TARIM ÜRÜNLERİ LİSANSLI DEPOCULUK KANUNU TASARISI'NA İLİŞKİN
ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI'NIN GÖRÜŞLERİ

ÜETİCİNİN ÜRETTİĞİNİN KATMA DEĞERİNE SAHİP ÇIKTIĞI BİR SİSTEM İÇİNDE TARIM ÜRÜNLERİNİN PAZARLANMASI, DÜNYANIN TÜM ÜLKELERİNDE, HER ZAMAN ÖNEMLİ BİR SORUN OLARAK VARLIĞINI KORUMUŞTUR.

HASAT DÖNEMİNDE BÜYÜK MİKTARLARDAKİ ÜRÜNÜN PİYASAYA ARZI NEDENİYLE FİYATLARIN DÜŞMESİ, HASAT DÖNEMİNE BORÇLANARAK GİREN ÜRETİCİNİN İVEDİ FİNANSMAN GEREKSİNİMİ NEDENİYLE ÜRÜNÜNÜ BU DÜŞÜK FİYAT DÜZEYİNDEN ELİNDEN ÇIKARMASI, BU SÜREÇTE SONBAHAR AYLARINDA SPEKÜLASYON HAREKETLERİNİN ETKİSİYLE ÜRÜN FİYATLARININ YÜKSELMESİ VE BUNUN TÜKETİCİ FİYAT DÜZEYİNE OLUMSUZ ETKİ ETMESİ, İŞLEYİCİNİN ZAMANINDA-UYGUN FİYATLA ARADIĞI KALİTEDE HAMMADDE SAĞLAMASINDAKİ GÜÇLÜKLER, KAMU FİNANSMAN ZORLUKLARI ... TARIM ÜRÜNLERİ PAZARLAMA SİSTEMİNİN ÖNE ÇIKAN SORUNLARI OLARAK SAYILABİLİR.

SÖZÜ EDİLEN SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNDE, KAMU MÜDAHALESİ SİTEMİ VE PİYASA SİSTEMİ ROL OYNAMAKTADIR.

AVRUPA BİRLİĞİ, ÜRÜN GRUPLARINA GÖRE FARKLILIK GÖSTERMEKLE BİRLİKTE, GENEL OLARAK, MÜDAHALE KURUMLARI (İNTERVENTİON AGENCİES) VE ÖDEME KURUMLARI (PAYİNG AGENCİES) ARACILIĞIYLA, PİYASANIN ÖNCEDEN İLAN ETTİĞİ FİYAT DÜZEYİNİN ALTINA DÜŞMESİ DURUMUNDA, KENDİSİNE TEKLİF EDİLEN ÜRÜNLERİ SATIN ALARAK, PİYASADA BİR FİYAT REGÜLASYONU İŞLEVİNİ YERİNE GETİRMEKTEDİR.

AVRUPA'DA PİYASA SİSTEMİ İÇİNDE BORSALAR ETKİN DEĞİLDİR, İTALYA GİBİ BAZI AB ÜLKELERİNDE İSE BORSA BULUNMAMAKTADIR.

BUNA KARŞILIK ABD, BORSA SİSTEMİNE TARIM ÜRÜNLERİ İLE BAŞLAMIŞ BİR ÜLKEDİR. UZUN VE KENDİ ÜLKESİ İÇİNDE BAŞARILI ABD LİSANSLI DEPOCULUK - TARIM ÜRÜNLERİ BORSACILIK DENEYİMİ, KAMUNUN STOK TUTMA VE TARIM ÜRÜNLERİNİN DESTEKLENMESİ SİSTEMİNİN BİR PARÇASI OLARAK İŞLEVLENDİRİLMEKTEDİR.

BUNA KARŞILIK, AYNI SİSTEM, DÜNYA BANKASI ARACILIĞIYLA, ÇEVRE ÜLKELERE, KAMU STOKU TUTMA - TARIMSAL DESTEKLEME ARACI OLMA İŞLEVLERİNDEN SIYRILARAK "PAZARLANMAKTADIR".

ÇALIŞMA KONUSU OLAN "TARIM ÜRÜNLERİ LİSANSLI DEPOCULUK KANUNU TASARISI" DA, SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI'NIN, ÇOK UZUN SÜREDİR DÜNYA BANKASI İLE BİRLİKTE YÜRÜTTÜĞÜ "ÜRÜN BORSALARININ GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ" (COMMODİTY MARKET DEVELOPMENT PROJECT-CMDP) KAPSAMINDA HAZIRLANMIŞ OLAN BİR TASARIDIR.

SÖZÜ EDİLEN PROJE ÇERÇEVESİNDE, SEÇİLMİŞ BORSALARA YÖNELİK YATIRIM FAALİYETLERİNDE BULUNULMAKTA, AYRICA MAKBUZ SENETLERİNE DAYALI BİR UMUMİ MAĞAZACILIK (PUBLİC WAREHOUSE) SİSTEMİNİN KURULMASI İÇİN GEREKLİ ÇALIŞMALAR YAPILMAKTADIR.

RAPOR KAPSAMINDA, LİSANSLI DEPOCULUK VE MAKBUZ SENETLERİ SİSTEMİNE ANA HATLARIYLA DEĞİNİLDİKTEN SONRA, ABD SİSTEMİ AÇIKLANACAK VE İYİ İŞLEYEN, ABD ÜRETİCİSİNE VE TİCARİ YAŞAMINA OLUMLU ETKİLER DOĞURAN ORİJİNAL SİSTEM İLE AKTARILMAYA ÇALIŞILAN SİSTEMİN FARKLILIKLARINA DEĞİNİLECEKTİR.

BU YAKLAŞIM, TÜRKİYE İÇİN KURGULANMAYA ÇALIŞILAN SİSTEMİN GEREKSİNİMİ OLAN ALTYAPI EKSİKLİKLERİNE VURGU YAPACAK VE KAMU YARARI AÇISINDAN, DESTEKLEME POLİTİKALARI - KAMU STOKU - PİYASA İLİŞKİLERİNDE GÖZETİLMESİ GEREKEN DENGEYE İLİŞKİN BELİRLEMELER ORTAYA KOYACAKTIR.

1 - LİSANSLI DEPOCULUK (LİSENCED WAREHOUSE)

ÜRÜN BORSALARININ GELİŞTİRİLMESİNİ AMAÇLAYAN BİR PROJE'NİN, LİSANSLI DEPOCULUK (LİSENCED WAREHOUSE) KONUSUNDA BİR TASLAK ÜRETMESİNİN NEDENİ, TÜRKİYE'DEKİ "BORSACILIK" SİSTEMİNİN VERİLİ DURUMU İLE DE AÇIKLANABİLİR.

TÜRKİYE'DE SAYILARI 100'ÜN ÜZERİNDE OLMASINA KARŞIN, TEKNİK BİLGİ VE DONANIM EKSİKLİKLERİ, HUKUKİ ALTYAPI YETERSİZLİKLERİ, STANDARDİZASYON TEKLİĞİNİN KURULAMAMIŞ OLMASI GİBİ SORUNLAR, GENEL EKONOMİK YAPININ GETİRDİĞİ SORUNLAR İLE BİRLEŞEREK, TÜRKİYE'DEKİ ÜRÜN BORSALARININ ÇOĞUNU "TESCİL OFİSİ" OLARAK ÇALIŞIR DURUMDA TUTMAKTA, GERİYE KALANLARIN İSE ÇALIŞMA DÜZEYİNİ SPOT PİYASA İŞLEMLERİ İLE SINIRLAMAKTADIR. ÜLKEMİZDE SALON SATIŞI YAPILAN BORSA SAYISININ 10'UN ALTINDA OLMASI, BU GERÇEĞİN ALTINI ÇİZMEKTEDİR.

ÇAĞDAŞ ANLAMDA KURGULANMIŞ BİR BORSA YAPISI, VADELİ İŞLEMLER (FORWARD, FUTURES, OPTİONS) İLE TARAFLARA KAĞIT ÜZERİNDEN İŞLEM YAPMA OLANAĞI SAĞLAYARAK, FİZİKİ İMKANLARLA SINIRLI SPOT İŞLEMLERİN HACMİNİN, SON DERECEDE YÜKSEK DÜZEYLERE ULAŞMASINI SAĞLAR.

İŞTE LİSANSLI DEPOCULUK SİSTEMİNİN ARAÇLARI OLAN ÜRÜN SENETLERİ (WAREHOUSE RECEİPT), KAĞIT ÜZERİNDE VEYA ELEKTRONİK ORTAMDA TARIM ÜRÜNÜ TİCARETİ YAPABİLMENİN ÖN KOŞULUDURLAR. BAŞKA BİR DEYİŞLE, SAĞLIKLI İŞLEYEN MAKBUZ SENETLERİNE DAYALI BİR LİSANSLI DEPOCULUK SİSTEMİ KURULMADAN, BORSALARIN GELİŞTİRİLMESİ OLANAKLI DEĞİLDİR.

2 - ÜRÜN SENETLERİ (WAREHOUSE RECEİPT)

TÜRK TİCARET KANUNU'NDA DÜZENLENEN MAKBUZ SENETLERİ HÜKMÜNDE OLAN ÜRÜN SENETLERİ, LİSANSLI DEPOCU TARAFINDAN HAZIRLANARAK ÜRÜNÜNÜ DEPOYA TESLİM EDEN KİŞİYE VERİLİR. BÖYLECE, DÜŞÜK BEDELLİ DEPOLAMA OLANAĞINDAN YARARLANAN ÜRETİCİ, MAKBUZ SENEDİNİN TEMİNAT OLMA ÖZELLİĞİNDEN YARARLANARAK, SENEDE KAYITLI ÜRÜN BEDELİNİN BELİRLİ BİR YÜZDESİ DAHİLİNDE KISA SÜRELİ KREDİ KULLANABİLİR, AYNI SÜRE İÇİNDE ÜRÜNÜNÜ, SENEDİ CİRO ETMEK SURETİYLE PAZARLAYABİLİR. BU DA ÜRETİCİYE, ÜRÜNÜNÜ PİYASANIN EN UYGUN OLDUĞU DÖNEMDE PAZARLAMA YETENEĞİ KAZANDIRIR.

ÜRÜN SENEDİ SİSTEMİ, İŞLEYİCİ İÇİN DE, FİYAT DALGALANMALARINDAN KORUNMAK VE DİLEDİĞİ MİKTAR VE KALİTEDEKİ ÜRÜNÜ İŞLEME ZAMANINDA SAĞLAMA OLANAĞI VERİR. ÜRÜN SENEDİ ÜZERİNDE, TEMSİL ETTİĞİ ÜRÜNÜN KALİTE ÖLÇÜTLERİ VE MİKTARI YAZILIR VE KAMUOYUNA DUYURULUR. HEDGE SİSTEMİ ÇEREÇEVESİNDE İŞLEYİCİ, GEREKSİNİM DUYACAĞI MİKTAR VE KALİTEDEKİ ÜRÜNÜ, VADELİ OLARAK SATIN ALIR VE OLASI RİSKLERDEN KORUNMUŞ OLUR.

3 - ABD LİSANSLI DEPOCULUK SİSTEMİ: "ÜRETİCİ YARARINA, PİYASAYI, KAMU MÜDAHALESİNİN BİR ARACI OLARAK KULLANMA"

(İ) GENEL OLARAK

ABD TARIM BAKANLIĞI (USDA: UNİTED STATES DEPARTMENT OF AGRİCULTURE), ÇOK GENİŞ TEŞKİLAT AĞI OLAN VE 90.000'İN ÜZERİNDE ÇALIŞANI BULUNAN BİR BAKANLIK OLARAK YAPILANDIRILMIŞTIR. UMUMİ MAĞAZACILIK HİZMETLERİ, ABD TARIM BAKANLIĞI ÇİFTLİK HİZMETLERİ AJANSI, ÜRÜN OPERASYONLARI BÖLÜMÜ (USDA, FARM SERVİCE AGENCY, COMMODİTY OPERATİONS) TARAFINDAN YÜRÜTÜLMEKTEDİR.

ABD'DE YÜRÜTÜLMEKTE OLAN LİSANSLI DEPOCULUK FAALİYETLERİNİN GENEL AMACI, ÜRÜNLERİN SAĞLIKLI KOŞULLARDA, KALİTELERİNE GÖRE VE UYGUN ÜCRETLERLE DEPOLANMASINI SAĞLAYARAK YEREL - ULUSLARARASI ÜRÜN TALEPLERİNE ZAMANINDA KARŞILIK VEREBİLMEK, YEREL ÇİFTLİK PROGRAM AMAÇLARINA (DOMESTİC FARM PROGRAM OBJECTİVES) ULAŞMAK VE BÖYLELİKLE PİYASALARI REGÜLE ETMEK OLARAK BELİRLENMİŞTİR.

SAYILARI SÜREKLİ DEĞİŞMEKLE BİRLİKTE, 2002 YILI SONU İTİBARİYLE ABD'DE TOPLAM 7800'E YAKIN LİSANSLI DEPO BULUNMAKTADIR. BUNLARDAN 863 ADEDİ ULUSAL (FEDERAL) LİSANSA SAHİPKEN; GERİYE KALAN VE ÇOĞUNLUKTA OLAN DEPOLAR, EYALETLER TARAFINDAN LİSANSLANDIRILMIŞLARDIR.

LİSANSLI DEPOLAR, ALDIKLARI LİSANS UYARINCA, BELİRLİ ÜRÜNLERE YÖNELİK DEPOLAMA FAALİYETLERİNDE BULUNABİLMEKTEDİRLER. AŞAĞIDA, ABD'DE BULUNAN LİSANSLI DEPOLARIN FAALİYET ALANLARI GÖSTERİLMEKTEDİR;

• HUBUBAT VE ÇELTİK 6.633

• PAMUK 405

• İŞLENMİŞ ÜRÜNLER 300

• ŞEKER 110

• FISTIK 350

ABD'DE TARIM ÜRÜNLERİ BORSACILIĞININ GELİŞMİŞ YAPISI, TÜM DÜNYA TARAFINDAN BİLİNMEKTEDİR. ÖZELLİKLE IMF TARAFINDAN, ÇEVRE ÜLKELERİN DESTEKLEME FİYATLARININ ABD BORSA FİYATLARINA ENDEKSLENMESİ, ŞİKAGO VE KANSAS BORSALARININ ÜNÜNÜ PEKİŞTİRMİŞTİR. BUNUNLA BİRLİKTE, BORSALARIN ÇOĞUNUN KOOPERATİF YAPILAR OLDUĞU GERÇEĞİ, PEK BİLİNMEMEKTEDİR. ÖRNEĞİN KANSAS BORSASI KOOPERATİF BİÇİMİ YAPILANMA OLUP, YALNIZCA ÜYELERİN İŞLEM YAPMA HAKKI BULUNMAKTADIR. BORSANIN 192 ÜYESİ BULUNMAKTADIR. ÜYELİK SATIN ALINABİLMEKTEDİR. CARİ ÜYELİK SATIN ALMA BEDELİ 70.000 $ CİVARINDADIR.

DİĞER TARAFTAN ABD'DE DEĞİŞİK BÖLGELER, BELİRLİ BUĞDAY ÇEŞİTLERİNİN ÜRETİMİNE ÖZGÜLENMİŞTİR. BU BAĞLAMDA KANSAS EYALETİ KIŞLIK KIRMIZI SERT BUĞDAY, ŞİKAGO EYALETİ KIŞLIK KIRMIZI YUMUŞAK BUĞDAY, MİNNEAPOLİS EYALETİ İSE İLKBAHAR YUMUŞAK BUĞDAY VE MAKARNALIK BUĞDAY ÜRETİMİ İLE ÜNLÜDÜRLER.

ABD'DE UMUMİ MAĞAZACILIK HİZMETLERİ, ÖZEL LİSANSLI DEPOLARIN KAMU OTORİTESİ (USDA) TARAFINDAN MALİ VE TEKNİK AÇIDAN DENETLENMESİ ESASINA DAYANMAKTADIR.

BUNUNLA BİRLİKTE, SİSTEMİN İŞLEYİŞİ DETAYIYLA ANALİZ EDİLDİĞİNDE, BU SİSTEMİN İZLENİLEN KAMUSAL TARIM POLİTİKASININ ÖNEMLİ BİR ARACI NİTELİĞİNDE OLDUĞU VE BU SÜRECİN DOĞURDUĞU POTANSİYEL İLE KARLI BİR SEKTÖR OLARAK FAALİYETLERİNİ SÜRDÜRDÜĞÜ GÖRÜLMEKTEDİR.

BU BAĞLAMDA, LİSANSLI DEPOLAR HEM ÖZEL DEPOLAMA FAALİYETLERİNİ SÜRDÜRÜRKEN, HEM DE KAMU STOKLARINI DEPOLAMA GÖREVİNİ ÜSTLENMEKTEDİRLER. BUNUN YANINDA, DEVLETİN TARIM ÜRÜNLERİNE MAKBUZ SENEDİ KARŞILIĞI VERDİĞİ KREDİ, SİSTEMİN DERİNLİK KAZANMASINDAKİ EN BÜYÜK ETKEN OLARAK ÖNE ÇIKMAKTADIR. AŞAĞIDA KONU İKİ BAŞLIK ALTINDA AÇIKLANILACAKTIR;

(İİ) LİSANSLI DEPOLARIN KAMU STOKU TUTMA İŞLEVLERİ

ABD'DE, ÜRETİCİ FİYAT DÜZEYİNİN KORUNMASINA YÖNELİK ÇEŞİTLİ PROGRAMLAR SÜRDÜRÜLMEKTEDİR. BUNLAR; SÜT ÜRÜNLERİ FİYAT DESTEKLEME PROGRAM SATIN ALMALARI (DAİRY PRİCE SUPPORT PROGRAM PURCHASES), YEREL PROGRAM SATIN ALMALARI (DOMESTİC PROGRAM PURCHASES) VE İHRACAT PROGRAM SATIN ALMALARI (EXPORT PROGRAM PURCHASES) OLARAK SAYILABİLİR.

BELİRTİLEN PROGRAMLAR ÇERÇEVESİNDE, ABD'DE TARIM PİYASALARINA MÜDAHALE EDİLEREK ALIM YAPILMAKTA VE OLUŞTURULAN KAMU STOKU LİSANSLI DEPOLARDA DEPOLANMAKTADIR.

(İİİ) LİSANSLI DEPOLARIN DEVLET PAZARLAMA KREDİLERİ SİSTEMİ İLE ENTEGRASYONU

ABD, CCC KURUMU ARACILIĞIYLA, ÜRETİCİSİNE ÖNEMLİ ORANDA KREDİ DESTEĞİ VERMEKTEDİR.

ÜRÜN KREDİ KURUMU (CCC: COMMODİTY CREDİT CORPORATİON) ÜRETİCİ GELİRLERİNİ VE ÜRÜN FİYATLARINI DESTEKLEMEK, KORUMAK VE İSTİKRARA KAVUŞTURMAK AMACIYLA 1933 YILINDA KURULAN, 1939 YILINDA ABD TARIM BAKANLIĞI'NIN BÜNYESİNE ALINAN VE 1 HAZİRAN 1948 TARİHLİ CCC YASASI İLE FEDERAL KURUM STATÜSÜNE KAVUŞAN BİR DEVLET KURUMU OLUP, ÜRÜN PAZARLAMASI KANALLARINI AÇMA VE PİYASA REGÜLASYONU SAĞLAMA GÖREVLERİNİ ÜSTLENMEKTEDİR. CCC'NİN ALIM, DEPOLAMA, SATIŞ, SEVK GİBİ FAALİYETLERİ İÇİN ÇALIŞTIRDIĞI AYRI ELEMANI OLMAYIP, BU GİBİ FAALİYETLER, ABD TARIM BAKANLIĞI ÇİFTLİK HİZMETLERİ AJANSI (USDA, FARM SERVİCE AGENCY) ELİYLE YÜRÜTÜLÜR.

CCC'NİN OLDUKÇA GENİŞ BİR GÖREV VE İŞLEV ALANI OLMAKLA BİRLİKTE, RAPOR KAPSAMINDA, YALNIZCA UMUMİ MAĞAZACILIK İLE ENTEGRE FAALİYETLERİ HAKKINDA BİLGİ VERİLECEKTİR.

CCC'NİN ÜRÜN DESTEKLEME FAALİYETLERİ BUĞDAY, MISIR, YAĞLI TOHUMLAR, PAMUK, ÇELTİK, TÜTÜN, SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ, ARPA, YULAF, DARI, YÜN, BAL, FISTIK VE ŞEKER ÜRÜNLERİ İÇİN ESAS OLARAK KREDİ VERME, ALIM VE ÖDEME PROGRAMLARI ŞEKLİNDE YÜRÜTÜLÜR. ÜRETİCİLER HASADI MÜTEAKİBEN ÜRÜNLERİNİ BİR LİSANSLI DEPOYA TESLİM EDERLER. TARTI - ANALİZ - SINIFLANDIRMA - DEPOLAMA FAALİYETLERİ SONRASINDA, LİSANSLI DEPO TARAFINDAN, ÜRÜN SAHİBİNE, MALIN MÜLKİYETİNİ TEMSİL EDEN BİR MAKBUZ SENEDİ (WAREHOUSE RECEİPT) DÜZENLENİLEREK VERİLİR.

BU İŞLEMİ TAKİBEN CCC, ÜRÜNÜN MAKBUZ SENEDİNDE KAYITLI MİKTAR VE KALİTESİNİ DEĞERLENDİREREK, ÜRÜNÜN BELLİ BİR DEĞERİ İÇİN (FEDERAL LİSANSLI DEPOLARDA TAMAMI, EYALET LİSANSLI DEPOLARDA % 90'IN ÜZERİNDEKİ BİR BÖLÜMÜ) ÜRETİCİYE BİR KREDİ VERİR (LOAN CREDİT). BU KREDİ, ÜRETİCİNİN İVEDİ NAKİT GEREKSİNİMİNİ KARŞILAMAYA YÖNELİK OLUP, MAKBUZ SENEDİNDE KAYITLI ÜRÜNÜN REHİN KABUL EDİLMESİ ESASINA DAYANIR. BU, MAKBUZ SENEDİNİN TEMİNAT ARACI OLMASININ BİR SONUCUDUR.

ÜRÜN BEDELİ KARŞILIĞI KREDİ ALAN VE MAKBUZ SENEDİ İLE ÜRÜNÜN MÜLKİYETİ DE HALEN KENDİSİNDE OLAN ÜRETİCİ, PİYASA GELİŞMELERİNİ İZLEMEYE BAŞLAR.HUBUBAT FİYATLARI, GENELLİKLE, HASADI TAKİBEN YÜKSELMEYE BAŞLAR. BU YÜKSELME ÜRETİCİ İÇİN TATMİN EDİCİ BİR DÜZEYE ULAŞTIĞINDA, ÜRETİCİ CCC'YE DÖNEREK ÜRÜNÜNÜ GERİ İSTER VE MAKBUZ SENEDİNİ PİYASADA PAZARLAYARAK HASAT SONRASI FİYAT YÜKSELMESİNDEN YARARLANIR. BUNA KARŞILIK, PİYASA FAİZ ORANLARININ DAHA ALTINDA OLAN BİR FAİZİ (LOAN RATE), CCC'YE ÖDER.

NADİR OLMAKLA BİRLİKTE, ÇOK EKSTERM YILLARDA, ÜRÜN FİYATLARI HASATTAN SONRA DÜŞMEKTEDİR. BU DURUMDA ÜRETİCİ ÜRÜNÜNÜ CCC'YE SATMAKTA, BÖYLECE BAŞLANGIÇTA ALDIĞI PARA ÜRÜN BEDELİNE DÖNÜŞMEKTE VE BU SİSTEM İLE ÜRETİCİ PİYASADAKİ FİYAT DÜŞMELERİNDEN OLUMSUZ ETKİLENMEMEKTEDİR.

ABD'DE UYGULANAN BU SİSTEM, HEM ÜRETİCİYİ ÜRÜNÜNÜN KATMA DEĞERİNE SAHİP ÇIKMA VE PİYASA GELİŞMELERİNE KARŞI KORUMA İŞLEVİ GÖRÜRKEN, HEM DE KAMU FİNANSMAN YÜKÜNÜ AZALTMAKTADIR.

SİSTEMİN UMUMİ MAĞAZACILIK İLE İLİŞKİSİ İSE, LİSANSLI DEPOLAR AÇISINDAN YAŞAMSAL ÖNEM TAŞIMAKTADIR. BU SİSTEM İLE HEMEN TÜM ÜRETİCİLER, KREDİ OLANAĞINDAN YARARLANMAK İÇİN ÜRÜNLERİNİ HASAT SONRASI LİSANSLI DEPOLARA GETİRMEKTE VE BU DURUM, İŞLEM HACMİNİN ARTMASINA NEDEN OLMAKTADIR.

SONUÇ OLARAK ŞU VURGULANMALIDIR Kİ, YAYGIN KANININ AKSİNE, KAMUSAL POLİTİKALAR OLMAKSIZIN BİR LİSANSLI DEPO FAALİYETİNİN KARLI BİR BİÇİMDE SÜRDÜRÜLEBİLMESİ, PEK MÜMKÜN GÖRÜLMEMEKTEDİR.

(İV) SİSTEMİN TEMEL OLARAK İŞLEYİŞİ İSE ŞÖYLE ÖZETLENEBİLİR;

SAĞLIKLI DEPOLAMA İÇİN YETER KOŞULLARI TAŞIYAN BİR DEPOYA SAHİP OLAN KİŞİ, LİSANS ALMAK İÇİN ABD TARIM BAKANLIĞI ÇİFTLİK HİZMETLERİ AJANSI, ÜRÜN OPERASYONLARI BÖLÜMÜ'NE, GEREKLİ BELGELERLE BİRLİKTE BAŞVURUR. LİSANSLI DEPOCULUK HİZMETİ VERMEYE ADAY OLAN KİŞİ VE KURULUŞLARIN, YASA İLE BELİRLENMİŞ FİNANSAL VE TEKNİK GEREKLİLİKLERİ TAŞIMASI VE HİZMET SÜRESİNCE BUNLARDA BİR EKSİKLİK DOĞURMAMASI GEREKMEKTEDİR. BAŞVURU SONRASI YETKİLİLER, YERİNDE YAPTIKLARI İNCELEMELER SONRASINDA DEPOYU YETERLİ GÖRÜRLERSE, LİSANS İŞLEMİ TAMAMLANIR.

TARIM BAKANLIĞI, LİSANSLI DEPOLAR ÜZERİNDE SIKI BİR DENETİM YETKİSİNE SAHİPTİR. BU ÇERÇEVEDE, BAŞVURU SIRASINDA İLK DENETİM <İ>(ORİGİNAL EXAMİNATİONS), DEĞİŞİKLİK DURUMUNDA DENETİM<İ> (AMENDMENT EXAMİNATİONS), RUTİN DENETİM <İ>(SUBSEQUENT EXAMİNATİONS) VE ÖZEL DURUMLARIN VARLIĞINDA ÖZEL DENETİM <İ>(SPECİAL EXAMİNATİONS), TARIM BAKANLIĞI YETKİLİLERİ TARAFINDAN YÜRÜTÜLÜR. DENETİMLER SIRASINDA MEVZUATA AYKIRI DURUMLARIN SAPTANMASI HALİNDE, DEPOCUNUN BU OLUMSUZLUKLARI GİDERMESİ İSTENİR. AKSİ HALDE, LİSANSLI DEPONUN YÖNETİMİNE EL KOYMAYA VARAN YAPTIRIMLAR SÖZ KONUSU OLUR.

LİSANSLI DEPOCU, KENDİSİNE TESLİM EDİLEN ÜRÜN İÇİN BİR MAKBUZ SENEDİ DÜZENLER. BU BİR KAĞIT SENET OLABİLECEĞİ GİBİ, SON YILLARDA HIZLA GELİŞEN ŞEKLİYLE, BİR ELEKTRONİK SENET TE OLABİLİR. GÜNÜMÜZDE, PAMUK ÜRÜNÜ İÇİN HEMEN TÜMÜYLE ELEKTRONİK MAKBUZ SENEDİ KULLANILIRKEN, HUBUBAT ÜRÜNLERİNDEKİ KULLANIM DA HIZLA YAYGINLAŞMAKTADIR.

LİSANSLI DEPOCU, TARIM BAKANLIĞI TARAFINDAN ONAYLANMIŞ BİR ÜCRET TARİFESİ BAZINDA İŞLEMLERİ YERİNE GETİRİR. ÜRÜN DEPODAN ÇIKARTILIRKEN, O ANA KADAR GEÇEN DEPOLAMA SÜRESİ GÖZ ÖNÜNE ALINARAK DEPO ÜCRETİ TAHAKKUK ETTİRİLİR VE ÖDENİR. LİSANSLI DEPO İŞLETİCİSİ (WAREHOUSE OPERATOR), DEPOLANAN ÜRÜNÜN SAĞLIKLI BİR ŞEKİLDE MUHAFAZA EDİLMESİNDEN SORUMLUDUR. ÜRÜNÜN MİKTAR VE KALİTESİNDE MEYDANA GELEN HER TÜRLÜ EKSİLME VE BOZULMA, İŞLETİCİ TARAFINDAN TAZMİN EDİLİR. AYRICA İŞLETİCİ, DEPOSUNU, DOĞAL AFETLERE KARŞI SİGORTA ETTİRMEK YÜKÜMLÜLÜĞÜNDEDİR.

4 - TÜRKİYE LİSANSLI DEPOCULUK SİSTEMİ: NE - NASIL - NEREDE ?

TÜRKİYE'DE AMERİKAN SİSTEMİ MODEL ALINARAK KURULMAYA ÇALIŞILAN LİSANSLI DEPOCULUK SİSTEMİ, GEREK TÜRKİYE'YE ÖZGÜ KOŞULLAR, GEREKSE ABD SİSTEMİNDE LİSANSLI DEPOCULUĞUN TARIM POLİTİKASI UYGULAMA ARACI OLMA İŞLEVİNİN GÖRMEZDEN GELİNEREK BİR AKTARMA İŞİNİN YAPILMAYA ÇALIŞILMASI NEDENİYLE, SORUNLU BİR YAPI DOĞURMAYA ADAYDIR.

(İ) TASARININ AMACI NEDİR, SİSTEMİN İŞLEYİŞİ NASIL KURGULANMIŞTIR ?

"TARIM ÜRÜNLERİ LİSANSLI DEPOCULUK KANUNU TASARISI", 1 İNCİ MADDESİNDE, TASARI AMAÇLARINI ŞÖYLE SAYMAKTADIR;

• TARIM ÜRÜNLERİNİN TİCARETİNİ KOLAYLAŞTIRMAK,

• TARIM ÜRÜNLERİNİN DEPOLANMASI İÇİN YAYGIN BİR SİSTEM OLUŞTURMAK,

• ÜRÜN SAHİPLERİNİN MALLARININ EMNİYETİNİ SAĞLAMAK VE KALİTESİNİ KORUMAK,

• ÜRÜNLERİN SINIF VE DERECELERİNİN YETKİLİ SINIFLANDIRICILAR TARAFINDAN SAPTANMASINI SAĞLAMAK,

• ÜRÜNLERİN MÜLKİYETİNİ TEMSİL EDEN VE FİNANSMANINI, SATIŞINI VE TESLİMİNİ SAĞLAYAN ÜRÜN SENEDİ ÇIKARMAK,

• STANDARTLARI BELİRLENMİŞ TARIM ÜRÜNLERİNİN TİCARETİNİ GELİŞTİRMEK ÜZERE, TARIM ÜRÜNLERİ LİSANSLI DEPOCULUK SİSTEMİNİN KURULUŞ, İŞLEYİŞ VE DENETİMİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLARI DÜZENLEMEKTİR.

SANAYİİ VE TİCARET BAKANLIĞI TARAFINDAN YÖNETİLEN SİSTEMİN İŞLEYİŞİ İSE, ÇOK GENEL OLARAK, ŞÖYLE ÖZETLENEBİLİR;

1 - KURULUŞ : EN AZ 500 MİLYAR TL ÖDENMİŞ SERMAYEYE SAHİP TARIM ÜRÜNLERİ LİSANSLI DEPOCULUK İŞLETMELERİ, SANAYİİ VE TİCARET BAKANLIĞI'NIN VERECEĞİ İZİNLE, A.Ş. ŞEKLİNDE KURULUR.

2 - TEMİNAT VE SİGORTA : TARIM ÜRÜNLERİ LİSANSLI DEPOCULUK İŞLETMELERİ, DEPO KAPASİTELERİNE GÖRE, ÜRÜN RAYİÇ BEDELİNİN % 15'İ ORANINDA BİR TEMİNAT VERECEK, SİGORTA YAPTIRACAKLARDIR.

3 - SINIFLANDIRMA : MUDİ ÜRÜNÜNÜ DEPOYA GETİRDİĞİNDE, ALINACAK NUMUNE ÜZERİNDEN ÜRÜNÜ YETKİLİ SINIFLANDIRICI TARAFINDAN SINIFLANDIRILACAK, TARTILAN ÜRÜN DEPOYA ALINACAKTIR.

4 - ÜRÜN SENEDİ DÜZENLEME : LİSANSLI DEPO İŞLETMECİSİ, SINIFLANDIRMA ÖLÇÜTLERİNİ VE TARTI SONUCUNU İÇEREN BİR ÜRÜN SENEDİ DÜZENLEYEREK MUDİYE VERECEKTİR.

5 - LİSANSLI DEPOCU DAVRANIŞI : LİSANSLI DEPOCULAR, ÖNCEDEN İLAN EDİLMİŞ ÜCRETLER ÜZERİNDEN ÜRÜNÜ DEPOLAYACAKLAR VE ÜRÜNÜ TEMSİL EDEN SENEDİ GETİRENE, MASRAFLARI TEHSİL ETTİKTEN SONRA, ÜRÜNÜ TESLİM EDECEKLERDİR.

6 - MUDİ DAVRANIŞI : ÜRÜNÜ DEPODA, MÜLKİYETİ TEMSİL VE REHNİ TEMİN EDEN ÜRÜN SENEDİ ELİNDE OLAN MUDİ, SENEDİ CİRO ETMEK SURETİYLE ÜRÜNÜ PAZARLAYABİLECEK, KREDİ BULABİLECEKTİR.

7 - BORSA DAVRANIŞI : LİSANSLI DEPOCULAR BORSALAR İLE SÖZLEŞME YAPARAK ÜRÜN SENETLERİNİ BORSAYA KOTE ETTİRECEKLERDİR. BORSALAR, BİLGİ AKIŞINI SAĞLAYACAK VE ANLAŞMAZLIKLARIN HALLİNDE ROL OYNAYACAKLARDIR.

8 - ZARAR GÖRENLERİN DAVRANIŞI : LİSANSLI DEPOCULARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ YERİNE GETİRMEMELERİNDEN ZARAR GÖRENLER, YASADA GÖSTERİLEN AŞAMALARI YERİNE GETİREREK, ÖNCELİKLE DEPOCUNUN NAKİT TEMİNATININ ÇÖZÜLMESİ, YETMEMESİ HALİNDE LİSANSLI DEPOCULUK TAZMİN FONU'NUN DEVREYE GİRMESİ İLE ALACAĞINA KAVUŞUR.

9 - SANAYİİ VE TİCARET BAKANLIĞI DAVRANIŞI : LİSANSLI DEPONUN, YETKİLİ SINIFLANDIRICININ LİSANSINI VERİR, FON DA DAHİL OLMAK ÜZERE TÜM TARAFLARI DENETLER, GEREKİRSE LİSANSLARI ASKIYA ALIR YA DA İPTAL EDER, ANLAŞMAZLIKLARI ÇÖZER.

(İİ) TÜRKİYE'DE LİSANSLI DEPOCULUK UYGUN ZEMİNE SAHİP Mİ ?

BİR ÜLKEDE LİSANSLI DEPOCULUK SİSTEMİNİN KULLANILABİLMESİ İÇİN YERİNE GETİRİLMESİ ZORUNLU ÖN KOŞULLAR SÖZ KONUSUDUR;

• ÜLKE ÇAPINDA GEÇERLİ BİR ÜRÜN STANDARDİZASYONU SİSTEMİ

• ÇEŞİT SAYISI İNDİRGENMİŞ VE MÜMKÜN OLDUĞUNCA HOMOJONİZE EDİLMİŞ BİR ÜRETİM YAPISI

• SAĞLIKLI DEPOLAMAYA UYGUN TESİSLERİN VARLIĞI

• SAĞLAM VE EKSİKSİZ BİR HUKUKİ ALTYAPI

• NİTELİKLİ BİR BİLGİ İŞLEM ALTYAPISI

• FİNANS DÜNYASINI SİSTEME KATABİLECEK DÜZENLEMELERİN VARLIĞI

• ÜLKE EKONOMİSİNİN DÜŞÜK FAİZ VE STABİL BİR YAPI SERGİLEMESİ

TÜRKİYE, YUKARIDA SAYILAN ÖN KOŞULLARIN HEMEN TÜMÜNDE SORUNLU BİR YAPI SERGİLEMEKTEDİR.

TASARININ ÜÇÜNCÜ MADDESİNDE, LİSANSLI DEPOCULUK HİZMETLERİNE MUHATAP OLACAK TARIMSAL ÜRÜNLER "DEPOLANMAYA UYGUN NİTELİKTEKİ HUBUBAT, BAKLİYAT, PAMUK, TÜTÜN, FINDIK, YAĞLI TOHUMLAR, BİTKİSEL YAĞLAR, REFİNE ŞEKER GİBİ STANDARDİZE EDİLEBİLEN TEMEL VE İŞLENMİŞ TARIM ÜRÜNLERİ" OLARAK TANIMLANMAKTADIR.

SAYILAN ÜRÜNLERDE, ÜLKE ÇAPINDA UYGULANAN VE HERKES TARAFINDAN KABUL GÖREN BİR STANDARDİZASYON SİSTEMİNİN BULUNDUĞU SÖYLENEMEZ.

ÖRNEĞİN HUBUBATTA, TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ'NİN, TSE'NİN, BORSALARIN UYGULADIĞI STANDARTLAR BİRBİRİNDEN FARKLIDIR. BU DURUMDA, YASA GEREĞİ HUBUBATI SINIFLANDIRACAK "YETKİLİ SINIFLANDIRICI" NIN KULLANACAĞI ÖLÇÜT BELİRSİZ OLMAKTA; DAHA DA ÖNEMLİSİ ÜRÜN SENEDİ ÜZERİNDE YAZILI KALİTE STANDARTLARINDAN İLGİLİ KESİMLERİN AYNI ŞEYİ ANLAMAYACAĞI ORTAYA ÇIKMAKTADIR.

PAMUKTA DA DURUM BUNDAN FARKLI DEĞİLDİR. HVI ÖLÇÜMLERİ ÇUKUROVA VE EGE GİBİ İKİ ÖNEMLİ PAMUK ÜRETİCİSİ BÖLGE ARASINDA ANLAŞMAZLIK KONUSU OLMAKTADIR.

SALT BU EKSİKLİK BİLE, TEK BAŞINA, SİSTEMİN İŞLEMEMESİ İÇİN YETER NEDENDİR.

AYRICA, TÜRKİYE'DE 100'ÜN ÜZERİNDE EKMEKLİK BUĞDAY TOHUMU ÇEŞİDİ ÜRETİM MATERYALİ OLARAK KULLANILMAKTA, BUNUN DOĞAL BİR SONUCU OLARAK ÜRÜN HETEROJONİTESİ HER GEÇEN GÜN DAHA DA ARTMAKTADIR. BU DURUM, KİMYASAL ANALİZ OLMAKSIZIN, SALT FİZİKSEL ANALİZ İLE ÜRÜN SINIFLANDIRMASINI OLANAKSIZLAŞTIRMAKTADIR. BU DA, SİSTEM ÖNÜNDEKİ ÖNEMLİ BİR ENGEL OLARAK VARLIĞINI KORUMAKTADIR.

TÜRKİYE'DE, HAVALANDIRMA ÜNİTESİNE SAHİP, YÜKLEME - BOŞALTMA OLANAKLARI GELİŞMİŞ DEPO VARLIĞI, SANILDIĞININ AKSİNE, YETERLİ DEĞİLDİR.

HUKUKİ ALTYAPI, YUKARIDA SÖYLENİLDİĞİ GİBİ SORUNLUDUR. KAPSAMA ALINACAK ÜRÜNLER, DEPOLAMA ÖZELLİKLERİ FARKLI OLAN ÜRÜNLERDİR. BU NEDENLE DE, GENEL BİR LİSANSLI DEPOCULUK YASASI İLE TÜM ÜRÜNLERİN KAPSANMASI OLANAK DIŞIDIR; GRUPLANABİLEN ÜRÜNLERE GÖRE DEĞİŞEN YÖNETMELİKLERİN VARLIĞI ZORUNLUDUR.

BU KAPSAMDA, KARIŞTIRILABİLEN ÜRÜNLER (ÖRN. HUBUBAT), AYRI DEPOLANMASI GEREKEN ÜRÜNLER (PAMUĞUN BALYA BAZINDA DEPOLANMASI) İÇİN AYRI YÖNETMELİKLER HAZIRLANMALI VE YASA İLE EŞZAMANLI OLARAK YÜRÜRLÜĞE SOKULMALIDIR.

AYRICA, ELEKTRONİK ÜRÜN SENEDİ İÇİN DE GEREKLİ HUKUKİ ALTYAPININ BULUNMADIĞI SÖYLENMELİDİR. DİĞER TARAFTAN, SİSTEMİN GÜVENLİ İŞLEMESİ İÇİN, ZARAR GÖRENLERİN ZARARININ DERHAL TAZMİN EDİLMESİ İÇİN KURULMASI ÖNGÖRÜLEN FONUN, ÜLKE BORÇLAR YASASI SİSTEMATİĞİ İÇİNDEKİ KONUMLANIŞININ SORUNLU OLDUĞU DÜŞÜNÜLMEKTEDİR.

YİNE, TÜM ÜLKE ÇAPINDA VERİ PAYLAŞIMINI SAĞLAYACAK BİR BİLGİ İŞLEM ALTYAPISI YOKTUR.

GENEL EKONOMİ KRİZ SARMALINI AŞAMAMIŞTIR, ALTERNATİF FİNANSAL ENSTRÜMANLAR EN KARLI YATIRIM ARACI OLMA ÖZELLİKLERİNİ SÜRDÜRMEKTEDİRLER. BU DURUM, MAKBUZ SENEDİNİ TEMİNAT OLARAK KABUL EDİP KREDİ VERECEK FİNANS KURUMLARININ ORTAYA ÇIKMASINA DA ENGEL OLMAKTADIR.

(İİİ) TASARININ GETİRDİĞİ DÜZENLEMELER, SAYILAN AMAÇLARI YERİNE GETİREBİLİR Mİ ?

İYİ KURGULANMIŞ BİR LİSANSLI DEPOCULUK SİSTEMİ;

• ÖZELLİKLE HUBUBAT DESTEKLEMELERİ İÇİN GEREKEN KAMU FİNANSMAN GEREKSİNİMİNİN ZAMANA YAYILMASI VE İNDİRGENMESİNDE,

• ÜRETİCİNİN İVEDİ NAKİT GEREKSİNİMİNİN KARŞILANMASI VE GELİRLERİNİN ARTIRILMASINDA,

• PİYASA SPEKÜLASYONLARININ ÖNLENMESİNDE,

• İŞLEYİCİYE ZAMANINDA VE UYGUN NİTELİKTE HAMMADDE TEMİN EDİLMESİNDE,

• HUBUBAT PİYASASINDAKİ İŞLEM DERİNLİĞİNİN ARTIRILARAK, BORSALARIN SPOT PİYASA İŞLEMLERİNDEN FORWARD-FUTURES-OPTİONS İŞLEMLERE GEÇİŞİNİN SAĞLANMASINDA

UYGUN BİR ARAÇ OLARAK KULLANILABİLİR.

ANCAK RAPOR KONUSU OLAN "TARIM ÜRÜNLERİ LİSANSLI DEPOCULUK KANUNU TASARISI", YUKARIDAKİ AMAÇLARI GERÇEKLEŞTİREBİLECEK BİR ARAÇ OLUŞTURMA YETENEĞİNE SAHİP BULUNMAMAKTADIR. BU SAVIN GEREKÇELERİ, ŞÖYLE SIRALANABİLİR;

1 - TASARIDA LİSANSLI DEPOCULUK, GENEL TARIM POLİTİKALARININ UYGULANMASINDA YARARLANILACAK BİR ARAÇ OLARAK GÖRÜLMEMEKTEDİR. OYSA YUKARIDA DA SÖYLENİLDİĞİ GİBİ, LİBERALİZMİNİN LİDER ÜLKESİ ABD'DE BİLE, LİSANSLI DEPOCULUK, YEREL ÇİFTLİK PROGRAM AMAÇLARINA <İ>(DOMESTİC FARM PROGRAM OBJECTİVES) ULAŞMAK VE BÖYLELİKLE PİYASALARI REGÜLE ETMEK OLARAK BELİRLENMİŞTİR.

ABD'DE, ÜRETİCİ FİYAT DÜZEYİNİN KORUNMASINA YÖNELİK ÇEŞİTLİ PROGRAMLAR SÜRDÜRÜLMEKTEDİR. BUNLAR; SÜT ÜRÜNLERİ FİYAT DESTEKLEME PROGRAM SATIN ALMALARI <İ>(DAİRY PRİCE SUPPORT PROGRAM PURCHASES), YEREL PROGRAM SATIN ALMALARI <İ>(DOMESTİC PROGRAM PURCHASES) VE İHRACAT PROGRAM SATIN ALMALARI <İ>(EXPORT PROGRAM PURCHASES) OLARAK SAYILABİLİR.

BELİRTİLEN PROGRAMLAR ÇERÇEVESİNDE, ABD'DE TARIM PİYASALARINA MÜDAHALE EDİLEREK ALIM YAPILMAKTA VE OLUŞTURULAN KAMU STOKU LİSANSLI DEPOLARDA DEPOLANMAKTADIR.

BUNA KARŞILIK TÜRKİYE'DE, KAMUNUN TARIM PİYASALARINDAN TÜMÜYLE ÇEKİLMESİNE YÖNELİK BİR PROGRAM UYGULANMAKTADIR. TASARININ LİSANSLI DEPOCULUĞUN UYGULANACAĞI ÜRÜNLER OLARAK SAYDIĞI <İ>HUBUBAT, BAKLİYAT, PAMUK, TÜTÜN, FINDIK, YAĞLI TOHUMLAR, BİTKİSEL YAĞLAR, RAFİNE ŞEKER.. NEREDEYSE TÜMÜYLE KAMUSAL MÜDAHALE ALIMLARI DIŞINA ÇIKARILMIŞ YA DA ÇIKARILMAK ÜZEREDİR.

ÖRNEĞİN HUBUBAT VE BAKLİYAT ÜRÜNLERİNDE MÜDAHALE VE PİYASA REGÜLASYONU İŞLEVİNİ YERİNE GETİREN TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ, ÖNCE BAKLİYAT GÖREVİNDEN ÇIKMIŞ, ARDINDAN DA HER GEÇEN YIL AZALAN ALIM MİKTARLARI İLE HUBUBAT GÖREVİNDEN ÇIKARILMAYA ÇALIŞILMAKTADIR. BU SÜRECİN SONUNDA TÜRKİYE ÇOK DEĞİL 10 YIL ÖNCE DÜNYA LİDERİ OLDUĞU BAKLİYAT ÜRÜNLERİNDE DIŞA BAĞIMLI, HUBUBATTA HER GEÇEN YIL ARTAN MİKTARLARDA DIŞALIM YAPAR HALE GETİRİLMİŞTİR.

1993 YILINDAN BU YANA FİİLEN UMUMİ MAĞAZACILIK HİZMETLERİ YAPAN TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ, BU ALANDA ÖNCÜ GÖREVİ YÜKLENİP AYNI ZAMANDA MÜDAHALE ALIMI VE PİYASA REGÜLASYONU GÖREVLERİNİ YERİNE GETİRMESİ GEREKEN BİR KURULUŞ İKEN, KÜÇÜLTÜLÜP PİYASADAN NEREDEYSE TÜMÜYLE ÇEKİLMİŞ, ADETA BİR DIŞ TİCARET AYGITI NİTELİĞİNE DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞTÜR. BU DOĞRULTUDA, TASARI'NIN ARKA PLANINA HAKİM OLAN DÜŞÜNCE, TMO'NUN 4.5 MİLYON TON KAPALI DEPO KAPASİTESİNİN "PİYASAYA" AKTARILMASIDIR.

AB MÜKTESEBAT UYUM ÇALIŞMALARI GEREĞİ MÜDAHALE KURULUŞU <İ>(İNTERVENTİON AGENCY) OLARAK YAPILANDIRILMASI GEREKEN TMO'NUN ÖNCE KÜÇÜLTÜLÜP SONRA ÖZELLEŞTİRİLMESİNE YÖNELİK PLANLAR, TÜRKİYE HUBUBAT SEKTÖRÜ VE ÜRETİCİ AÇISINDAN SON DERECEDE SAKIINCALI SONUÇLAR ÜRETECEKTİR.

ABD ÖRNEĞİ DE KANITLAMAKTADIR Kİ, KAMUSAL DESTEKLEME POLİTİKALARI OLMAKSIZIN HUBUBAT ÜRETİMİNİN SÜRDÜRÜLEBİLMESİ VE MAKBUZ SENETLERİ SİSTEMİNİN İŞLETİLEBİLMESİ OLANAKLI DEĞİLDİR.

2 - TASARIDA, LİSANSLI DEPOCULUK, BORSA SİSTEMİNİN BİR TAMAMLAYICI UNSURU OLARAK KURGULANMAYA ÇALIŞILMAKTADIR. LİSANSLI DEPOCULAR, BORSALAR İLE SÖZLEŞME YAPARAK ÜRÜN SENETLERİNİ KOTE ETTİRECEKLERDİR.

ABD'DE, LİSANSLI DEPOCULUK İLE BORSA SİSTEMİ ARASINDA BÖYLE DOĞRUDAN BİR BAĞ YOKTUR. BUNA KARŞILIK TÜRKİYE'DE BORSALAR, TARIM ÜRÜNLERİ TİCARETİNDEN, SİSTEME BİR ŞEY KATMADIKLARI HALDE, BÜYÜK FİNANSMANLAR ELDE ETMEKTEDRLER.

BU KEZ DE, ÜRÜN SENETLERİ ÜZERİNDEN AYNI FİNANSMAN TRANSFERİNE KAPI AÇILMAKTADIR. BÖYLE BİR YAKLAŞIM, SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜNÜ ARTIRAN DEĞİL, AZALTAN SONUÇLAR DOĞURACAKTIR. ÜRETİCİNİN ALIN TERİ ÜZERİNDEN HAKSIZ KAZANÇ ELDE EDEN SİSTEMİN DAHA DA DERİNLEŞTİRİLMESİNİN BİR YARARI YOKTUR.

3 - ÜRÜN SENETLERİ SİSTEMİNİN EN ÖNEMLİ AYAKLARINDAN BİRİSİ, ÜRÜN SENEDİNE SAHİP ÜRETİCİNİN, SENEDİN TEMİNAT UNSURU OLMASININ BİR SONUCU OLARAK, İVEDİ NAKİT GEREKSİNİMİNİ KARŞILAMAYA YÖNELİK OLANAK BULMASIDIR.

YUKARIDA DA AÇIKLANDIĞI GİBİ, ABD'DE SÖZÜ EDİLEN KREDİNİN FİNANSMAN KAYNAĞI, BİR DEVLET KURULUŞU OLAN CCC'DİR. BUNA KARŞILIK, ABD'Lİ UZMANLAR, LİSANSLI DEPOCULUK SİSTEMİNİ ÇEVRE ÜLKELERE TAŞIRKEN, ÖZEL FİNANS KURULUŞLARINI ÖNERMEKTEDİRLER.

BİLİNDİĞİ GİBİ TÜRKİYE'DE, T.C. ZİRAAT BANKASI'NIN KULLANDIRDIĞI TARIMSAL KREDİLER, SIFIRLANMIŞTIR. SİSTEMİ YENİDEN CANLANDIRMAYA YÖNELİK GİRİŞİMLERİN DE, YETERLİ OLMADIĞI AÇIKTIR.

BU ÇERÇEVEDE, ÜRÜN SENEDİ SAHİBİ ÜRETİCİYE, ÜRÜNÜNÜ TEMİNAT KABUL EDİP KISA SÜRELİ KREDİ VEREN VE ÜRETİCİYE ÜRÜNÜNÜ SATMA KONUSUNDA PİYASA FİYAT HAREKETLERİNE GÖRE KARAR VERECEĞİ BİR SÜRE KAZANDIRMAYAN ÜRÜN SENEDİ SİSTEMİ, ÜRETİCİ İÇİN BİR YARAR SAĞLAMAYACAKTIR.

4 - ÜRÜN SENETLERİ SİSTEMİNİN DİĞER ÖNEMLİ AYAĞI İSE, ÜRÜN SENETLERİ VERİ TABANINDAN, KENDİ GEREKSİNİMİNE UYGUN KALİTEDE VE MİKTARDA SATIN ALMA YAPAN İŞLEYİCİNİN, ZAMANINDA, HAMMADDEYE ULAŞMASINI GÜVENCE ALTINA ALMASIDIR.

ANCAK BU ÖZELLİĞİN ÇALIŞABİLMESİ, HOMOJEN ÜRETİM YAPILARI BU DOĞRULTUDA, TÜM ÜLKEDE KABUL GÖRMÜŞ BİR STANDARDİZASYON BİRLİĞİ İLE OLANAKLIDIR. İŞLEYİCİNİN, ÜRÜN SENEDİNDE YAZILI ÜRÜN KALİTESİNİ, LİSANSLI DEPODAN ÇEKECEĞİ ÜRÜNDE BULMASI, OLMAZSA OLMAZ BİR KOŞULDUR.

AYNI DOĞRULTUDA, LİSANSLI DEPOCUNUN, AYNI CİNS ÜRÜNÜ, HOMOJENİTE OLUŞTURACAK ŞEKİLDE KARIŞTIRARAK DEPOLAYABİLMESİ DE, AYNI KALİTE ÖZELLİKLERİNDE ÇOK MİKTARDAKİ ÜRÜNÜN ÖNCE ÜRETİLMESİ, ARDINDAN LİSANSLI DEPOYA TESLİM EDİLMESİ İLE GERÇEKLEŞEBİLİR.

BU SAYILANLAR, ÜLKENİN BİR TOHUMLUK POLİTİKASI OLMAMASI VE SAĞLIKLI BİR ÜRETİM DESENİNİN KURULAMAMIŞ OLMASINDAN DOLAYI, LİSANSLI DEPOCULUK FAALİYETLERİNİ ENGELLEYECEK DERECEDE OLUMSUZ BİR TABLO SERGİLEMEKTEDİR.

ÖRNEĞİN, YANYANA TARLALARDA BİRBİRİNDEN ÇIK FARKLI ÇEŞİTLERDE BUĞDAY ÜRETİLMESİ, FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ BİRBİRİNE BENZEYEN BUĞDAYLARIN KİMYASAL YAPILARININ ÇOK FARKLI OLABİLMESİ SONUCUNU DOĞURMAKTADIR. BU DURUM İSE, KİMYASAL ANALİZ YAPILMAKSIZIN ÜRÜNLERİN KARIŞTIRILAMAMASINA NEDEN OLACAK; KİMYASAL ANALİZ SONUCUNU BEKLEME GEREKSİNİMİ İSE SİSTEMİ TIKAYACAKTIR.

5 - TASARIDAKİ LİSANSLI DEPOCULUK SİSTEMİ, SANAYİİ VE TİCARET BAKANLIĞI'NIN KONTROL VE DENETİMİNE BIRAKILMIŞTIR. BU DURUM, SÖZÜ EDİLEN BAKANLIĞIN, TEKNİK BİLGİ İSTEYEN VE BİRBİRİNDEN ÇOK FARKLI ÖZELLİKLER GEREKTİREN ÜRÜN DEPOLAMALARINDA UZMAN OLMAMASI NEDENİYLE, SORUNLAR ORTAYA ÇIKARACAKTIR.

NİTEKİM ABD'DE AYNI YAPI,TARIM BAKANLIĞI (USDA) DENETİMİNDEDİR.

SONUÇ OLARAK; TÜRKİYE TARIMSAL ÜRETİM VE TİCARET YAPILARININ REKABETİNİ ARTIRMAYA YÖNELİK, TARIM POLİTİKALARININ BİR ARACI OLACAK ŞEKİLDE, ÜRETİCİ YARARINA KURGULANMIŞ, ÜRETİCİYE KISA SÜRELİ KREDİ SAĞLAYAN, İŞLEYİCİNİN UYGUN VE ZAMANINDA HAMMADDE SAĞLAMA RİSKİNİ ORTADAN KALDIRAN, KAMUNUN MÜDAHALE VE DEPOLAMA İÇİN GEREKLİ FİNANSMAN GİDERİNİ AZALTAN VE ZAMANA YAYAN, TARIM BAKANLIĞI'NIN KONTROLÜNDE BİR LİSANSLI DEPOCULUK, YARARLI VE GEREKLİDİR.

BUNA KARŞILIK, LİSANSLI DEPOCULUĞUN ÇALIŞABİLMESİ İÇİN GEREKLİ OLAN VE YUKARIDA SAYILAN ALTYAPI EKSİKLİKLERİNİN VERİLİ OLDUĞU BİR ORTAMDA, TASARI'YA HAKİM OLAN VE KAMUYU TÜMÜYLE TARIMSAL PİYASALARDAN UZAK TUTMAYA YÖNELİK LİSANSLI DEPOCULUK ANLAYIŞI, SEKTÖRDE EMEĞİYLE YAŞAYANLARA VE ÜLKEYE YARAR DEĞİL ZARAR GETİRECEKTİR.

GÖKHAN GÜNAYDIN
BAŞKAN