCA, BİR DESTEK İNDİRGEME HAAHHÜDÜ ALTINDA OLMAMASINA KARŞIN, KRİZLER SONRASI DÖNEMDE TARIM SEKTÖRÜNE 1.2 MİLYAR DOLAR İLA 3 MİLYAR DOLAR DÜZEYİNDE YILLIK DESTEK UYGULANABİLMİŞTİR. ÜSTELİK DESTEKLERİN BÜYÜK ÇOĞUNLUĞU, ARAZİ MÜLKİYETİNE DAYALI DGD UYGULAMALARI ÇERÇEVESİNDE, ÜRETİCİYE ULAŞMAMIŞ VE TARIM DIŞI KANALLARA AKMIŞTIR. TARIM DESTEĞİNİN AB’DE YILLIK 50 MİLYAR DOLAR DÜZEYİNDE OLMASI, BUSH YÖNETİMİNİN MEVCUT DESTEKLERE İLAVETEN ABD TARIMI İÇİN 85 MİLYAR DOLAR DAHA AYIRMASI, GÜ’LER İLE GYÜ’LER VE EAGÜ’LERİN KAYNAK KULLANMA ADALETSİZLİĞİNİ ÇARPICI BİR ŞEKİLDE ORTAYA KOYMAKTADIR. DTÖ ANLAŞMASI’NDA BULUNAN “YOKSUL ÜRETİCİYE GİRDİ DESTEĞİ SERBESTİSİ” İSE, 1999 YILINDAN BU YANA, YİNE TÜRKİYE TARAFINDAN KULLANILMAMAKTADIR. ANLAŞMA İLE YÜZDE GYÜ’LER İÇİN 10 OLAN DE MİNİMİS SINIRININ İNDİRGENMESİ TÜRKİYE’NİN ZATEN SAĞLAYAMADIĞI İÇ DESTEKLER AÇISINDAN DAHA DA VAHİM BİR DURUM YARATACAKTIR.

ÇERÇEVE ANLAŞMANIN ÜÇÜNCÜ AYAĞI İSE, DIŞSATIM SÜBVANSİYONLARI ALANINDADIR. GÜ’LER, DIŞSATIM SÜBVANSİYONLARININ AZALTILMASI VE SÜREÇ İÇİNDE TÜMÜYLE KALDIRILMASINI BENİMSEMİŞ GÖRÜNMEKTEDİRLER.

GÜ’LERİN TIKANAN GÖRÜŞME SÜRECİNİ AŞMAK İÇİN KULLANDIKLARI VE DÜNYA KAMUOYUNA “BÜYÜK TAVİZ” DİYE SUNULAN BU YAKLAŞIM, DİKKATLİ BİR ANALİZDE, VERDİĞİ GÖRÜNTÜYLE TAMAMEN ZIT BİR SONUÇ ÜRETMEKTEDİR.

ABD VE AB’NİN DIŞSATIM SÜBVANSİYONUNA AYIRDIĞI KAYNAK MİKTARI, YILLIK 15 MİLYAR DOLAR DÜZEYİNDEDİR. GÜ’LERİN YILDA 300 MİLYAR DOLAR DÜZEYİNDE İÇ DESTEK İÇİN KAYNAK KULLANDIĞI DÜŞÜNÜLDÜĞÜNDE, TOPLAM DESTEKLER İÇİNDE DIŞSATIM SÜBVANSİYONLARININ GÖRECE DAHA AZ ÖNEMLİ OLDUĞU AÇIKTIR. İŞTE ABD VE AB, BU NOKTADAN VERDİKLER SÖZDE TAVİZLERLE, PAZARA GİRİŞ VE İÇ DESTEKLER GİBİ İKİ BÜYÜK ALANDA, KENDİLERİ İÇİN YAŞAMSAL ÖNEM TAŞIYAN “İLERLEMELER” SAĞLAYACAKLAR...

BÜTÇE OLANAKLARI YETERLİ OLMAYAN GYÜ VE EAGÜ’^LER, TARIMLARINI ANCAK GÜMRÜK VERGİLERİ İLE KORUYABİLMEKTEDİRLER.

ÇERÇEVE ANLAŞMA İLE AÇILAN SÜREÇTE, GÜMRÜK VERGİLERİNDEKİ HIZLI İNDİRİM, YOKSUL ÜLKELERİN YOKSUL ÜRETİCİLERİ İÇİN YIKICI SONUÇLAR ÜRETECEK.

OYSA GÜ’LER BU ALANDA DA KENDİ ÇIKARLARINA BİR DÜZENLEMEYİ, ANLAŞMA KOŞULU HALİNE DÖNÜŞTÜRMÜŞLERDİR. BUNA GÖRE, GÜ’LER, TARİFELERİNİ DÜŞÜK TUTMAK SURETİYLE, ÖZEL KORUNMA ÖNLEMLERİ UYGULAMA HAKKI KAZANMIŞLARDIR.

BÖYLECE GÜ’LER, BİR MALIN DIŞALIM FİYATININ O ÜRÜNÜN ÜRETİLEBİLİRLİĞİNİ TEHDİT EDECEK ÖLÇÜDE DÜŞÜK BİR FİYATLA PAZARA GİRMESİ DURUMUNDA, DIŞALIMA EK VERGİ KOYMA VE HATTA BİRTAKIM KISITLAMALAR GETİRME OLANAĞINA KAVUŞMUŞLARDIR.

GIDA YARDIMLARININ BİLE TİCARET ARACI HALİNE DÖNÜŞTÜRÜLDÜĞÜ DÜNYADA, BU “OLANAK” AMACI DIŞINDA KULLANILMAKTADIR. BUNA KARŞILIK, İÇLERİNDE TÜRKİYE’NİN DE BULUNDUĞU GYÜ’LER, ANLAŞMA’NIN BU KORUMA HÜKMÜNDEN YARARLANAMAMAKTADIR.

ÖNÜMÜZDEKİ SÜREÇTE, ÇERÇEVE ANLAŞMA’NIN İÇİNİN DOLDURULMASINA YÖNELİK GÖRÜŞMELER BAŞLAYACAKTIR. BU SÜREÇ, TÜM ÜLKELER İÇİN OLDUĞU GİBİ, TÜRKİYE İÇİN DE YAŞAMSAL ÖNEM TAŞIMAKTADIR.

BU SÜRECE YÖNELİK OLARAK, TÜRKİYE KAMU YÖNETİMİNİN, DEMOKRATİK KİTLE ÖRGÜTLERİ, ÇİFTÇİ ÖRGÜTLERİ VE AKADEMİSYENLERİN KATKISI İLE GÖRÜŞME POZİSYONUNU HAZIRLAMASI VE SÜRECİN ETKİN BİR AKTÖRÜ OLARAK, GYÜ-EAGÜ GRUBUNA LİDERLİK YAPACAK BİR KONUMA HAZIRLANMASI GEREKMEKTEDİR. BU GÜNE KADAR OLDUĞU GİBİ, AB’NİN PEŞİNE TAKILMAK, TÜRKİYE İÇİN UYGUN SONUÇLAR ÜRETMEYECEKTİR.

DAHA DA ÖNEMLİSİ, TÜRKİYE, PAZARA GİRİŞ KOŞULLARININ İÇ PİYASAYI KORUYAMAYACAK DURUMA GERİLEYECEĞİ YAKIN GELECEK İÇİN, HEM TARIMIN GENELİ, HEM DE ÜRÜN BAZINDA BİR PLANLAMA ÇALIŞMASI YAPMASI VE BUNU SÜRATLE YAŞAMA GEÇİRMESİ GEREKMEKTEDİR.

HIZLI BİR TARIMSAL YATIRIM PLANLAMASI İLE SULANABİLİR ALANLARINI İKİ KATINA ÇIKARTAN, ARAZİ KULLANIM PLANLAMASINDAN ÜRETİM DESENİ SEÇİMİNE KADAR RASYONEL TERCİHLER ORTAYA KOYAN, ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİNDEN GİRDİ TEMİNİ VE ÜRÜN PAZARLAMASINA KADAR SÜRECİN TÜM AŞAMALARINDA VE ÜRETİCİ – TÜKETİCİ LEHİNE ÇÖZÜMLERDEN YANA OLAN, BİLGİ VE TEKNOLOJİ TARLA İLE BULUŞTURAN, ÜRETİM MALİYETLERİNİ AZALTIP VERİM DEĞERLERİNİ YÜKSELTEN , BU ÇERÇEVEDE REKABET GÜCÜ YÜKSEK BİR TARIM SEKTÖRÜ KURGULAMASI, SÜREÇ İÇİNDEKİ KALICI ÇÖZÜMDÜR.

BUNLAR YARİNE DÜNYA BANKASI VE IMF DAYATMALARI İLE ÜRETİMDEN ÇEKİLEN, TARIMSAL YATIRIMA YABANCILAŞMIŞ SÜRECİN SÜRDÜRMESİ, DTÖ ANLAŞMASI İLE ÇERÇEVESİ ÇİZİLEN SÜRECİN YIKICI ETKİLERİ ÇABUKLAŞTIRMAKTAN ÖTE BİR SONUÇ ÜRETMEYECEKTİR.