TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI’NIN YENİDEN YAPILANDIRILMASI HAKKINDA ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI’NIN GÖRÜŞLERİ
TÜRKİYE NÜFUSUNUN % 35’İ KIRSAL ALANDA YAŞAYAN, İSTİHDAMIN İSE YİNE % 35’İNİ TARIM SEKTÖRÜNÜN SAĞLADIĞI BİR ÜLKE KONUMUNDADIR. TÜRKİYE KIRSALININ HEMEN TEK EKONOMİK FAALİYETİ OLAN TARIM, BU ÖZELLİĞİ NEDENİYLE, SERMAYE BİRİKİMİNİN DE EN ÖNEMLİ ARAÇLARINDANDIR. ULUSAL GELİRE % 13 ORANINDA KATKI SAĞLAYAN TARIM, DIŞSATIMDA ÖNEMLİ BİR PAYA SAHİP OLMASININ YANINDA, SANAYİ SEKTÖRÜNE GİRDİ ÜRETMEKTE VE AYRICA SANAYİ SEKTÖRÜ ÜRÜNLERİNİN TÜKETİCİSİ KONUMUNDA BULUNMAKTADIR.
DİĞER TARAFTAN, ÜLKENİN İDARİ BÖLÜMLENMESİ, PARÇALI BİR YAPI SERGİLEMEKTEDİR. TÜRKİYE 81 İL, 883 İLÇE, 75.000’İN ÜZERİNDE BUCAK, KÖY VE KÖY ALTI YERLEŞMEYE SAHİPTİR.
KIRSAL ALAN YERLEŞMELERİ BÖYLESİNE PARÇALI, TARIM SEKTÖRÜ SOSYO – EKONOMİK YÖNDEN BU DENLİ ÖNEMLİ OLAN TÜRKİYE’DE SEKTÖRÜN ÇAĞDAŞ VE RASYONEL OLARAK YÖNETİLEBİLMESİ, ETKİN BİR TARIMSAL KAMU YÖNETİMİ İLE OLANAKLIDIR.
TÜRKİYE’DE CUMHURİYET’LE BİRLİKTE, 1924 YILINDA İLK KEZ BAKANLIK DÜZEYİNDE YAPILANDIRILAN TARIMSAL KAMU YÖNETİMİ, GÜNÜMÜZE DEĞİN BİRÇOK “REORGANİZASYON” ÇALIŞMASINA KONU OLMUŞTUR.
BUNLARDAN ÖZELLİKLE 1984 TARİHLİSİ, TARIMSAL KAMU YÖNETİMİNDE ETKİNLİĞİN KIRILMASINA, BAKANLIK İLE ÜRETİCİ ARASINDAKİ BAĞIN ÖNEMLİ ORANDA KOPMASINA NEDEN OLMUŞTUR.
BUNUN YANINDA, 1989 YILINDAN BU YANA BAKANLIĞA ZİRAAT MÜHENDİSİ ALIMININ YAPILMAMASI VE HER İKTİDAR DEĞİŞİMİNDE KADROLARIN ADETA TÜMÜYLE DEĞİŞTİRİLMESİ, TARIMSAL KAMU YÖNETİMİNİN BUGÜN İÇİNDE BULUNDUĞU DAĞINIK VE GÜÇSÜZ YAPININ DİĞER SORUMLULARI OLARAK GÖSTERİLEBİLİR.
SON OLARAK, SÜRDÜRÜLEN “KAMU YÖNETİMİ REFORMU” NUN SEKTÖRE YANSIMALARI, TARIMIN SORUNLARINI DAHA DA AĞIRLAŞTIRACAK NİTELİKTEDİR.
SÖZÜ EDİLEN SÜREÇ, AŞAĞIDA ANA HATLARI İLE DEĞERLENDİRİLEREK, ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI’NIN GÖRÜŞLERİ ORTAYA KONULACAKTIR.
1. TÜRKİYE’DE TARIMSAL KAMU YÖNETİMİ
TÜRKİYE’DE TARIMSAL KAMU YÖNETİMİNDE GÖREV VE YETKİLER, ÇEŞİTLİ KURULLAR, BAKANLIKLAR, MÜSTEŞARLIKLAR ARASINDA DAĞITILMIŞ DURUMDADIR. BU YAPI, BİR YÖNETİM KARMAŞASINA NEDEN OLMAKTADIR.
BU ÇERÇEVEDE, TÜRKİYE TARIMSAL KAMU YÖNETİMİNİN DEĞİŞİMİ, AŞAĞIDA ÖZETLENMEKTEDİR;
1.1. 2000’Lİ YILLARA KADAR, TARIMSAL KAMU YÖNETİMİNİN YAPILANDIRILMASI
TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NDE TARIM BAKANLIĞI, 1924 YILI BAŞINDA KURULMUŞTUR. 1928 YILINDA TARIM VE TİCARET BAKANLIKLARI BİRLEŞTİRİLMİŞ , 1931 YILINDA TEKRAR AYRI BİR BAKANLIK ŞEKLİNE DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞ VE 1937 YILINDA BAKANLIK GÖREV VE TEŞKİLAT YASASI ÇIKARILMIŞTIR. 1974 YILINDA BAKANLIĞIN ADI “GIDA-TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI” OLARAK DEĞİŞTİRİLMİŞ , 1981 YILINDA ORMAN BAKANLIĞI DA TARIM BAKANLIĞI’NA DEVREDİLEREK BAKANLIĞIN ADI “TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI” NA DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞ , 1983 YILINDA KÖYİŞLERİ VE KOOPERATİFLER BAKANLIĞININ DA KATILMASIYLA BAKANLIK “TARIM ORMAN VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI” OLARAK YAPILANDIRILMIŞ VE 1985 YILINDA YASASI ÇIKARILMIŞTIR. AYNI YIL YAYIMLANAN “KÖY HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN” İLE TARIM ORMAN VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞINA BAĞLI KATMA BÜTÇELİ VE TÜZELKİŞİLİĞİ HAİZ KÖY HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KURULMUŞ, TARIM ORMAN VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞININ YOL SU ELEKTRİK VE TOPRAKSU GENEL MÜDÜRLÜKLERİNDE KULLANILAN KADROLAR, PERSONELİ İLE BİRLİKTE KÖY HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE DEVREDİLMİŞTİR. YAKLAŞIK 7 YIL SONRA ANILAN GENEL MÜDÜRLÜK TKİB’DAN ALINARAK BAŞBAKANLIĞA BAĞLANMIŞTIR. 1991 YILINDA ORMAN BAKANLIĞI KURULARAK BAKANLIK’TAN AYRILMIŞ VE NİHAYET, HALEN YÜRÜRLÜKTE OLAN “TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI’NIN KURULUŞ VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDEKİ KARARNAME” YAYIMLANMIŞTIR.
GÖRÜLDÜĞÜ GİBİ, 1980’Lİ YILLARIN İLK YARISINDA, TARIMSAL KAMU YÖNETİMİ ÜZERİNDE GENİŞ ÇAPLI BİR REORGANİZASYON HAREKETİ GERÇEKLEŞTİRİLMİŞTİR. BU KAPSAMDA; BAKANLIĞIN ZİRAAT İŞLERİ, ZİRAİ MÜCADELE, HAYVANCILIĞI GELİŞTİRME, GIDA İŞLERİ, VETERİNER İŞLERİ, SU ÜRÜNLERİ GENEL MÜDÜRLÜKLERİ KALDIRILMIŞTIR. ZİRAAT MÜHENDİSLİĞİ MESLEĞİNİN EN ÖNEMLİ UYGULAMA BİRİMİ OLAN VE ÜLKEDE TARIM ALANINDA YAPILAN TÜM ÖNEMLİ İŞLERİN ALTINDA İMZASI OLAN TOPRAK-SU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DE KALDIRILARAK, YOL-SU-ELEKTRİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İLE BİRLEŞTİRİLMİŞTİR.
BU SÜREÇTE YER TUTAN İKİNCİ AŞAMADA, TÜRKİYE’DEKİ KAMU ÖRGÜTLENMESİNİN DİĞER BİRİMLERİ DE TARIM YÖNETİMİNDE SÖZ SAHİBİ OLMUŞLAR, GÖREVLER VE YETKİLER ÇEŞİTLİ KURULUŞLAR ARASINDA DAĞITILMIŞTIR. BU DAĞITIMDA YETERİNCE NET BELİRLENEMEYEN GÖREVLER YETKİ ÇATIŞMASINI DA BERABERİNDE GETİRMİŞ, BU YAPININ ÜZERİNE EKLENEN EŞGÜDÜM YETERSİZLİĞİ İSE TARIM YÖNETİMİNİN ETKİNLİK KAYBINI DOĞURMUŞTUR.
2000’Lİ YILLARA KADAR, TARIM POLİTİKASI KARARLARININ OLUŞTURULMASINA İLİŞKİN SÜREÇTE YER ALAN GELENEKSEL KAMU ÖRGÜTLERİ VE KURULLAR AŞAĞIDA BELİRTİLMEKTEDİR;
ÜÇÜNCÜ AŞAMA, TARIM YÖNETİMİNE KURULLARI EKLEMİŞTİR. YÖNETİŞİM (GOVERNENCE) İLKESİNİN ETKİLERİ TÜRKİYE’YE VE TARIM SEKTÖRÜNE DE YANSIMIŞ, BİRÇOK GÖREV VE YETKİ ALANI ZATEN ELİNDEN ÇIKMIŞ BULUNAN BAKANLIK, KALANLARINI DA ADETA BU KURULLARA DEVRETMİŞTİR. KURUMSAL DÜZENLEMELERİ ORGANİZE ETMEK,.., ULUSLARARASI ANLAŞMALARDAN DOĞAN YÜKÜMLÜLÜKLERİ YERİNE GETİREBİLMEK,..., TARIM POLİTİKALARINI TEK ELDEN VE ETKİN BİR ŞEKİLDE YÜRÜTMEK GİBİ GEREKÇELERLE KURULAN VE AŞAĞIDA BELİRTİLEN KURULLAR;
1 – TÜTÜN VE TÜTÜN MAMULLERİNİ VE ALKOLLÜ İÇKİLER PİYASASINI DÜZENLEME KURULU
2 – ŞEKER KURULU
3 – TARIM SATIŞ KOOPERATİFLERİ BİRLİKLERİNİ YENİDEN YAPILANDIRMA KURULU
SÖZÜ EDİLEN KURULLAR, KAMU ALANININ ÖZEL SEKTÖRE DEVRETME VE “İŞLETİCİ” ÖZELLİĞİNDEN SIYRILAN KAMUNUN, ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİ İLE ALANI DÜZENLEMESİ VE DENETLEMESİ İŞLEVİNE YÖNELMEKTE, BÖYLECE “BAĞIMSIZ İDARİ OTORİTE” KAVRAMINA OTURMAKTADIR.
1.2. MEVCUT TARIMSAL KAMU YÖNETİMİ
TÜM BU SÜRECİN SONUNDA, MEVCUT TARIMSAL KAMU YÖNETİMİNİN YAPISI, AŞAĞIDAKİ ŞEKİLDEDİR;
1.2.1. TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI (TKİB)
TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI ÇALIŞMALARINI, 7.8.1991 TARİH, 441 SAYILI “TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞININ KURULUŞ VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDEKİ KARARNAME” HÜKÜMLERİ UYARINCA YÜRÜTÜR.
441 SAYILI KHK KAPSAMINDA SAYILAN GENİŞ GÖREVLER, TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI’NIN MERKEZ VE TAŞRA TEŞKİLATI TARAFINDAN YERİNE GETİRİLMEYE ÇALIŞILMAKTADIR.
BU KAPSAMDA, BAKANLIK TEŞKİLAT YAPISI AŞAĞIDAKİ GİBİDİR;
BAKANLIK MERKEZ TEŞKİLATI ANA HİZMET BİRİMLERİ, DANIŞMA VE DENETİM BİRİMLERİ, YARDIMCI HİZMET BİRİMLERİ, İLGİLİ BİRİMLER VE BAĞLI BİRİMLERDEN OLUŞMAKTADIR.
ANA HİZMET BİRİMLERİ; TARIMSAL ÜRETİM VE GELİŞTİRME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, KORUMA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, TEŞKİLATLANMA VE DESTEKLEME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, TARIMSAL ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ VE DIŞ İLİŞKİLER VE AVRUPA TOPLULUĞU KOORDİNASYON DAİRESİ BAŞKANLIĞI
DANIŞMA VE DENETİM BİRİMLERİ; TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI, ARAŞTIRMA PLANLAMA VE KOORDİNASYON KURULU BAŞKANLIĞI, HUKUK MÜŞAVİRLİĞİ, BAKANLIK MÜŞAVİRLERİ, BASIN VE HALKLA İLİŞKİLER MÜŞAVİRLİĞİ
YARDIMCI HİZMET BİRİMLERİ PERSONEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, İDARİ VE MALİ İŞLER DAİRESİ BAŞKANLIĞI, YAYIN DAİRESİ BAŞKANLIĞI, SAVUNMA SEKRETERLİĞİ, ÖZEL KALEM MÜDÜRLÜĞÜ
İLGİLİ KURULUŞLAR TOPRAK MAHSÜLLERİ OFİSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, TARIM İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, ÇAY İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
BAĞLI KURULUŞLAR TARIM REFORMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, ATATÜRK ORMAN ÇİFTLİĞİ MÜDÜRLÜĞÜ, KÖY HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
BAKANLIK TAŞRA TEŞKİLATI İSE İL VE İLÇE MÜDÜRLÜKLERİ, KÖY GRUBU TARIM MERKEZLERİ, TARIMSAL ARAŞTIRMA KURULUŞLARI, ÜRETME İSTASYONLARI MÜDÜRLÜKLERİ, SU ÜRÜNLERİ ÜRETİM VE GELİŞTİRME MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ, TARIMSAL EKONOMİ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ, TARIM ALET MAKİNALARI TEST MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ, DERS ARAÇ VE GEREÇLERİ MAKİNA EĞİTİM MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ, ZİRAİ ÜRETİM İŞLETMESİ VE PERSONEL EĞİTİM MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ, TOHUMLUK TESCİL VE SERTİFİKASYON MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ, TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ, ZİRAİ KARANTİNA MÜDÜRLÜKLERİ, İL KONTROL LABORATUVAR MÜDÜRLÜKLERİ, TAHAFUZHANE VE GÜMRÜK VETERİNER MÜDÜRLÜKLERİ, HAYVAN PARK VE PAZAR KURUMU MÜDÜRLÜKLERİ VE ELSANATLARI EĞİTİM MERKEZİ MÜDÜRLÜKLERİNDEN OLUŞMAKTADIR.
AYRICA, BAKANLIKLARIN KURULUŞ VE GÖREV ESASLARI HAKKINDA 27/9/1984 TARİHLİ VE 3046 SAYILI KANUN, GENEL KADRO VE USULÜ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME VE İL İDARESİ KANUNU HÜKÜMLERİNE UYGUN OLARAK, BAKANLIĞI TEMSİLEN İL VE İLÇE SEVİYESİNDE TAŞRA TEŞKİLATI KURULABİLECEĞİ GİBİ, BAĞLI KURULUŞLARI DA HER BÖLGE, İL VE İLÇEDE GEREKTİĞİ HALLERDE AYRI BİRİMLER HALİNDE TEŞKİLATLANABİLİR. BAKANLIĞI; İL İDARE KURALLARINDA BAKANLIK İL MÜDÜRLERİ, İLÇE İDARE KURULLARINDA BAKANLIK İLÇE MÜDÜRLERİ TEMSİL EDER.
BAKANLIK, HİZMET ALANINA GİREN KONULARDA MAHALLİ İDARELERLE KOORDİNASYONU SAĞLAMAKLA SORUMLUDUR.
1.2.2. TARIMSAL KAMU İKTİSADİ TEŞEKKÜLLERİ
TÜRKİYE’DE TARIM ALANINDA GÖREV VE YETKİ SAHİBİ KİT’LER TOPRAK MAHSÜLLERİ OFİSİ, TÜRKİYE ŞEKER FABRİKALARI A.Ş., TEKEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ VE ÇAY İŞLETMELERİ KURUMU OLARAK SAYILABİLİR. HUBUBAT, ŞEKER, TÜTÜN VE ÇAY PİYASALARINI DÜZENLEYEN BU KİT’LER ARASINDA TMO VE ÇAY KUR TKİB BÜNYESİNDE BULUNMAKTADIR.
TOPRAK MAHSÜLLERİ OFİSİ’NİN ANA FONKSİYONU HUBUBAT PİYASASINI REGÜLE ETMEK, BU KAPSAMDA DESTEKLEME ALIMLARI, İÇ SATIŞ, DIŞALIM VE DIŞSATIM YAPMAK, GEREKTİĞİNDE HÜKÜMET KARARI İLE TAHIL ÜRÜNLERİNE EK OLARAK BAKLAGİLLER VE YAĞLI TOHUMLARLA İLGİLİ ÇALIŞMALAR YAPMAK, HAŞHAŞ VE NARKOTİK ÜRÜNLERDE DEVLET TEKELİNİ YÜRÜTMEK .. TİR. TMO, TKİB’NIN İLGİLİ KURULUŞU OLARAK GÖREV YAPMAKTADIR.
TÜRKİYE ŞEKER FABRİKALARI A.Ş., TÜRKİYE’DE ŞEKER PANCARINA DAYALI OLARAK ÜRETİLEN ŞEKERİN ÜRETİM, SATIŞ, DIŞ TİCARET VE YAN ÜRÜNLERİNİN FİYATLARININ TESPİTİNDEN SORUMLUDUR. IMF İLE YAPILAN STAND – BY ANLAŞMASI ÇERÇEVESİNDE ÇIKARILAN ŞEKER KANUNU, BU ALANI YENİDEN DÜZENLEMEKTE VE TÜRKİYE ŞEKER PANCARI KOTASINI 11.5 MİLYON TON İLE SINIRLANDIRMAKTADIR. YİNE AYNI KANUN HÜKÜMLERİ UYARINCA KURULAN ŞEKER KURULU, SEKTÖRÜN TÜM ÖNEMLİ KARARLARINI OLUŞTURACAK MEKANİZMA OLARAK YAPILANDIRILMIŞTIR. 7 KİŞİDEN OLUŞAN ŞEKER KURULU’NDA, TKİB YANINDA, SANAYİİ VE TİCARET BAKANLIĞI, DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI, TŞFAŞ VE FABRİKA – BİRLİK TEMSİLCİLERİ GÖREV YAPACAKLARDIR.
TEKEL, TÜTÜN ÜRETİM VE ÜRETİCİLERİNİ DESTEKLEMEK ÜZERE KURULMUŞTUR. AYNI ZAMANDA SİGARA ÜRETİMİ DE YAPAN TEKEL, MERKEZİ HÜKÜMET TEŞKİLATI İÇİNDE BİR DEVLET BAKANLIĞI’NA BAĞLI KONUMDADIR. CUMHURBAŞKANI TARAFINDAN VETO EDİLDİKTEN SONRA TEKRAR TBMM GÜNDEMİNE GELEN TÜTÜN KANUNU, KONU ALANI YENİDEN DÜZENLEYECEK BİR İÇERİĞE SAHİPTİR.
ÇAY İŞLETMELERİ KURUMU (ÇAYKUR), ÇAY ÜRETİMİNİ VE ÜRETİCİSİNİ DESTEKLEMEK ÜZERE KURULMUŞTUR. BİR DEVLET BAKANLIĞI’NA BAĞLI OLARAK ÇALIŞMAKTADIR.
1.2.3. KOOPERATİFLER
TÜRKİYE’DEKİ İLK KOOPERATİFÇİLİK HAREKETİ, 1935 YILINDA ÇIKARILAN TARIM SATIŞ VE TARIM KREDİ KOOPERATİFLERİ YASASI’NIN ÇIKARILMASI İLE BAŞLAMIŞTIR. GÜNÜMÜZDE 4 FARKLI YASA ALTINDA ÇALIŞAN KOOPERATİFLERİN NİCELİK AÇISINDAN ULAŞTIĞI BÜYÜKLÜKLERE KARŞIN, ÇAĞDAŞ BİR GELİŞİM DÜZEYİ YAKALADIĞINDAN SÖZ EDİLEMEZ.
TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFLERİN (TARIMSAL KALKINMA, PANCAR EKİCİLERİ, SULAMA, SU ÜRÜNLERİ, TARIM SATIŞ, TÜTÜN TARIM SATIŞ, TARIM KREDİ KOOPERATİFLERİ) SAYISI 10095 OLUP, ORTAK SAYISI İSE 5 MİLYONA YAKLAŞMIŞTIR.
1163 SAYILI KOOPERATİFLER YASASI UYARINCA FAALİYETLERİNİ SÜRDÜREN TARIMSAL KALKINMA KOOPERATİFLERİNİN KURULUŞ ETÜDÜ, KOOPERATİFİN KURULACAĞI BÖLGENİN SOSYO – EKONOMİK YAPISI VE TARIM POTANSİYELİ, KOOPERATİF İŞLETMECİLİĞİ İÇİN YETERLİ ALTYAPININ VE KURUCULARIN KOOPERATİFÇİLİK BİLİNCİNİN DURUMU GİBİ KRİTERLER DİKKATE ALINARAK, TKİB İL MÜDÜRLÜKLERİ TARAFINDAN YAPILMAKTADIR.
PANCAR EKİCİLERİ KOOPERATİFLERİ DIŞINDA DİĞER TARIMSAL KALKINMA KOOPERATİFLERİNİN PROJELİ YATIRIMLARI, TKİB BÜNYESİNDE BULUNAN TEŞKİLATLANDIRMA VE DESTEKLEME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ’NCE, “TARIMSAL KOOPERATİFLERİN YATIRIM FAALİYETLERİNE YAPILACAK DEVLET YARDIMI YÖNETMELİĞİ” ÇERÇEVESİNDE FONLANMAKTADIR. AYRICA TKİB İL MÜDÜRLÜKLERİNCE YAPILAN SOSYO EKONOMİK DEĞERLENDİRMELER SONUCUNDA, UYGUN BULUNAN KOOPERATİFLERE, ORTAKLARIN MÜLKİYETİNDE UYGULANMAK ÜZERE PROJE DESTEĞİ VERİLMEKTEDİR.
TARIM SATIŞ KOOPERATİFLERİ, ÜRETİCİ ORTAKLARININ ÜRETİME YÖNELİK GEREKSİNİMLERİNİ KARŞILAMAK, ÜRÜNLERİNİ SATIN ALARAK DEĞERLENDİRMEK, BAKANLAR KURULU YA DA İLGİLİ BAKANLIĞIN KARARI İLE DEVLET DESTEKLEME ALIMLARI YAPMAK GİBİ ÇEŞİTLİ GÖREVLER ÜSTLENMİŞTİR. SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI’NIN DENETİMİNDE ÇALIŞMAKTADIRLAR. BU KAPSAMDA TARIM SATIŞ KOOPERATİFLERİ, ÇEŞİTLİ ÜRÜN VE ÜRÜN GRUPLARINDA FAALİYET GÖSTERMEK ÜZERE TARİŞ, ÇUKOBİRLİK, ANTBİRLİK, FİSKOBİRLİK, TRAKYA YAĞLI TOHUMLAR BİRLİĞİ, GÜNEYDOĞUBİRLİK, KARADENİZBİRLİK, MARMARABİRLİK, TİFTİKBİRLİK, GÜLBİRLİK, KOZABİRLİK, TASKOBİRLİK VE KAYISIBİRLİK GİBİ BİRLİKLER OLUŞTURMUŞLARDIR.
TARIM SATIŞ KOOPERATİFLERİ İDARİ BAKIMDAN MERKEZİ OTORİTEYE BAĞLIDIR. BU KAPSAMDA ÜRÜN ALIM FİYATLARI KOOPERATİF DIŞINDA BELİRLENMEKTE, FİNANS YETERSİZLİĞİNDEN DOĞAN BORÇLANMA GEREĞİ DE MALİ YAPILARININ GİDEREK BOZULMASINA NEDEN OLMAKTADIR. BU YAPI ÜZERİNE HAZIRLANAN TARIM SATIŞ KOOPERATİFLERİ BİRLİKLERİ İLE İLGİLİ YASA, 1 HAZİRAN 2000 TARİHİNDE YÜRÜRLÜĞE GİRMİŞTİR. BU YASANIN HÜKÜMLERİ, TSKB’NİN ÖNCELİKLE İŞLEME TESİSLERİNİN ÖZELLEŞTİRİLMESİNE ZEMİN HAZIRLAMA NİTELİĞİNDEDİR. YİNE BU YASA KAPSAMINDA OLUŞTURULAN “YENİDEN YAPILANDIRMA KURULU” 7 ÜYEDEN OLUŞMAKTA OLUP, BU ÜYELERİN 4’Ü SANAYİ VE TİCARET BAKANI, 2‘Sİ HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI’NIN BAĞLI OLDUĞU DEVLET BAKANI TARAFINDAN ATANACAK, BİR ÜYE İSE KOOPERATİFLER TARAFINDAN SEÇİLECEKTİR.
2. SON DÖNEMDE SÜRDÜRÜLEN “KAMU YÖNETİMİ REFORMU” ÇALIŞMALARININ TARIMSAL KAMU YÖNETİMİ ÜZERİNE DOĞURACAĞI ETKİLER
SON DÖNEMDE ÇIKARILAN, TBMM’DE GÖRÜŞÜLMEKTE OLAN VE/VEYA YENİDEN GÖRÜŞÜLMEK ÜZERE CUMHURBAŞKANI’NA GERİ GÖNDERİLEN 5227 SAYILI KAMU YÖNETİMİNİN TEMEL İLKELERİ VE YENİDEN YAPILANDIRILMASI HAKKINDA YASA, MERKEZİ İDARE İLE MAHALLİ İDARELER ARASINDAKİ GÖREV, YETKİ VE KAYNAK PAYLAŞIMI İLE HİZMET İLİŞKİLERİNİN ESASLARI HAKKINDA YASA, KAMU SERMAYELİ ŞİRKETLER HAKKINDA YASA, MAHALLİ İDARE BİRLİKLERİ YASA, 5215 SAYILI BELEDİYE YASASI, 5216 SAYILI BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ YASASI, 5197 SAYILI İL ÖZEL İDARELERİ YASASI, 5195 SAYILI ENDÜSTRİ BÖLGELERİ YASASI, 5178 SAYILI MERA YASASI DEĞİŞİKLİĞİ, 5177 SAYILI MADEN YASASI DEĞİŞİKLİĞİ, 5200 SAYILI TARIMSAL ÜRETİCİ BİRLİKLERİ YASALARINDA ÖNGÖRÜLEN DÜZENLEMELER, TARIMSAL KAMU YÖNETİMİ ÜZERİNDE ÖNEMLİ ETKİLER DOĞURACAKTIR.
BU ÇERÇEVEDE, TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI’NIN TAŞRA TEŞKİLATI KALDIRILMAKTA TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI TAŞRA TEŞKİLATI GÖREV VE YETKİLERİ, ULUSAL VEYA BÖLGESEL DÜZEYDE FAALİYET GÖSTEREN ARAŞTIRMA ENSTİTÜLERİ VE LABORATUVARLAR HARİÇ ENSTİTÜ VE LABORATUVARLARI İLE ÜRETME İSTASYONLARI BİNA ARAÇ, GEREÇ, TAŞINIR VE TAŞINMAZ MALLARI, ALACAK VE BORÇLARI, BÜTÇE ÖDENEKLERİ VE KADROLARI İLE BİRLİKTE OLMAK ÜZERE PERSONELİ İL ÖZEL İDARELERİNE DEVREDİLMEKTE OLUP; BUNLARDAN ENSTİTÜ VE LABORATUVARLARIN VARLIKLARI GÖREV ALANINA GÖRE ÜNİVERSİTELERE, KAMU KURUMU NİTELİĞİNDEKİ MESLEK KURULUŞLARINA VEYA BELEDİYELERE DEVREDİLEBİLECEKTİR. DEVİR VE TASFİYE EN GEÇ BİR YIL İÇİNDE GERÇEKLEŞTİRİLECEK, KADROLARIN DEVRİ İSE KADEMELİ OLARAK BEŞ YIL İÇİNDE YAPILACAKTIR.
DİĞER BİR GENEL HÜKÜM UYARINCA DA; MERKEZİ İDARE İLE MAHALLİ İDARELER, KENDİLERİNE AİT HİZMETLERDEN KANUNLA ÖNGÖRÜLENLERİ, İLGİLERİ İTİBARİYLE ÜNİVERSİTELERE, KAMU KURUMU NİTELİĞİNDEKİ MESLEK KURULUŞLARINA, HİZMET BİRLİKLERİNE, ÖZEL SEKTÖRE VE ALANINDA UZMANLAŞMIŞ SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİNE GÖRDÜREBİLECEKTİR.
AYRICA, KÖY HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (KHGM) KALDIRILMAKTA, KHGM’NÜN GÖREV VE YETKİLERİ, ARAÇ, GEREÇ, HER TÜRLÜ TAŞINIR VE TAŞINMAZ MALLARI, BUNLARA AİT ÖDENEKLERLE BİRLİKTE İSTANBUL DIŞINDA İL ÖZEL İDARELERİNE; İSTANBUL İLİNDE İSE BU HİZMETLERİ İL HUDUTLARI DAHİLİNDE YAPMAK ÜZERE İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ’NE DEVREDİLMİŞTİR. KHGM MERKEZ TEŞKİLATI, ULUSAL VEYA BÖLGESEL DÜZEYDE FAALİYET GÖSTEREN ARAŞTIRMA ENSTİTÜLERİ İLE TARIMSAL HİDROLOJİ ARAŞTIRMA VE EĞİTİM MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ’NÜN KADRO VE POZİSYONLARI İLE BİRLİKTE PERSONELİ VE ARAÇ, GEREÇ, TAŞINIR MALLARI İLE HİZMET BİNALARI VE DİĞER TAŞINMAZ MALLARI VE BUNLARA AİT ÖDENEKLER TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI’NA; İSTANBUL DIŞINDAKİ TAŞRA TEŞKİLATI PERSONELİ BULUNDUKLARI İLLERDEKİ İL ÖZEL İDARELERİNE, İSTANBUL’DA İSE İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ BAŞKANLIĞI’NA KADRO VE POZİSYONLARI İLE BİRLİKTE DEVREDİLMİŞ VE BUNLAR DA BAŞKACA BİR İŞLEME GEREK KALMAKSIZIN BU KADRO VE POZİSYONLARA ATANMIŞ SAYILACAKLARDIR. DEVİR VE TASFİYE, BİR YIL İÇİNDE GERÇEKLEŞTİRİLECEKTİR.
KÖY HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ’NÜN KAPATILARAK İL ÖZEL İDARELERİNE DEVRİ SONUCU HİZMET ALANLARININ ÖZELLEŞTİRİLMESİ VE YERELLEŞTİRİLMESİ, TARIM SEKTÖRÜ VE ULUSAL EKONOMİ AÇISINDAN OLUMSUZ SONUÇLAR ÜRETECEKTİR. KHGM’NİN KAPATILMASININ YARATACAĞI SORUNLAR VE KAPATILMA NEDENLERİNİ KISACA İNCELERSEK; A) YEREL SİYASİ BASKILAR ARTARAK KAYNAKLAR PLANSIZCA VE SAVURGANCA KULLANILACAK, B) BÖLGESEL EŞİTSİZLİK VE DENGESİZLİK SORUNU BÜYÜYECEK, C) TOPRAK VE SU KAYNAKLARININ BELİRLENMESİ, KORUNMASI VE YÖNETİMİ İÇİN, ÜLKE BÜTÜNÜNDE PLANLAMALAR VE HAVZA BAZINDA UYGULAMALAR YAPILAMAYACAK, D) TARIMSAL DESTEKLERİN KALDIRILDIĞI SÜREÇTE, DEVLETİN TÜRK ÇİFTÇİSİNE DOLAYLI OLARAK VERDİĞİ SON DESTEK ARAZİ TOPLULAŞTIRMA HİZMETLERİ İSTENİLEN DÜZEYDE VE NİTELİKTE VERİLEMEYECEK, E) KÖY HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ’NÜN KENDİ PERSONELİ VE DONANIMI İLE KIRSAL KESİME HİZMET GÖTÜRÜRKEN, GÖREV ALANINA GİREN VE İHALELİ SİSTEME GÖRE ÇOK DAHA UCUZA MAL ETTİĞİ HİZMETLERİN PARASALLAŞTIRILMASI SAĞLANARAK, KIRSAL ALTYAPI HİZMETLERİNİN TÜMÜYLE İHALELİ OLARAK GERÇEKLEŞTİRİLMESİYLE DOĞACAK PAZARI YERLİ VE YABANCI ÖZEL SEKTÖR DOLDURACAKTIR.
ÖZELLEŞTİRME, YALNIZCA KAMU KURUM VE KURULUŞLARINA AİT İŞLETMELERİN ÖZEL KİŞİ VE KURULUŞLARA DEVREDİLMESİ/SATILMASI OLMAYIP, “TAŞERONLAŞMA YA DA EMANET İŞLERİN AZALTILARAK İŞLERİN ÖZEL KİŞİ VE KURULUŞLARA YAPTIRILMASI” DA BİR ÖZELLEŞTİRME YÖNTEMİDİR. KARAYOLLARI, KÖY HİZMETLERİ VE DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜKLERİ, YAPILARI VE HİZMET ALANLARI GEREĞİ SATILARAK ÖZELLEŞTİRİLEMEYECEĞİ İÇİN, BU KURULUŞLARI ÖZELLEŞTİRMENİN YOLU, BU KURULUŞLARCA YERİNE GETİRİLEN HİZMETLERİN MÜTEAHHİTLERE VE TAŞERONLARA YAPTIRILMASIDIR.
DİĞER TARAFTAN, “KAMU SERMAYELİ ŞİRKETLER HAKKINDA KANUN TASARISI TASLAĞI” İSE, KİT’LERİ, ÖZELLEŞTİRMENİN BİR ÖN BASAMAĞI OLARAK, ÖZEL HUKUK HÜKÜMLERİNE TABİ, EKONOMİK ALANDA TİCARİ ESASLARA GÖRE FAALİYET GÖSTEREN KAMU SERMAYELİ ŞİRKETLERE DÖNÜŞTÜRMEKTEDİR. BUNLAR, “UYGUN ŞARTLARDA ÖZELLEŞTİRME PROGRAMINA ALINACAK VEYA TASFİYE EDİLMELERİNİ SAĞLAYACAK KURALLAR BELİRLENECEKTİR.
SONUÇ OLARAK, “DEVLET REFORMU” ÇALIŞMALARININ ÖZÜNÜ, SOSYAL DEVLETTEN DÜZENLEYİCİ – YÖNETİŞİMCİ DEVLETE, YURTTAŞ KAVRAMINDAN MÜŞTERİ KAVRAMINA VE KAMU YARARI İLKESİNDEN PİYASANIN BELİRLEYİCİLİĞİ İLKESİNE GEÇİŞ TEMSİL ETMEKTEDİR. BU FELSEFENİN, DEVLETİ TÜM ÜRETİM YAPILARINDAN UZAK TUTMA AMACI SÜRPRİZ SAYILMAMALIDIR.
“REFORM” ÇALIŞMALARININ TARIM SEKTÖRÜNDEKİ OLASI ETKİLERİ, 1980’Lİ YILLARDAN BU YANA YAŞANILANLARIN IŞIĞINDA DAHA RAHAT ANALİZ EDİLEBİLİR. BİLİNDİĞİ GİBİ, 1984 YILINDA “REORGANİZASYON“ ADI ALTINDA TARIM BAKANLIĞININ TÜM KURMAY BİRİMLERİ (ZİRAAT İŞLERİ, ZİRAİ MÜCADELE, HAYVANCILIĞI GELİŞTİRME, GIDA İŞLERİ, VETERİNER İŞLERİ, SU ÜRÜNLERİ, TOPRAK SU GENEL MÜDÜRLÜKLERİ ..) KAPATILMIŞ, BİRÇOK ÖZELLEŞTİRMELER (ET VE BALIK KURUMU, SÜT ENDÜSTRİSİ KURUMU, YEMSAN, ZİRAİ DONATIM KURUMU ..) GERÇEKLEŞTİRİLMİŞ VE SONUÇTA 1980 SONRASI SÜRECİN YIKILMIŞ TARIM SEKTÖRÜ, PERİŞAN KÖYLÜSÜ ORTAYA ÇIKMIŞTIR.
BUGÜN BENZER SENARYOLAR, ÇOK DAHA KAPSAMLI OLARAK ORTAYA KONULMAKTADIR. KALAN TARIMSAL KAMU YÖNETİMİ TÜMÜYLE TASFİYE EDİLMEKTE, KALAN KİT’LER ÖZELLEŞTİRİLMEKTEDİR.
SONUÇ OLARAK, SÜRDÜRÜLEN “REFORM” ÇALIŞMALARINI SOMUT OLARAK TANIMLAYALIM VE YAKIN GELECEKTE TARIM SEKTÖRÜNDE DOĞURACAĞI SONUÇLARIN ALTINI ÇİZELİM;
• “KAMU YÖNETİMİ REFORMU”, SAVLANDIĞININ AKSİNE “YEREL YÖNETİMLERİ GÜÇLENDİRMEK” YA DA “ETKİN VE VERİMLİ KAMU HİZMETİ SAĞLAMAK” AMACINA HİZMET ETMEMEKTEDİR. YAPILMAYA ÇALIŞILAN, “KAMU HİZMETİNİN” PİYASA, “YURTTAŞIN” MÜŞTERİ İLE DEĞİŞTİRİLDİĞİ BİR YERELLEŞME PROJESİDİR.
• BU PROJE, KAMU KAYNAKLARININ ÇOKULUSLU ŞİRKETLER VE ONLARA TAŞERONLUK EDECEK YEREL SERMAYEYE AKTARILMASI İÇİN EN UYGUN YAPILANMAYI OLUŞTURMAKTADIR.
• BUGÜN TARIMSAL KAMU YÖNETİMİNİN İÇİNDE BULUNDUĞU “DURUM”, 1984 REORGANİZASYONUNUN BİR SONUCUDUR. 20 YIL SONRANIN “REORGANİZASYONU”, KALAN KAMU YÖNETİMİNİ DE TASFİYE EDEREK, TARIM SEKTÖRÜNÜ TÜMÜYLE PİYASAYA TESLİM ETMEKTEDİR.
• TARIM SEKTÖRÜ KAMU ÇALIŞANLARI, KAZANILMIŞ HAKLARININ ELLERİNDEN ALINACAĞI, “PERFORMANS ÖLÇÜTÜ” ADI ALTINDA, UZMAN OLMAYAN ANCAK YARI SİYASETÇİ - YARI BÜROKRAT, BELEDİYE BAŞKANI, İL ÖZEL İDARESİ MÜDÜRÜ, KAMU KURUMU NİTELİĞİNDE MESLEK ÖRGÜTÜ BAŞKANI NİTELİKLERİNDEN BİRİNİ ÜZERLERİNDE TAŞIYAN “YENİ YÖNETİCİLERİN” KEYFİ UYGULAMALARINA MUHATAP OLACAKLARI BİR DÖNEME GİRECEKLERDİR.
• BUGÜNE KADAR TARIM ALANINDA YAPILAN ÖZELLEŞTİRMELER, ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ GENİŞ HALK KESİMLERİ ALEYHİNE SONUÇLAR ÜRETMİŞTİR. TARIMSAL KİT’LERİN BOŞALTTIĞI ALANLAR YABANCI “ÖZEL TEKELLER” TARAFINDAN TUTULMUŞ, KÖYLÜ ÜRETTİĞİNİ MALİYETİNE SATAMAZ KONUMA GELEREK YOKSULLAŞMIŞ, ÜRETİM YAPILARI KIRILMIŞ, BUNA KARŞILIK TÜKETİCİ, GIDA HARCAMALARI İÇİN GİDEREK YÜKSELEN FİYATLAR ÖDEMEK ZORUNDA KALMIŞTIR.
• GÜBRE – ŞEKER – ÇAY – HUBUBAT – TÜTÜN ALANINDA YAPILACAK YENİ ÖZELLEŞTİRMELER SONRASINDA PİYASAYI TUTACAK ÇUŞ’LER ŞİMDİDEN BELLİDİR. DOLAYISIYLA, KAYBEDEN YİNE ÜRETİCİLER VE TÜKETİCİLER, KAZANAN İSE YABANCI SERMAYE VE TAŞERONLARI OLACAKTIR.
3. TARIM SEKTÖRÜNÜ GELİŞTİRMEYE ODAKLI, ÜLKE YARARINA BİR TARIMSAL KAMU YÖNETİMİ KURGULAMAK ..
YUKARIDA AYRINTISI İLE AÇIKLANDIĞI ÜZERE, SÜRDÜRÜLEN “KAMU YÖNETİMİ REFORMU”, SEKTÖRÜN SOSYAL VE EKONOMİK UNSURLARI İÇİN OLUMSUZ BİR YAPI ORTAYA ÇIKARMAKTADIR.
ÜLKE İÇ PİYASASINI ÇOKULUSLU ŞİRKETLERE PAZAR YAPAN ÖZELLEŞTİRME UYGULAMALARI, KAMU HİZMETİNİ PİYASALAŞTIRIP KÖYLÜ İLE MÜŞTERİYİ DEĞİŞTİREN “REFORM” ÇABALARI, ÇEYREK YÜZYILDIR GERİYE GİDEN TARIM SEKTÖRÜNDEKİ ÇÖKÜŞÜ HIZLANDIRACAK, ÜRETİCİNİN YOKSULLUĞUNU DERİNLEŞTİRECEKTİR.
ZİRAAT MÜHENDİSLERİ ODASI, BU SÜRECİ, YAPTIĞI BASIN AÇIKLAMALARI VE SEMPOZYUM – PANELLER İLE KAMUOYUNA DUYURULMUŞ; BU ÇALIŞMALARI BASILI HALE GETİREREK KALICI HALE GETİREREK, “TARİHE NOT DÜŞME” GÖREVİNİ YERİNE GETİRMİŞTİR.
BUNA KARŞIN, SÜREÇ OLANCA HIZI İLE SÜRDÜRÜLMEKTEDİR.
ODA’MIZ, KUŞKUSUZ TEMEL GÖRÜŞLERİNİ KORUYARAK, BAKANLIK MERKEZİ TEŞKİLATI İÇİN AŞAĞIDAKİ SOMUT ÖNERİLERİNİ AÇIKLAMAYI, GÖREV BİLMEKTEDİR;
1 - ETKİN VE VERİMLİ BİR TARIM KAMU YÖNETİMİ İÇİN, KAMUSAL TARIM PLANLAMASI YAPACAK VE BUNU YAŞAMA GEÇİRECEK NİTELİKTE OLMAK ÜZERE, TARIMLA İLGİLİ YETKİ VE GÖREVLERİN BAKANLIK BÜNYESİNDE TOPLANMASI GEREKLİ GÖRÜLMEKTEDİR.
TÜRKİYE BİTKİSEL ÜRETİM DESENİNDE ÖNEMLİ YERE SAHİP ŞEKER PANCARI, TÜTÜN, ÇAY, YAĞLI BİTKİLER VE ENDÜSTRİ BİTKİLERİNİN BİR BÖLÜMÜ, FARKLI KURULUŞLARIN SORUMLULUK ALANINA GİRMEKTE VE BU YÖNÜYLE DE TKİB’NIN YETKİ VE GÖREV ALANININ DIŞINDA BULUNMAKTADIR. YİNE AYNI BAĞLAMDA, ÜRETİLEN ÜRÜNLERİN PAZARLANMASI KANALLARINDA SÖZ SAHİBİ OLAN HAL VE BORSA YAPILANMASINDA DA, TKİB YETKİ SAHİBİ DEĞİLDİR. BU NOKTADA, DOĞRUDAN TİCARET İLE İLGİLİ ALANLARIN TKİB GÖREV ALANI DIŞINDA KALMASI DOĞALDIR. BUNUNLA BİRLİKTE, GEREK ÜRETİM PLANLAMASI, GEREKSE BUNUN BAŞARILABİLMESİ İÇİN ÜRÜNLERİN GETİRİSİNİN DÜZENLENMESİ, TKİB’NIN ÇALIŞMALARININ ÖNEMLİ BİR ALANINI OLUŞTURMAKTADIR. BU NEDENLE, ÜRETİM VE PAZARLAMA AYAKLARINDA TKİB’NIN YETKİ VE GÖREV ALANINI GENİŞLETEN DÜZENLEMELERE GEREKSİNİM DUYULMAKTADIR.
BU ÇERÇEVEDE, ŞEKER KURULU – TÜTÜN KURULU’NDA BULUNAN YETKİLER İLE BAŞTA SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI DAHİL OLMAK ÜZERE BAZI BAKANLIKLARA DAĞILMIŞ BULUNAN TARIMLA İLGİLİ GÖREV VE YETKİLER, TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI KAPSAMINA ALINMALIDIR.
2 - TKİB’NIN EN ÖNEMLİ FAALİYETİ, ÜLKE BEŞ YILLIK KALKINMA PLANLARI HEDEF VE İLKELERİNE UYGUN OLARAK, TARIM ALANINDA KAMU PLANLAMASI YAPMASI VE BU PLANLARI YAŞAMA GEÇİRECEK ARAÇLARI GELİŞTİRMESİ, ÖNLEMLERİ ALMASI OLARAK DEĞERLENDİRİLMEKTEDİR. ŞÜPHESİZ, TÜM ÜLKE İÇİN EKOLOJİK – COĞRAFİ – SOSYOLOJİK – EKONOMİK VB. TÜM ETKENLERİN VE SEKTÖRLER ARASI İLİŞKİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ SONUCUNDA OLUŞTURULMASI GEREKEN TARIMSAL KAMU PLANLARI, OLDUKÇA YOĞUN BİR BİLİMSEL UĞRAŞ SONRASINDA ORTAYA ÇIKACAKTIR. BU ÇALIŞMALAR, YALNIZCA DPT’NIN HAZIRLADIĞI PLAN ÇERÇEVESİ İLE SINIRLI KALMAYIP, BU PLANLARA YÖN VERİCİ BİR NİTELİK TE KAZANABİLİR. BU BAĞLAMDA, TKİB BÜNYESİNDE BİR “TARIMSAL PLANLAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ” NÜN KURULMASI, ÜLKE TARIMININ ÜLKE YAPISINA UYGUN VE AB HEDEFİ İLE UYUMLU OLACAK ŞEKİLDE PLANLANMASI AÇISINDAN YARARLI OLARAK DEĞERLENDİRİLMEKTEDİR.
3 - BİLİNDİĞİ ÜZERE, 1984 REORGANİZASYONU İLE KAPATILAN TOPRAK – SU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, DAHA SONRA KURULAN KHGM BÜNYESİNDE TOPRAK İSKAN VE YSE İLE BİRLEŞTİRİLMİŞTİR. TOPRAK – SU, TARIMLA İLGİLİ MÜHENDİSLİK HİZMETLERİNİN ORGANİZE EDİLDİĞİ BİR KURMAY BİRİM NİTELİĞİNDE OLMASINA KARŞIN, KHGM BÜNYESİNDE YSE HİZMETLERİ ÖNE ÇIKARILMIŞ VE TOPRAK SU HİZMETLERİNİN GÜCÜ ZAMAN İÇİNDE SON DERECEDE SINIRLI DÜZEYLERE İNMİŞTİR.
İLKE OLARAK, KAMU YÖNETİMİNİ YENİDEN YAPILANDIRAN GENEL DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERDE, TOPRAK VE SU KAYNAKLARIMIZI ÜLKESEL ÖLÇEKTE BÜTÜNCÜL OLARAK GÖZETEN BİR DÜZENLEMEYE GİDİLMESİ GEREĞİ VE ZORUNLULUĞU BULUNMAKTA İKEN, GERÇEKLEŞTİRİLEN “REFORMLAR” BUNUN TERSİNE BİR YÖNELİM GÖSTERMEKTEDİR.
KHGM’NİN YOL VE İÇME SUYU GİBİ SOSYAL ALTYAPI HİZMETLERİNİN YEREL YÖNETİMLERE DEVRİNDE ISRAR EDİLECEKSE, DOĞASI GEREĞİ YEREL YÖNETİMLERE DEVREDİLEMEYECEK TOPRAK VE SU KAYNAKLARININ YÖNETİMİ İÇİN, TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI BÜNYESİNDE KURGULANACAK KURUMSAL YAPI İÇİN ÖNERİMİZ; TARIM REFORMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İLE KÖY HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN BİRLEŞTİRİLEREK, TÜGEM TARIM ARAZİLERİNİ DEĞERLENDİRME DAİRESİ BAŞKANLIĞI VE ÇAYIR-MER’A DAİRESİ BAŞKANLIĞI’NIN KÖY HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BÜNYESİNE ALINMASI SONUCU “TOPRAK KORUMA VE SULAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ”NÜN, BAĞLI KURULUŞ NİTELİĞİNDE OLUŞTURULMASIDIR.
BÖYLECE; 3083 SAYILI KANUN GEREĞİ YÜRÜTÜLEN TOPLULAŞTIRMA, DAĞITIM, KİRALAMA HİZMETLERİ AKSAMAYACAK, ÜLKE TOPRAKLARININ ETÜDÜ, SINIFLANDIRILMASI VE ARAZİ KULLANIM PLANLARININ HAZIRLANMASI GİBİ ULUSAL DÜZEYDE YAPILMASI GEREKEN HİZMETLER HIZLA BİTİRİLECEK, TARIMSAL ALTYAPI HİZMETLERİ ETKİN BİÇİMDE VERİLEBİLECEK, YERLERİNDEN OLANLARI YENİDEN ÜRETİCİ KILMAYI SAĞLAYAN İSKAN HİZMETLERİ, ULUSAL-BÖLGESEL PLANLAMALARLA TAMAMLANABİLECEK, GEREKSİZ BÜROKRASİ AZALACAK, GENEL MÜDÜRLÜKLERİN BİRLEŞMESİ SONUCU ARAÇ-GEREÇ, TAŞINIR-TAŞINMAZ MAL VE DEĞERLERDE TASARRUF SAĞLANACAKTIR.
4 - TKİB BÜNYESİNDE BULUNAN ZİRAİ MÜCADELE İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, 1984 REORGANİZASYONU İLE KAPATILMIŞ VE BAKANLIK TEŞKİLATI İÇİNDE OLACAK ŞEKİLDE YENİDEN DÜZENLENMİŞTİR. ANCAK ARADAN GEÇEN ZAMAN GÖSTERMİŞTİR Kİ, BU YAPI ÜLKEDE UYGULANAN ZİRAİ MÜCADELE HİZMETLERİNİN ETKİNLİĞİNİ SINIRLAMIŞTIR. YETİŞMİŞ PERSONEL EMEKLİ OLMUŞ VEYA TEŞKİLATTAN AYRILMIŞ, YENİ UZMAN PERSONEL TAKVİYESİ İSE MÜMKÜN OLAMAMIŞTIR. BU SÜRECİN, ZİRAİ MÜCADELE HİZMETLERİNDE DOĞURDUĞU ETKİNLİK KAYBI, ÜRÜNÜN KALİTE VE KANTİTESİ ÜZERİNDE OLUMSUZ SONUÇLAR ORTAYA KOYMAKTADIR. BU NEDENLE, TKİB TEŞKİLATI İÇİNDE ZİRAİ MÜCADELE İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ’NÜN YENİDEN YAPILANDIRILMASINDA YARAR GÖRÜLMEKTEDİR.
5 - TKİB’NIN İLGİLİ BİRİMİ OLAN TARIM İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ’NE BAĞLI ÇİFTLİKLER, HEM BİTKİSEL VE HAYVANSAL ÜRETİM MATERYALLERİNİN SAĞLANMASI, HEM DE DEMONSTRASYONA DAYALI TARIMSAL EĞİTİM VE YAYIM FAALİYETLERİNİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ AÇISINDAN ÖNEMLİ İMKANLARA SAHİP İŞLETMELERDİR. ÖNEMLİ ARAZİ-TEKNOLOJİ VE MAKİNE PARKINA DA SAHİP OLAN BU İŞLETMELERİN, KONUŞLANDIRILDIKLARI YÖRELERDE TARIMSAL KALKINMA FAALİYETLERİNİ ORGANİZE ETMELERİ VE BU YOLDAKİ ÇALIŞMALARA İVME KATMALARI GEREKMEKTEDİR. BU BAĞLAMDA, YÖRELERİNDEKİ ÜRETİCİLERİN ÜRETİCİ BİRLİKLERİ YA DA KOOPERATİFLER ALTINDA ÖRGÜTLENMELERİNİ TEŞVİK EDEREK, SÖZÜ EDİLEN KOOPERATİF YA DA BİRLİKLERİ ÇİFTLİKLERE ORTAK EDEREK, TARIMSAL MERKEZİ PLANLAMANIN ALANDA UYGULANMASINI SAĞLAYACAK BİR YAPIYA KAVUŞTURULMALARI, BU DOĞRULTUDA OLACAK ŞEKİLDE YENİDEN YAPILANDIRILMALARI GEREKMEKTEDİR. YİNE BU PARALELDE OLMAK ÜZERE, ÇİFTLİKLERİN TEKNOLOJİK İMKANLARI ARTIRILMALI, BUNA YÖNELİK ÖNLEMLER ALINMALIDIR. BÖYLE BİR YAPIYA KAVUŞTURULAN ÇİFTLİKLER, HEM ZİRAAT FAKÜLTELERİNDE OKUYAN ÖĞRENCİLERİN STAJ, HEM DE BAKANLIK MERKEZ VE TAŞRA TEŞKİLATLARINDA ÇALIŞAN MÜHENDİSLERİN HİZMET İÇİ EĞİTİMLERİNİN GERÇEKLEŞTİRİLDİĞİ MEKANLAR OLARAK DÜZENLENMELİDİR.
6 - ÇAĞDAŞ TARIM SİSTEMİNE SAHİP ÜLKELERDE, ALAN SORUMLULUĞU ESASINA DAYANAN BİR EĞİTİM – YAYIM SİSTEMİ YAPILANDIRILMIŞ VE ÇALIŞMALAR BU ESAS DOĞRULTUSUNDA YÜRÜTÜLMEKTEDİR. BUNA KARŞIN TKİB TAŞRA TEŞKİLATI, KONU UZMANLIĞINA DAYANAN BİR EĞİTİM – YAYIM SİSTEMİ İZLEMEKTEDİR. BU YAPILANMA, İKİ YÖNDEN SAKINCALAR TAŞIMAKTADIR. İLK OLARAK, SON ÜÇ YILA KADAR ZİRAAT FAKÜLTELERİNDE UZMANLIĞA DAYANAN BÖLÜMLEŞMENİN RASYONEL İLKELERİN ÖTESİNDE ARTIRILMASI, YALNIZCA KONUSUNU BİLEN VE GENEL BİLGİ ALANINDA EKSİKLİKLERİ BULUNAN MÜHENDİSLERİN YETİŞMESİNE NEDEN OLMUŞTUR. HER İLÇEDE TÜM BÖLÜMLERDEN MEZUN ZİRAAT MÜHENDİSİ İSTİHDAM ETMEK MÜMKÜN OLMADIĞINDAN, KONU UZMANLIĞI ALANLARINDA BİLGİ EKSİKLİĞİ ORTAYA ÇIKMAKTADIR. İKİNCİ SAKINCA İSE KONU UZMANLIĞI ESASINA DAYANAN ORGANİZASYON SİSTEMİNİN ALANDA ETKİN SONUÇLAR VEREMEMESİNDEN KAYNAKLANMAKTADIR. BU BAĞLAMDA, YÖRENİN GEREKSİNİM DUYDUĞU UZMANLIK BİLGİSİNE SAHİP OLACAK ŞEKİLDE PERSONEL DONANIMI SAĞLANACAK TAŞRA TEŞKİLATININ, ALAN SORUMLULUĞU ESASINA GÖRE ÇALIŞMASININ, ALANDA OLUMLU SONUÇLAR DOĞURACAĞI UMULMAKTADIR.
7 - BUNLARIN DIŞINDA, ÜLKENİN 1.7 MİLYON HEKTAR TARIM ALANINI SULAMAYA AÇACAK OLAN GAP PROJESİ’NDEN SÖZ ETMEK GEREKMEKTEDİR. PROJE İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR, GAP BÖLGE KALKINMA İDARESİ TARAFINDAN YÜRÜTÜLMEKTEDİR. BU DENLİ ÖNEMLİ BİR TARIM POTANSİYELİ YARATACAK PROJE’NİN YÖNETİMİNDE TKİB’NIN TEMSİL EDİLMEMESİ, SON DERECEDE OLUMSUZ SONUÇLAR DOĞURMAKTADIR. GÜNÜMÜZDE SULAMAYA AÇILAN BÖLGELERDE UYGULANAN YANLIŞ SULAMA TEKNİKLERİ NEDENİYLE TOPRAKLARIN BİR KISMI TUZLANMAYA BAŞLAMIŞ, ÜRETİM PLANLAMASI UYGULAMASI GERÇEKLEŞTİRİLEMEMİŞTİR. BU SORUNLARIN UYGUN YÖNETİM TEKNİKLERİ İLE AŞILABİLMESİ İÇİN, TKİB’NIN ETKİN BİR TARAF OLDUĞU YENİ BİR YAPILANMAYA GEREKSİNİM DUYULMAKTADIR.
8 - SON OLARAK, KURUL TİPİ YAPILANMALARDAN SÖZ ETMEK DOĞRU OLACAKTIR. KURUL TİPİ YAPILANMA, KÜRESELLEŞME OLGUSU ÇERÇEVESİNDE GELİŞTİRİLEN YÖNETİŞİM (GOVERNANCE) İLKESİNİN BİR UYGULAMA ARACI OLARAK GİDEREK SAYILARI ARTAN BİR YAPILANMA SERGİLEMEKTEDİR. ÜLKEMİZDE DE, HEMEN HER ALANDA BİR KURULUN VARLIĞI SÖZ KONUSUDUR. BU KURULLAR; KAMU GÖREVLİLERİ, SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ VE ÖZEL ŞİRKET TEMSİLCİLERİNDEN OLUŞTURULMAKTADIR. TÜM DÜNYA UYGULAMASI GÖSTERMEKTEDİR Kİ, KURUL TİPİ ÖRGÜTLENME BİR ANLAMDA MERKEZİ HÜKÜMET TEŞKİLATINI BAY PASS EDEN BİR SÜREÇ İZLEMEKTE VE BAKANLIKLAR / GENEL MÜDÜRLÜKLERDEN ÇIKARILAMAYAN KARARLAR, FARKLI ÇIKARLARI TEMSİL EDEN YAPISI NEDENİYLE, BU YAPIDA SAYISAL VE PSİKOLOJİK OLARAK BASKIN TARAF LEHİNE OLMAK ÜZERE, KURULLARDAN ÇIKARILABİLMEKTEDİR. BU NEDENLE, KURUL TİPİ YAPILANMALAR YERİNE, KAMU YARARI KAVRAMINI BİRİNCİ ÖNCELİĞİ SAYAN, DANIŞMA VE BİLİMSEL KAPASİTE YETENEĞİ ARTIRILMIŞ, ESNEK KAMU YÖNETİMİ DÜZENLEMELERİNİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ, ÜLKE ÇIKARLARI AÇISINDAN DAHA DOĞRU OLARAK DEĞERLENDİRİLMEKTEDİR.
SONUÇ OLARAK,
ÜLKE TARIMININ ALTYAPI VE ÜSTYAPI SORUNLARININ ÇÖZÜMÜ, YUKARIDA BELİRTİLDİĞİ GİBİ ETKİN BİR KAMU YÖNETİMİ ORGANİZASYONU VE TARIMSAL YATIRIMLAR İLE OLANAKLIDIR. BU GEREĞİN YERİNE GETİRİLEBİLMESİ, FİNANSMAN GEREKSİNİMİNİ ORTAYA KOYMAKTADIR.
AB ÜLKELERİNDE, TARIM POLİTİKALARININ İŞLETİLEBİLMESİ İÇİN BİR FON (FEOGA : TARIMSAL GARANTİ VE YÖNVERME FONU) TESİS EDİLMİŞTİR. TÜM TARIMSAL ALTYAPI YATIRIMLARI VE MÜDAHALE SİSTEMİNİN FİNANSMANI, BU FON ARACILIĞIYLA YÜRÜTÜLMEKTEDİR.
TARIM SEKTÖRÜ SOSYO EKONOMİK YÖNDEN AB’DEN DAHA ÖNEMLİ BİR YERE SAHİP TÜRKİYE’NİN DE, BUNA BENZER BİR YAPILANMAYA GİTMESİ GEREKLİ GÖRÜLMEKTEDİR. GİDEREK DARALAN BÜTÇE İMKANLARI İLE YILLARDIR GELİŞTİRİLEMEMİŞ BİR TARIM YAPISINA İVME KATMAK MÜMKÜN GÖRÜLMEMEKTEDİR.
ÜLKENİN İÇİNDE BULUNDUĞU EKONOMİK DURUM, TÜM SEKTÖRLERDE ÜRETİME YÖNELİK BİR PLANLAMA – UYGULAMA ATAĞININ BAŞLATILMASI İLE AŞILABİLİR. HALEN SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA FONU ARACILIĞIYLA YÜRÜTÜLEN FAALİYETLER, KÖYLERE HİZMET GÖTÜRME BİRLİKLERİ ARACILIĞIYLA KAYMAKAMLAR BAŞKANLIĞINDA YAPILAN YEREL TARIMSAL FAALİYETLER (KOVAN DAĞITIMI, SERA YAPIMI VB..) VE SON ZAMANLARDA GERÇEKLEŞTİRİLEN YOKSULLUK YARDIMI GİBİ FAALİYETLERİN TÜMÜ, SORUNA GEÇİCİ ÇÖZÜMLER BULMAYA YÖNELİKTİR. BU BAĞLAMDA, SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİLDİR.
TÜM BU YARDIMLAR YERİNE, BÜTÜNCÜL TARIMSAL KALKINMA PLANININ BİR PARÇASI OLARAK, ÖZELLİKLE KÜÇÜK ÜRETİCİLERİ VE YOKSUL GRUPLARI HEDEFLEYEN PROJELERİN, TARIM FONU TARAFINDAN FİNANSE EDİLEREK VE TARIM BAKANLIĞI’NIN KOORDİNASYONUNDA YÜRÜTÜLMESİ, KIRSAL GERİ KALMIŞLIK VE YOKSULLUK SORUNUNU ÇÖZMEYE YÖNELİK KALICI BİR UYGULAMA NİTELİĞİNDE OLACAKTIR.
BU BAĞLAMDA, YILDA 42 MİLYAR $ İÇ VE DIŞ BORÇ FAİZİ ÖDEYEN BİR ÜLKENİN, “BÜYÜK – HANTAL DEVLET” SÖYLEMİNİ GELİŞTİREN İDEOLOJİK SALDIRININ ETKİSİ İLE SOSYAL DEVLETİ TÜMÜ İLE ORTADAN KALDIRIP, YERLİ SANAYİSİNİ ÇOKULUSLU ŞİRKETLERE KAPTIRAN ÖZELLEŞTİRMELERE GİRİŞMESİ, YOKSUL ÜRETİCİ İLE ÇOKULUSLU ŞİRKETİ BAŞBAŞA BIRAKACAK ŞEKİLDE ALANDAN ÇEKİLMESİ, TARIM SEKTÖRÜNÜN VE BU SEKTÖRDE YAŞAYAN ÜRETİCİNİN ÇÖKÜŞÜ ANLAMINA GELECEKTİR.
KAMU MALİYESİ, HERHANGİ BİR TİCARİ İŞLETMEDEN DOĞAL OLARAK FARKLIDIR. BU BAĞLAMDA, KAMUNUN YURTTAŞ YAŞAMINDA DOĞURDUĞU OLUMLU ETKİLER OLARAK “EKONOMİK DIŞSALLIKLAR” HESABA KATILMALI; TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ VE SOYOLOJİK BÜYÜKLÜKLERİNE – GERÇEKLERİNE UYGUN ŞEKİLDE BİR TARIMSAL KAMU YÖNETİMİ YAPILANDIRILMASINDA YAŞAMSAL GEREKLİLİK BULUNMAKTADIR.
[1] 06.03.1924 TARİH VE 432 SAYILI “ZİRAAT VE TİCARET VEKALETLERİNİN TEŞKİLİ HAKKINDA KANUN” İLE.
[2] 21.01.1928 TARİH VE 1200 SAYILI “TİCARET VE ZİRAAT VEKALETLERİNİN TEVHİDİ VE İKTİSAT VEKALETİ TEŞKİLİ HAKKINDA KANUN” İLE.
[3] 30.12.1931 TARİH VE 1910 SAYILI “ZİRAAT VEKALETİNİN TEŞKİLİNE DAİR KANUN
[4] 14.06.1937 TARİH VE 3203 SAYILI “ZİRAAT VEKALETİ VAZİFE VE TEŞKİLAT KANUNU
[5] 26.01.1974 TARİH VE 492 SAYILI “GIDA-TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞININ KURULMASI İLE İLGİLİ BAKANLAR KURULU KARARI
[6] 17.02.1981 TARİH VE 2384 SAYILI “ORMAN BAKANLIĞININ TARIM BAKANLIĞINA DEVRİ VE ADININ TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİ HAKKINDA KANUN
[7] 14.12.1983 TARİH VE 183 SAYILI “TARIM ORMAN VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞININ KURULMASI HAKKINDA KHK” İLE 18.06.1984 TARİH VE 212 SAYILI “TARIM ORMAN VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞININ KURULMASI HAKKINDA KHK”
[8] 12.03.1985 TARİH VE 3161 SAYILI “TARIM ORMAN VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI KANUNU
[9] 3202 SAYILI YASA, 22.05.1985 GÜN, 18761 SAYILI RESMİ GAZETE’DE YAYIMLANARAK YÜRÜRLÜĞE GİRMİŞTİR.
[10] 07.07.1993 TARİH VE 39-08/D-1-93-335 SAYILI CUMHURBAŞKANLIĞI ONAYI İLE
[11] 07.08.1991 TARİH VE 441 SAYILI “TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞININ KURULUŞ VE GÖREVLERİ HAKKINDA KHK”
[12] 04.04.2001 TARİHİNDE KABUL EDİLEN YASA, 19.4.2001 GÜN, 24378 SAYILI RESMİ GAZETE’DE YAYIMLANARAK YÜRÜRLÜĞE GİRMİŞTİR.
[13] KAMU YÖNETİMİNİN TEMEL İLKELERİ VE YENİDEN YAPILANDIRILMASI HAKKINDA 5227 SAYILI KANUN, 16 INCI MADDE VE II SAYILI CETVEL
[14] KAMU YÖNETİMİNİN TEMEL İLKELERİ VE YENİDEN YAPILANDIRILMASI HAKKINDA 5227 SAYILI KANUN, GEÇİCİ 1 İNCİ MADDE (D) FIKRASI
[15] KAMU YÖNETİMİNİN TEMEL İLKELERİ VE YENİDEN YAPILANDIRILMASI HAKKINDA 5227 SAYILI KANUN, GEÇİCİ 1 İNCİ MADDE İZLEYEN HÜKÜMLER.
[16] KAMU YÖNETİMİNİN TEMEL İLKELERİ VE YENİDEN YAPILANDIRILMASI HAKKINDA 5227 SAYILI KANUN, 11 İNCİ MADDE
[17] KAMU YÖNETİMİNİN TEMEL İLKELERİ VE YENİDEN YAPILANDIRILMASI HAKKINDA 5227 SAYILI KANUN, GEÇİCİ 2 İNCİ MADDE
[18]KSŞK TASARISI MADDE 1 VE 2).