Sayı: 46
2002

Giriş

Bu kitabın okuyucuları, insanoğlunun zamana koyduğu yapay bölümlemelerden en büyüğü olan "yüzyıl" ın değişimine tanık oldular.

Elbette " Dünyada değişmeyen tek şey değişimin kendisidir". Uygarlığın geçirdiği bunca aşamadan sonra, değişimin gelişimi doğurması beklenir. Türkiye hızlı bir değişim süreci yaşıyor, ancak değişimin kalkınma, sosyal adalet, sosyal güvenlik, hukukun üstünlüğü gibi olumlu süreçleri barındırmadığı ortada. İnsanlar her geçen gün yoksullaştıklarmı, yaşam alanlarının daraldığını, kendi öznel yaşamlarında ve açıkça hisseder konumdalar...

Buna karşın, basının "inkar edilemez katkıları" ile yıllardır süregiden bilinç kaydırması, ulusun bizzat kendisinin, ulusal çıkarı tanımlamasını giderek zorlaştırır konuma soktu. Bugünlerde tarihin kayıt cihazı, "Türkiye`nin stratejik konumu" nedeniyle "yabancı dostlarımızdan gelen kaynaklar"ın tüm ülkeyi sevince boğmasını kaydetme telaşında... Kimse alınan paraların türlü bedellerle ödeneceğini, yaşanan krizlerde borç ana para ve özellikle faiz ödemelerinin ne denli anahtar bir role sahip olduğunu sorgulamıyor. Borcu çevirmek için ülkenin yıllardır yatırım yapmadığı, işsizliğin dayanılmaz boyutlara ulaştığı, devalüasyonların kimleri varsıllaştırırken kimleri yoksullaştırdığı tartışma konuları dışında...

Başka bir bilinç kaydırma alanı da, ülkenin ortak aklının "ötekiler" kavramsallaştır-masında ortaya çıkıyor. Hemen herkesin bir öznel "öteki" alanı yanında, giderek or-taklaştırılmaya çalışılan "ötekiler" de var. Aynı yoksulluğu paylaşan milyonlarca insan, yoksulluğunun nedeni olarak kendilerine sunulan diğer yoksulları suçluyorlar: " verimsiz - tembel ve vermeden almaya alışmış köylüleri" ...

Bu çalışmanın yalnız ve yalnız bir tek amacı, şu gerçeğin altını çizmektir : Ülkenin ve ulusun giderek içine düştüğü yoksulluğun nedeni, eski adı emperyalizm, yeni adı küreselleşme olan süreçlerle ilintilidir. Buna koşut olarak, çöküş sürecinden çıkar sağlayan kesimler bir tarafa bırakıldığında, emeğiyle geçinen herhangi bir sınıfın ülkeye yük olduğunu savunmak, açık bir bilinç teslimiyetinin göstergesidir.

Köylünün bu ülkenin temeline neler kattığını görmek için tarih okumak yeterli... Onca yoksulluğu içinde, "O" nün katığını bizlere sunmak için nasıl çırpındığını görmek için, daha ne kadar aracımızın bir köy yakınında kara saplanmasını bekleyeceğiz ?

Bu çalışmayı, yüzyıllardır sömürülen - cepheden cepheye sürülen - ülkenin ortak nimetlerinden en az yararlanabilen - koşulları nedeniyle gelişemeyen - hor görülen ; ama yinede gönlünü bu ülkeden ayırmayan milyonlarca köylüye armağan ediyorum.

Kızılay, 04 Ocak 2002

Gökhan GÜNAYDIN

Sunuş

2002 yılının Ocak Ayı içerisinde bulundu umuz şu günlerde, Türkiye`de tarım öğretimine başlamanın 156. yıldönümünü kutluyoruz. Ancak hemen belirtmeliyiz ki, sektörün içinde bulunduğu durum nedeniyle, kutlamalar epey bir süredir coşku havasını taşımaktan uzak...

Türkiye, çeyrek yüzyıla yakın bir süredir neoliberal politikalarla yönetiliyor. Bu sürenin son dilimi, sermaye hareketlerinin serbest olduğu bir ortamda geçirildi. Son üç yılda ise, IMF politikaları koşulsuz uygulanıyor...

Ülkede yaşanan bu temel politika değişimleri, aslında küresel sürecin taleplerine yanıt verme niteliğini taşıyor. Bu bağlamda da ulusal olmaktan uzak ve küreselleşme - özelleştirme - yerelleşme ayakları ile birlikte yürüyor..

Çeyrek yüzyıllık uygulamanın sonuçları, ülkede her alanda dışa bağımlı bir yapının doğmasına yol açtı. Ancak özellikle sermaye hareketlerinin neredeyse sınırsız serbestleştirilmesi ve IMF politikalarının koşulsuz uygulanması, yıkıcı sonuçlar ortaya çıkardı. Son 14 ayda yaşanılan iki büyük kriz, yaşamın her alanını derinden sarstı. Toplumun hemen tüm kesimleri, politikaların bedelini ödüyor...

Türkiye`nin dünyada açlık gerçeğini yaşayan ülkelerden birisi olduğu, artık gizlenemez bir şekilde ortaya çıktı. 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı verilerine göre, "sağlıklı bir hayat sürdürebilmek için gerekli olan minimum gıda harcama düzeyine sahip bulu-namama durumu" olarak tanımlanabilen mutlak yoksulluk oranı, 1994 itibariyle yaklaşık % 8`dir. Mutlak yoksulluk oranı kırsal ve kentsel yerler için sırasıyla % 11.8 ve % 4.6`dır. Gıda ve diğer tüketim ihtiyaçlarını bir bütün olarak dikkate alan temel gereksinimler yaklaşımına göre yoksulluk riski altında bulunan nüfusun oranı % 24 civarındadır. Bu oranın, yaşanan krizler ve yükselen işsizlik olgusu ile çok daha yukarılarda olduğunu söylemek olanaklı.

Yaşanan süreçten, tarım sektörü ve çalışanları derin yaralar aldı. Gelişim sağlamak bir yana Türkiye, geleneksel tarımcı niteliğini de yitirir bir konuma geldi. Birçok üründe üretim düşme eğilimine girdi, dışalım miktarları arttı. Tarımsal KiT`ler özelleştirildi, köylü eşitsiz koşullarda "piyasa" ile karşı karşıya bırakıldı. Bu coğrafyanın yüzyıllardır her alanda yükünü çeken Anadolu köylüsüne, "ülke üzerine yük" suçlaması yüklenildi, uygulanan sömürü tahammül edilemez boyutlara ulaştı.

TMMOB Ziraat Mühendisleri ODASI, "Tarım Politikaları Yayın Dizisi" nin üçüncü kitabı olan "Küreselleşme ve Tarım" ile süreci deşifre etmeyi amaçlıyor. Kitabın yazarı ve aynı zamanda ODA`mızın Yönetim Kurulu üyesi olan Gökhan GÜNAYDIN, tarımcı - hukukçu ve iktisatçı yetkinliği ile sorunsalı ele alıyor, küreselin belirleyici gücünü ve Türkiye iktisat politikalarının sürece koşut dönüşümünü, belgeleriyle birlikte gözler önüne seriyor. Sayın GÜNAYDIN`a bu nitelikli ve titiz çalışması için teşekkür ediyorum.

Prof. Dr. Gürol ERGİN TMMOB Ziraat Mühendisleri ODASI

Yönetim Kurulu Başkanı

Türkiye tarımına yararlı olması dileğiyle, saygılarımla

İcindekiler

I. GİRİŞ l

II. BRETTON WOODS KURUMLARININ DÖNÜŞÜMÜ (S.2)

1. Uluslararası Para Fonu (IMF) (S.3)
2. Dünya Bankası (S.4)
   1. Büyüme Yıllan : 1946 - 1960 (S.4)
   2. Büyümeyle Birlikte Yeniden Bölüşüm : 1960 - 1980 (S.5)
   3. Yapısal uyum Yıllan : 1980 - 2000 (S.7)
   4. İyi Yönetişim 2000 ve sonrası (S.8)

III. TÜRKİYE`DE UYGULANAN SİYASALAR (S.9)

1. 1923-1946 (S.9)
2. 1946 - 1960 (S.10)
3. 1960 - 1980 (S.12)
4. 1980 - 2000 (S.15)
5. 2000 ve sonrası (S.18)

IV. İSTİKRAR PROGRAMLARI METİNLERİ (S.20)

1. ULUSLARARASI PARA FONU (IMF) NiYET MEKTUPLARI (S.20)
   1. 19 Aralık 1999 Tarihli Niyet Mektubu (S.21)
   2. 10 Mart 2000 Tarihli Niyet Mektubu (S.23)
   3. 22 Haziran 2000 Tarihli Niyet Mektubu (S.24)
   4. 18 Aralık 2000 Tarihli Niyet Mektubu (S.25)
   5. 30 Ocak 2001 Tarihli Niyet Mektubu (S.26)
   6. 3 Mayıs 2001 Tarihli Niyet Mektubu (S.26)
2. GÜÇLÜ EKONOMİYE GEÇİŞ PROGRAMI (S.28)
3. DÜNYA BANKASI PROJE ANLAŞMALARI (S.36)

V. TÜRKİYE TARIMININ KRİZLERE DUYARLI SOSYO - EKONOMİK YAPISI (S.38)

1. Genel Ekonomik Yapı içinde Tanmın Yeri (S.38)
2. Kırsal Nüfusun Değişimi (S.39)
3. Sivil istihdamın Değişimi (S.39)
4. Toprak - Mülkiyet İlişkileri (S.40)
5. Üretici Örgütlenmesi (S.41)
6. Tarımsal Ürünlerin Pazarlarıma Süreçleri (S.42)

VI. İSTİKRAR PROGRAMLARININ TARIM SEKTÖRÜNÜ ETKİLEME BİÇİMLERİ (S.43)

1. TARIM KAMU YÖNETİMİNİN DEĞİŞİMİ (S.44)
2. DESTEKLEME SİYASALARININ DEĞİŞİMİ (S.47)
   1. Dünya Ticaret Örgütü ve Tarımsal Destekleme Araçları (S.47)
   2. Dünyada Uygulanan Destekleme Siyasalan (S.49)
      1. ABD`de Uygulanan Destekleme Siyasalan (S.49)
      2. AB`de Uygulanan Destekleme Siyasalan (S.50)
      3. Diğer ülkelerde Uygulanan Destekleme Siyasalan (S.51)
      4.  Türkiye`de Uygulanan Destekleme Siyasalan (S.52)
   3. Doğrudan Gelir Desteği uygulamaları (S.54)
      1. ABD DGD Uygulamaları (S.55)
      2. AB DGD Uygulamaları (S.55)
      3. Meksika DGD Uygulamaları (S.55)
      4. 6.2.3.4 Türkiye DGD uygulamaları (S.58)
3. ÖZELLEŞTİRMELER (S.64)
   1. TSKB Tasfiyesi (S.66)
   2. TCZB Özelleştirmesi ve Görev Zararı (S.69)
   3. Gübre`de Özelleştirme (S.72)
   4. Şeker`de Özelleştirme (S.73)
   5. Tütün`de özelleştirme (S.80)
4. ÜRETİM VE DIŞ TİCARET YAPISINA ETKİLERİ (S.84)
5. MÜLKİYET İLİŞKİLERİNE ETKİLERİ (S.85)
6. EMEK PİYASASI ÜZERİNE ETKİLERİ (S.89)

VII. SONUÇ VE GENEL DEĞERLENDİRME (S.92)