"TOPRAK KORUMA VE ARAZİ KULLANIMI KANUNU UYGULAMA SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ" ÇALIŞTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ

5403 sayılı "Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu"nun uygulanmasında karşılaşılan sorunlar ile bunların giderilmesi konusunda gerekebilecek yasal, kurumsal, yönetsel ve parasal önlemleri görüşmek ve çözüm önerileri üretmek üzere; Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası ve Türkiye Toprak Bilimi Derneği tarafından ortaklaşa düzenlenen "Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Uygulama Sorunları ve Çözüm Önerileri" konulu çalıştay; 22 Aralık 2006 tarihinde Ankara‘da gerçekleştirilmiştir.

Çalıştay‘a; Milletvekilleri, Vali ve Vali Yardımcıları, Tarım İl Müdürleri ile; Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası ve Türkiye Toprak Bilimi Derneği temsilcileri katılmıştır.

Çalıştay‘ın birinci oturumunda; "toprak koruma kurulları; tarım dışı izinler, kamu yararı kavramı ve tarımsal amaçlı yapılar; toprak koruma projelerinin hazırlanma ve onay süreci; arazi kullanım planlaması, büyük ova koruma alanları ile erozyona duyarlı alanların belirlenmesi; toprak ve arazi sınıflama sistemi; arazi toplulaştırması" konuları değerlendirilmiştir. Serbest kürsü şeklinde gerçekleştirilen ikinci oturumda ise ağırlıklı olarak "kurumsal yapının iyileştirilmesi ve güçlendirilmesi, denetim ve özendirme konusundaki eksiklikler ile parasal sıkıntılar" dile getirilmiştir.

Çalıştay‘da gündeme gelen ve "sonuç bildirgesi komisyonu"nca değerlendirilen aşağıdaki konuların katılımcıların ortak görüşü olarak kamuoyuna duyurulması kararlaştırılmıştır. Sonuç bildirgesi ayrıca, TBMM Başkanlığı, siyasi partilerin grup başkanlıkları, ilgili TBMM ihtisas komisyonları başkanlıkları, Başbakanlık ve 81 ilin Valiliklerine de ulaştırılacaktır.

- 5403 sayılı "Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu"nun; sürdürülebilirlik gerçeğinden hareketle, toprak koruma ve arazi kullanımı konularında ülkemizde önemli bir boşluğu doldurduğu genel görüş olarak kabul edilmiştir. Bununla birlikte Kanunun etkinliğinin arttırılması ve uygulamadaki sıkıntıların giderilmesine yönelik bazı düzenlemeler gerekmektedir.

- Güncel ve sağlıklı toprak ve arazi bilgilerine ulaşabilmek amacıyla mevcut veriler de değerlendirilerek, temel toprak etüt ve haritalama çalışmalarına başlanılmalı ve çalışmalar belli aralıklarla güncellenmelidir. "Uzaktan algılama" ve "coğrafi bilgi sistemleri" gibi yöntemlerden yararlanılarak "ulusal toprak ve su kaynakları veri tabanı" oluşturulmalıdır.

- Toprak ve arazi sınıflama sistemi konusunda bilimsel, teknik ve dünya sistemleriyle uyumlu yöntemler geliştirilmeli ve uygulanmalıdır. Bu amaçla Tarım ve Köyişleri Bakanlığı‘nca ilgili kesimlerin katılımıyla bir "teknik komite" oluşturulmalıdır.

- Ülkesel/bölgesel/yerel düzeyde havza bütünlüğünü gözeterek sektörel kullanım kararlarına temel olacak "arazi kullanım planlaması" çalışmalarına hızla başlanmalıdır.

- Bütünsel koruma anlayışına uygun şekilde öncelikle "büyük ova koruma alanları" belirlenmeli ve alınacak kararlarla hazırlanacak imar planları ve yatırım kararları yönlendirilmelidir. "Büyük ova koruma alanları" belirlenirken tehdit altındaki ovalara öncelik verilmelidir.

- "Erozyona duyarlı alanlar" ile ilgili çalışmalara, ilgili kurumlarla işbirliği içerisinde öncelikle başlanmalıdır.

- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bünyesinde; toprak etüt ve haritalama, toprak ve arazi sınıflandırma, toprak kaynakları veri bankası, arazi kullanım planlaması, tarımsal altyapı hizmetleri vb konularda ülke düzeyinde çalışmalar yürütecek, gerekli teknik ve mali kaynaklara sahip bir "kurumsal yapılanma"ya ivedilikle gidilmelidir.

- 5403 sayılı Yasanın sağlıklı uygulanabilmesi için kısa dönemde Tarım ve Köyişleri Bakanlığı merkez teşkilatı ve İl Müdürlükleri uzman personel ve yeterli bütçe ile desteklenmelidir.

- Arazi toplulaştırması konusu, ülke düzeyinde tek yasal düzenleme ve sorumlu tek kamu kurumu tarafından yaygınlaştırılarak yürütülmelidir.

- 5403 sayılı Yasanın uygulanmasını sağlayacak yönetmelikler daha ayrıntılı şekilde hazırlanmalı ve Yasanın öngördüğü tüzükler bir an önce yürürlüğe konulmalıdır.

- Mera, orman, zeytinlik gibi özel kanunlarla düzenlenmiş alanlara ilişkin uygulamalar, konuya özel kanunlar kapsamında değerlendirilmelidir.

- "Tarımsal yapılar"ın tanımı açıklığa kavuşturulmalı ve izinlendirme konusunda iller arasında uygulama birliği sağlanmalıdır.

- Tarım dışı amaçlı izin verme sürecinde alternatif alan arama konusuna gerekli özen gösterilmeli, temel yaklaşım nitelikli tarım topraklarının korunması olmalıdır.

- Tarım dışı kullanım amacıyla izin verilmesi sürecinde gündeme gelen "kamu yararı kararı" kavramı açıklığa kavuşturulmalı ve ülke düzeyinde uygulama birlikteliği sağlanmalıdır. Bu amaçla Tarım ve Köyişleri Bakanlığı‘nca ilgili kesimlerin katılımıyla bir "teknik komite" oluşturulmalıdır.

- 5403 sayılı Yasa kapsamındaki denetim faaliyetlerine ağırlık verilmeli, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile valilikler denetleme, meslek odaları ve sivil toplum kuruluşları izleme görevlerine öncelik vermelidir.

- "Toprak koruma projeleri", ilgili yasal düzenlemelere uygun olarak, yalnızca bu konuda eğitim almış konu uzmanları tarafından hazırlanmalıdır.

- "Toprak koruma projeleri"ne uyulma durumunun kimlerce nasıl denetleneceği konusu açıklığa kavuşturulmalı, gerekli inceleme ve denetlemeler titizlikle ve zamanında yapılmalıdır.

- 5403 sayılı Yasanın Geçici 1. maddesi kapsamında yapılan ve değişik gerekçelerle henüz sonuçlandırılamayan başvurular konusu açıklığa kavuşturulmalıdır.

- Ziraat fakültelerinin ilgili bölümlerinde toprak muhafaza, toprak etüt ve haritalama gibi dersler zorunlu hale getirilmelidir.

- "Toprak koruma kurulları" önemli bir işlev görmekle birlikte; yapılanması ile ilgili teknik idari ve mali nedenlerle önemli sorunlarla karşılaşmaktadır. Bu konuda aşağıda belirtilen konularda gerekli yasal ve idari düzenlemelerin yapılması yararlı olacaktır.

• Toprak koruma kurullarının, karar alma ya da görüş bildirme işlevleri konusu açıklığa kavuşturulmalıdır.
• Toprak koruma kurulları, gerekli çalışmaları yürütebilecek mali yapıya kavuşturulmalıdır
• Toprak koruma kurulu bünyesinde toprak konusunda uzman kişilerin temsiline ve katılımı seçime bağlı olan üniversite temsilcilerinin kurulda yer almasına özen gösterilmelidir.
• Toprak koruma kurulu üyelerine daha rahat bir çalışma ortamı sağlanmalı, kurul üyeleri her türlü baskıdan uzak karar verebilmelidir.
• Doğru ve sağlıklı karar alabilmek için arazilere ilişkin detaylı toprak etüt ve haritaları bilgilerine dayalı raporlar hazırlanmalıdır.
• Toprak koruma kurullarında alınan kararların izlenmesi sağlanmalı ve yaptırım uygulamasındaki sorunlar giderilmelidir.
• Toprak koruma kurulu üyeleri, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı‘nca çıkarılan "talimat, genelge" gibi açıklayıcı düzenlemeler hakkında zamanında bilgilendirilmelidir.
• 5403 sayılı Yasanın 20. ve 21. maddelerinde yer alan cezaların uygulanması, izinsiz yapıların yıkımı ve bozulan arazilerin eski durumuna getirilmesi konularında yapılması gerekli işlemler açıklığa kavuşturulmalı ve uygulanmalıdır.

- Toprak koruma kurulu kararlarına erişim konusunda 4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunu hükümleri eksiksiz uygulanmalıdır.

- Bakanlık, üniversiteler, ilgili meslek ve sivil toplum örgütleri yasanın uygulanmasını kolaylaştırmak ve etkinleştirmek amacıyla kamuoyu oluşturmak üzere ortak çalışmalar yapmalıdır.

- "Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu" kapsamındaki uygulamaları, sorunları ve çözüm önerilerini içeren benzeri toplantılar ülke düzeyinde ilgili tüm kesimlerin katılımıyla daha sıklıkla düzenlenmelidir.

Kamuoyuna saygı ile duyurulur.

ÇALIŞTAY DÜZENLEME KURULU

Prof. Dr. İlhami ÜNVER                  (AÜZF)           Düzenleme Kurulu Başkanı

Hakan ÖZTÜRK                              (TKB)             Düzenleme Kurulu II. Başkanı

Baki Remzi SUİÇMEZ                     (TTBD)          Düzenleme Kurulu Sekreteri

Doç. Dr. Melahat AVCI BİRSİN    (ZMO)            Düzenleme Kurulu Saymanı