ALİ EKBER YILDIRIM

İZMİR - Geçen yıl büyük zarara neden olan don felaketi bu yıl da birçok üründe rekolteyi olumsuz etkileyecek. Merkez Bankası (MB), bu durumun enflasyona olumsuz etkisini sürekli gündeme getiriyor. Bakanlar Kurulu sunumunda önlemlerin yürürlüğe konulmasını talep etti. Müdahale için oluşturulan kurum konu üzerinde çalışıyor. Don olayı elma, kiraz, nar, erik, armut, şeftali gibi birçok meyveyi olumsuz etkiledi. Tahminlere göre, üretimde yüzde 30 kayıp yaşanacak. Hasar tespit çalışmaları sürüyor.

Olumsuz hava şartları tarım ürünlerini olumsuz etkilemeye devam ediyor. Geçen yıl olduğu gibi bu yılda don felaketi başta kayısı, üzüm, ceviz ve fındık olmak üzere birçok meyvede zarara neden oldu. Nisan ayında yaşanan don felaketinin 5 bölgede etkili olduğu ve zararın ortalama yüzde 30 oranında olduğu tahmin ediliyor. Don nedeniyle kayısı, fındık, üzüm, ceviz başta olmak üzere birçok meyvede üretim azalacak ve fiyatlar yine yüksek seyredecek. Geçen yıl olduğu gibi işlenmemiş tarım ürünleri ve gıda fiyatlarındaki artışın enfl asyonu tetiklemesi bekleniyor. 

Ziraat Mühendisleri Odası`nın ülke genelinde yaptığı inceleme ve değerlendirmeye göre don felaketinin boyutları bölgesel bazda şöyle: 

KARADENİZ BÖLGESİ: Ordu`nun yüksek kesimlerindeki fındık ağaçlarında yüzde 90`a yakın zarar tespiti var. Alçak kesimlerde don olayı olmadığı ve fındık ağaçlarının yüzde 70-80`inin bu alt kuşakta bulunması sebebiyle dondan etkilenecek fındık oranı yüzde 20 civarında tahmin ediliyor. Samsun ve Amasya`daki meyve ağaçlarında da yüzde 20 zarar oluştu. Kastamonu`da erkenci özelliği olan havaların mevsim normallerinin üzerinde seyretmesi nedeniyle çiçek açan erik, badem, kiraz, elma ve armut ağaçlarında da zarar oldu. 

MALATYA: Geçen yıl yüzde 90`lara varan oranda don zararı gören kayısıda bu sene de don etkili oldu. 4-5 Nisan 2015 tarihinde meydana gelen zirai don nedeni ile özellikle çiçek döneminde olan yaklaşık 1000 rakımın altında bulunan Kale, Battalgazi, Yazıhan, Akçadağ, Darende ve Hekimhan ilçelerinde kayısı ağaçlarında hasar meydana geldi. Zararın yüzde 10 ile yüzde 60 arasında değişmesi bekleniyor. Bölgede hasar tespit çalışmaları devam ediyor. Bu yıl kayısıda yaklaşık yüzde 40`lık bir rekolte kaybı olacağı tahmin ediliyor. 

İÇ ANADOLU BÖLGESİ: Kayseri, Karaman, Kahramanmaraş ve Niğde` de meydana gelen don nedeniyle özellikle elma, kayısı ve kiraz ağaçlarının zarar gördüğü belirtiliyor. Kahramanmaraş- Elbistan`daki zararın yüzde 50 civarında olduğu tahmin ediliyor. Konya`da salçalık domates ve biber de dondan zarar gördü. Ancak kar yağışıyla birlikte oluşan rüzgar tarla bitkilerinin üzerinin örtülmesini engelleyerek zararı azalttı. 

AKDENİZ BÖLGESİ: Antalya`nın özellikle yüksek kesimlerindeki erik, şeftali ve armut ağaçlarına don zarar verdi. Dolu nedeniyle Mersin ve Adana`da taş çekirdekli meyveler ve bağlarda zarar görüldü. Osmaniye` de mısır, buğday ve narenciyede don zararı meydana geldi. 

EGE BÖLGESİ: Denizli`de Trabzon hurması ağaçlarında yüzde 80, nar ağaçları ve sürgünlerde yüzde 70 zarar görüldü. Bağlarda ise yüzde 20 oranında kuruma bekleniyor. Elma, şeftali, kayısı, badem ve ceviz ağaçları da dondan zarar gördü. Manisa`- da bağlarda, sebze fidelerinde, domates ve biberde zarar var. Özellikle bağlardaki zararın yüzde 70`e kadar çıkabileceği düşünülüyor. İzmir`de yüksek yerlerdeki kiraz başta olmak üzere bazı meyve ağaçları ve bağlarda yüzde 20 zarar oluştu. Afyon Merkez ile Şuhut`taki badem ve erik ağaçlarında yüzde 80 zarar var. Kiraz ağaçlarında da zarar söz konusu. 

Hasar tespit çalışmaları sürüyor 

Don felaketi ve diğer olumsuz hava koşulları nedeniyle tarımsal ürünlerde meydana gelen zararın tespiti için çalışmalar sürdürülüyor. Ziraat Mühendisleri Odası Genel Başkanı Özden Güngör, önümüzdeki günlerde sigorta eksperleri ve hasar tespit komisyonlarının çalışmaları tamamlandıktan sonra kesin zarar oranlarının açıklanacağını belirterek, "Küresel ısınma sonucu değişen mevsim koşulları tarımsal üretimi olumsuz etkiliyor. Nisan ayında birçok bölgede olağandışı don felaketi fındık, kayısı, ceviz, meyve ağaçları ve bağlarda büyük zarara yol açtı. Türkiye genelinde zarar oranının yüzde 30`a ulaştığı tahmin ediliyor. Geçen yılki facia nedeniyle bu yıl tedirgin bekleyen üretici, ne yazık ki tekrar don olayı ile karşı karşıya kaldı. Ziraat Mühendisleri Odası olarak, 2015‘te üretim yetersizliği nedeniyle, üretici gelirlerinde oluşacak düşüş, tüketici fiyatlarındaki artış ve ihracat konusunda görülecek sıkıntılara karşı hükümeti şimdiden uyarıyor ve ivedi önlem almaya çağırıyoruz"dedi. 

Isparta`da zarar 205 milyon lira 

Birçok ilde etkili olan zirai don 24 Nisan`da Isparta`da da yaşandı. Zirai don daha çok Gelendost, Uluborlu, Senirkent, Gönen ve Yalvaç ilçelerinde elma, kiraz, gül, kayısı ve şeftali bahçelerinde büyük zarara yol açtı. Isparta`da 303 bin dekarlık meyve alanının 217 bin dekarında etkili olduğu tespit edilen don felaketinin ekonomik boyutu ise 205 milyon lira olarak açıklandı. Zarar gören meyve bahçelerinde incelemelerde bulunan Isparta Valisi Vahdettin Özkan, konunun Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker`e iletildiğini ve gerekli önlemlerin alınacağını söyledi. 

Üzüm merkezi Manisa`da zarar büyük 

Manisa ve ilçelerinde görülen don olayının meydana getirdiği hasarın tespitine yönelik çalışmalar Manisa Valisi Erdoğan Bektaş başkanlığındaki toplantıda değerlendirildi. Bektaş yaptığı açıklamada, geçen hafta Manisa genelinde ciddi don olayı yaşandığını ve bundan üzüm üreticilerinin etkilendiğini ifade etti. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı Manisa Milletvekili Recai Berber ise Manisa`nın bütün ilçelerinde olmakla birlikte en çok hasarın Manisa Merkez ve Saruhanlı ilçelerinde olduğunu belirterek, "Sadece bağlarda değil, kiraz, ceviz, badem bahçelerinde de aynı şekilde hasar var. Hatta mevsimlik veya yıllık mahsul diyeceğimiz domates, karpuz gibi ürünlerde de. Saruhanlı`da fidelerimizde de hasar olduğunu tespit ettik. İl ve ilçe tarım müdürlüklerimiz teknik çalışmalarını yapıyor. İlk tespitlere göre Saruhanlı`da bağlarımızın yüzde 40`ı alan olarak zarar gördü ve bu zarar da ortalama yüzde 50`nin üzerinde. Yüzde 70`ler seviyesinde bir hasar var. Çiftçilerimiz şokta. Öncelikler Bakanlar Kurulu kararıyla çiftçilerimizin Ziraat Bankası ve Tarım Kredi borçları yüzde 3 faizle bir yıl süreyle ertelendi. Ancak burada sigorta hasar bedeli alamayacak olan çiftçilerimiz var. Bunlarla ilgili ne yapabiliriz üzerinde çalışacağız" dedi. 

Üzümde fiyat yükselecek 

Don olayının meydana getirdiği hasar ve rekoltede düşüklüğünde muhtemelen fiyatların daha yüksek oluşacağını kaydeden Berber, ürün kaybının toplam geliri azaltmayacağını tahmin ettiklerini belirterek, üzümde meydana gelebilecek yüzde 20`lik azalmanın bazen fiyatı iki katına çıkarabildiğini, bunun geçmiş yıllarda görüldüğünü söyledi. Berber, "Tonu bin 200 dolarlardan 3 bin dolara çıktı. Önceki yıl 2 katından da fazla, tonu 3 bin dolara bu memlekette üzüm satıldı, ihraç edildi. Üzüm az olduğu için dolayısıyla fiyat artışı bazen lehimize olabiliyor, onu önümüzdeki günler gösterecek. Vatandaşlarımızın hasarla ilgili bir ay içerisinde İlçe Tarım Müdürlüklerimize başvurmaları gerekiyor" dedi. 

Gümüşhane`de erik ve kayısı 

Gümüşhane`de zirai don en çok erik, kayısı, ceviz, armut ve elma bahçelerinde zarara neden oldu. Gümüşhane Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ekiplerinin tespitlerine göre, zirai don en fazla erik ve kayısıya zarar verdi. Ceviz, armut, kiraz ve elma ise zarar gören diğer ürünler. Tespit çalışmalarında, cevizlerde ikinci nesil açan çiçeklerde yüzde 30-40 civarında bir zarar söz konusuyken erkenci açanlarda bir problem olmadığı ifade edildi. 

Kayısılarda yüzde 80-90, bölgesel olarak yüzde 100`e varan bir ürün kaybı yaşandığı tespit edilirken, erkenci elma ve armut çeşitlerinde yüzde 30-40 civarında bir kayıp belirlendi. Torul ilçesine yakın alanlarda geç açan kirazlarda yüzde 50`ye yakın bir kayıp, il merkezinde açan kirazlarda ise bölgesel olarak yüzde 30-40 civarında zarar görüldü.

Yüzde 30 zarar görenlerin borcu erteleniyor

Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından yapılan açıklamaya göre, doğal afetlerden zarar gören çiftçilerin tarımsal kredi borçları yüzde 3 faiz uygulanarak 1 yıl süreyle erteleniyor. Bakanlığın açıklaması özetle şöyle: "10 Nisan 2015 tarih ve 29322 sayılı Resmi Gazete‘de yayınlanan 2015/7510 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı; "Çeşitli Afetler Nedeniyle Zarar Gören Gerçek veya Tüzel Kişi Üreticilerin T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım Kredi Kooperatifl erine Olan Düşük Faizli Kredi Kullandırılmasına İlişkin Bakanlar Kurulu Kararları Kapsamındaki Kredi Borçlarının Ertelenmesine Dair Karar" ile il/ilçe hasar tespit komisyonlarınca tespiti yapılan yüzde 30 ve üzeri zarar gören üreticilerin borçları yüzde 3 faizle bir yıl ertelenmektedir. 01 Ocak 2015 – 31Aralık 2015 tarihleri arasında ülke genelinde meydana gelen veya gelecek; don, dolu, kuraklık, aşırı yağış, sel-su baskını, yangın, aşırı sıcak zararı, samyeli, çığ, heyelan, taban suyu yükselmesi, fırtına, aşırı kar yağışı, kar fırtınası, kırağı, yıldırım düşmesi ve hortum afetlerinin zararı, borç erteleme kapsamı içindedir.

Enflasyonu tetikleyebilir

Geçen yıl yaşanan kuraklık ve diğer doğal afetler nedeniyle tarımsal üretimde büyük düşüşler oldu ve 2007‘den beri ilk kez geçen yıl sektör küçülme kaydetti. 2012 ve 2013`te yüzde 3.1 büyümenin olduğu tarım geçen yıl yüzde 1.9 küçüldü. Tarımdaki küçülme, ekonomideki büyümeyi de olumsuz etkiledi. 2015‘te ise bugüne kadar yağan yağışlar dikkate alındığında kuraklık bir tehdit olarak görülmedi ancak yılın başında ve nisanda yaşanan don felaketi bazı ürünleri olumsuz etkiledi. Bu nedenle geçen yıla göre artış olsa da genel ortalamalara göre üretimde düşüş bekleniyor. Dondan zarar gören kayısı, fındık, üzüm, ceviz ve diğer meyvelerde fiyatların bu yılda yüksek seyretmesi bekleniyor. Bu nedenle geçen yıl olduğu gibi tarım ve gıda ürünlerindeki fiyat artışı enflasyonu yine tetikleyecek.

"Bizde tarım ‘saldım çayıra, mevlam kayıra` düzeyinde kalıyor"

Geçtiğimiz hafta meclis üyelerinin bir kısmıyla, yeni açtıkları emtia alım satım portalı ecommoditybazaar.com`un ilk yurtdışı tanıtımını yapmak, bazı inceleme ve temaslarda bulunmak üzere Hollanda`ya gittiklerini söyleyen İzmir Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Ercan Korkmaz, orada gördüklerinden sonra Türkiye`deki tarım sisteminin ‘saldım çayıra, mevlam kayıra` düzeyinde kaldığını dile getirdi. Korkmaz, "Biz orada Hollanda`nın tarımda yarattığı mucizeyi konuşurken, memleketten Akhisar`dan Alaşehir`e kadar pek çok üretim yerinde üzümün dondan zarar gördüğü haberinin geldiğini söyledi. Don hasarını araştırmak üzere borsamız ziraat mühendisi de arazide incelemelerini gerçekleştiriyor" dedi. İTB Meclis Başkan Yardımcısı Ömer Gökhan Tuncer ise hayvancılık sektörünün başarısı için iki şart olduğunu belirterek, "Birincisi, çayır ve meralar ile yem bitkileri tarımı olmak üzere iki kaynaktan elde edilen kaliteli ve düşük maliyetli kaba yem tedariki. İkincisi ise et ve süt verimi yüksek hayvan ırklarına sahip olmak. Türkiye`nin bu iki konuda başarılı değil" dedi.

Ege`de yaklaşık 100 bin ton kuru üzüme karşılık gelen zarar oluştu

Ege Bölgesi`nde geçtiğimiz hafta etkili olan don olayı İzmir Ticaret Borsası Meclis toplantısında da gündemin en önemli maddesiydi. Dondan dolayı yaklaşık 100 bin ton kuru üzüme karşılık gelen bir zararın oluştuğunu açıklayan İzmir Ticaret Borsası (İTB) Meclis Üyesi Mehmet Esmer, dona karşı önlemlerin alınarak bu rakamın ortadan kaldırılabileceğini belirterek, "Bölgemizde tarımsal bir felaket ile karşılaştık. Bugün üzüm yaklaşık 100 bin ailenin geçim kaynağı. Yapacak bir şey yok, kader, fıtrat diyorsak, kaybettiğimiz ile kalacağız. Yok hayır gelişmiş ülkelerde bu bir kader değil hepsinin çözümü var diyorsak ona göre tedbirimizi alacağız. Tarımsal faaliyetleri önlemenin maliyeti, bu felaketlerin sonuçlarını ortadan kaldırma maliyetinden çok daha ucuz. Eğer 24 Nisan gecesi önlemler alınsaydı, 100 bin ton kuru üzüme karşılık gelen bir maliyet oluşmayacaktı. Bu yöntemler bilinmesine rağmen bizde uygulanmıyor" dedi.

TARSİM kayısıda hasar tespiti yapıyor

Tarım Sigortaları Havuzu İşletmesi AŞ (TARSİM) Genel Müdürü Yusuf Cemil Satoğlu, zirai don nedeniyle bazı kayısı bahçelerinin zarar gördüğünü belirterek, geçen yıl çok geniş çaplı ve çok yüksek oranda hasar gerçekleşirken bu yıl daha düşük boyutta olduğunu söyledi. Zirai don kapsamında gerçekleştirilen ekspertiz çalışmaları hakkında bilgi veren Satoğlu, "Bir kısım bölgelerde, kısmi don hadiseleri gördük. Bunlar, nihai ekspertizle sonuçlanacak" diye konuştu. Zirai don nedeniyle 100`e yakın eksperin bölgede faaliyet gösterdiğini ifade eden Satoğlu, hasarın hasat zamanı yapılacak ekspertiz çalışmalarıyla net olarak ortaya çıkacağını bildirdi.