TİMUR SOYKAN

MUĞLA - DALAMAN'da sıradan bir gün. Dalaman Çayı, denize doğru uzanan ovaya alüvyonlu toprakları, yani bereketi getiriyor. Burası yüzyıl başında binbir emekle kurutulan eski bataklıklara kurulu Dalaman TİGEM (Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü). Dalaman ilçesi, TİGEM çiftliğinin kapısı ile ikiye bölünmüş gibi: Bir yanda betonlaşmanın kurbanı ilçe merkezi. Diğer yanda ise dünyanın en büyük 17'NCİ ÇİFTLİĞİNİN ARAZİSİ, YANİ BÖLGENİN AKCİĞERLERİNİ OLUŞTURAN FARKLI TÜRDE 150 BİN AĞAÇ, KIZILAĞAÇLAR, PALMİYELER, OKALİPTÜSLER, AVAKADO, MANDALİNA, PORTAKAL BAHÇELERİ, TEPELER, MERALAR, KUMSALLAR, KÖYLER UZANIYOR. ÇİMENLERİN SERİN KOKUSUNA KARIŞAN LİMON KOKUSU, ERKENCİ LİMON ÇEŞİDİ 'interdonata'LARDAN. NARENCİYE AĞAÇLARI, DALAMAN İLÇE MERKEZİ BÜYÜKLÜĞÜNDEKİ TİGEM ÇİFTLİĞİNİN, 6 BİN DEKARINI KAPLIYOR. 72 BİN AĞAÇTAN TOPLANAN 8 BİN 500 TON ÜRÜN, YURTİÇİ VE YURTDIŞINA ATILIYOR. AĞAÇLARIN YEŞİLİNİN BİTTİĞİ YERDE BUĞDAY TARLASI BAŞLIYOR. YEŞİL BUĞDAY FİLİZLERİN YERİNDE ÜÇ AY ÖNCE MISIR, ALTI AY ÖNCE AYÇİÇEKLERİ VARDI. ÇİFTLİK BÖLGE ÇİFTÇİLERİNE DE TOHUM VE DAMIZLIK SAĞLIYOR.

AMA DALAMAN TİGEM SON GÜNLERDE ÜRÜNLERİ DEĞİL, KADERİ İLE KONUŞULUYOR. BAKANLAR KURULU'nun 31 Ocak 2006 tarihli kararı ile Dalaman TİGEM'İ DE İÇİNE ALAN 300 BİN DEKARLIK ALAN 'Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi' İLAN EDİLDİ. TURİZM BAKANLIĞI YATIRIM VE İŞLETMELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ'nün Dalaman Yaşam Kenti Projesi kitapçığına göre bölgede Eko-Kent, Sağlık-Kent, Klima-Kent, Golf-Kent oluşturulacak. Burada hobi villaları, butik oteller, spor tesisleri, golf alanları yükselecek. Tarım-İş Sendikası. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Tarım ORKAM Sen ve TEMA Vakfı ise projeye karşı güçbirliği yaptı.

'ZATEN HER YER BİNA OLDU'

Dalaman TİGEM'E AİT EKİLEBİLİR ARAZİNİN YÜZDE 65'ini birinci sınıf tarım arazileri oluşturuyor. 10 bin dekar da ikinci sınıf tarım arazileri. İşletmedeki arazinin büyük çoğunluğu 'MUTLAK VE DİKİLİ TARIM ARAZİSİ' niteliğinde.

Ağaçların arasında gezinen 1990 yılından beri TİGEM'DE ÇALIŞAN 44 YAŞINDAKİ ADNAN ARSLAN VE KÖPEĞİ ROKİ. BEKÇİLİK YAPIYORLAR. HAFTADA ALTI GÜN 24 SAAT, BAHÇEDE VE KÜÇÜK KULÜBESİNDE BEKLİYOR. BİR GÜN DE KÖYDEKİ EŞİ VE İKİ KIZININ YANINA GİDİYOR. AMA ŞİKâYETÇİ DEĞİL. ARSLAN, "BURAYI ÇOK SEVİYORUM. TOPRAĞI ÇOK BEREKETLİ. DALAMAN'ı, çevreyi hep doyurdu. Şimdi burayı turizme açacaklarmış. Yazık günah, zaten her yer bina oldu. Hem bizler, ne iş yapacağız" diye soruyor. Arslan'IN BİRKAÇ YÜZ METRE İLERİSİNDE 3. SELİM'in annesi için yaptırdığı yapının kalıntıları, arazinin içine dağılmış vaziyette çok sayıda antik mezar bulunuyor.

Tarlalardan birinde su miktarını kontrol eden Murat Ermanlı üzgün: "Burasını zengine satarlarsa köylü aç kalır. Hayvanlarımızın yemini, evimizin şifalı otunu buradan toplarız. Burasının kapısı herkese açık. Turizm gelirse sadece zenginlerin olur."

Dalaman'IN TOHUMU

DALAMAN TİGEM AYNI ZAMANDA TOHUM YETİŞTİRİLEN İŞLETME, 2004'te Türkiye'NİN DÖRT YANINA 3 BİN TON BUĞDAY TOHUMU, 29 KENTE MISIR TOHUMU GÖNDERDİ. ÇİFTÇİNİN İLGİ GÖSTERDİĞİ DAMIZLIK DÜVELERDE DÜNYADA İLK 10'a giren boğaların spermleri kullanılıyor. Yılda 3 bin 500 ton süt üreten sağımhanede çalışan Mahmut Özkan "Her yer otel oldu zaten" diye yakınıyor. "Bıraksınlar da biz çiftçiler, köy çocukları için çalışacak yerler kalsın." Arazinin verimli olmayan alanları arıcılıkta kullanılıyor. Çiftlikteki 1333 dekarlık kumsal ise kaplumbağaların yaşam alanı.

Tarımsal desteklenmelerden faydalanmayan Dalaman Tarım İşletmesi, 2003'TE 1 TRİLYON 127 MİLYAR, 2004'te 855 milyar lira net kâr etmiş. Kadrolu 164 personel var. Ayrıca bölgedeki 500 ailenin geçimini sağlıyor.

Bakanlar Kurulu kararının Dalaman TİGEM'İN TURİZME AÇILMASIYLA İLGİLİ BÖLÜMÜNÜN İPTALİ İÇİN DAVA AÇAN TARIM-İŞ SENDİKASI HUKUK MÜŞAVİRİ AHMET VEFA GÜNTÜRKÜN TEPKİLİ: "İKİ KEZ YÜRÜTMEYİ DURDURMA TALEBİNDE BULUNDUK. ANCAK İKİSİNDE DE REDDEDİLDİ. BAKANLAR KURULU DALAMAN'la ilgili kararı alırken ekonomik, jeolojik, sosyolojik bir araştırma yapmamış, tapu kayıtları bile incelenmemiş."

Tren geçmeyen ilk tren garı

En yakın raylara kilometrelerce uzak olan Dalaman'IN TARİHİ BİR GAR BİNASI VAR. ŞU ANDA DALAMAN TİGEM'in bulunduğu arazi, 3. Selim'İN TARAFINDAN ANNESİ MİHRİŞAH SULTAN'a armağan ettiği topraklar. Çiftliği 1905-1928 yılları arasında Mısır Hıdivi Abbas Paşa yönetti. Av merakı ile tanınan paşa, Dalaman'A BİR AV KÖŞKÜ, MISIR'a ise tren garı yaptırmak istedi. İki işi de Fransızlara verdi. Ancak projeler karıştı, yapım malzemeleri yanlış yerlere gönderildi. Mısır'A AV KÖŞKÜ, DALAMAN'a ise dünyanın tren geçmeyen ilk tren garı yapıldı. Bu hatalı başlangıca karşın Mısır Hıdivi, Dalaman'I KURTARAN KİŞİ OLDU. PAŞANIN BAŞLATTIĞI ÇALIŞMA YILLARCA SÜRDÜ AMA SONUNDA SİVRİSİNEKLERİYLE ÜNLÜ BATAKLIKLAR KURUTULDU VE BÖYLECE BUGÜN TİGEM'in içinde kalan dünyanın en verimli toprakları ortaya çıktı.

'EKOTARIM YAPACAĞIZ'

Dalaman Belediye Başkanı Beyhan Korkut, Dalaman TİGEM yerine Turizm Kenti kurulması projesine karşı çıkan sivil toplum örgütlerine bir metrekare verimli tarım toprağının heba edilmediğini söyleyerek karşı çıktı. Korkut, "Projeye iyi baksınlar. Verimli tarım toprakları daha da iyi değerlendirecek. Sit bölgesinde, tarım toprağında bir tek proje yok. Çorak yamaçlarda ve tepelerde proje oluşturuluyor. Anket yaptırdım Dalaman halkının yüzde 100'Ü BU TURİZM KENTİNİ İSTİYOR. YÜZDE 80'i de TİGEM'DEN NEFRET EDİYOR. ÇÜNKÜ TİGEM'in hiçbir getirisi yok. TEMA Vakfı müsterih olsun. Şu andakinden çok daha fazla ağaç olacak. Tuzlu topraklar golf alanları ile çimlenecek. Her karış toprağı korumak bizim görevimiz. İspanya 700 km sahille 80 milyar dolar turizm geliri elde ediyor. Biz sadece Muğla'DAKİ 1124 KİLOMETRE SAHİLLE YILLIK 15 MİLYAR KAZANIYORUZ."