Sayı: 47
2001

Sunuş

1980. Yılından bu yana sürdürülen `yapısal uyarlama politikaları`, gelişmekte olan ülkeleri .küresel sermayenin küreselleşme istemine uygun hale getirmek amacı gütmüştür. Bu çerçevede, gelişmekte olan ülkelerin üretim güçleri, öncelikle KİT sistemi tasfiye edilerek zayıflatılmıştır. Küreselleşmeye uyarlanma politikaları, ülkemizi bir yandan küresel şirketlerin pazarına dönüştürürken, bir yandan da üretim alanlarımızın, bu şirketlerin küresel iş stratejileri neyi gerektiriyorsa o yönde yönetilmesini zorlamıştır. Ulusal değil küresel amaçlan için yönetme baskısı, KİT sisteminden sonra merkezi yöntemini örgütlenme biçimini ve siyaset - yönetim yapısını da etkilemektedir. Üretim alanlarından üretim kararlarına, yönetsel ve siyasal karar verme sisteminden bakanlık tipi örgütlenme ve parlamenter demokrasinin temel kurallarına kadar tüm ulusal örgütlenme, küresel stratejilerin baskısı altındadır. Bu baskı, bir yandan IMF standby - niyet mektuptan, Dünya Bankası kredi anlaşmalarıyla, bir yandan Avrupa Birliği katılım belgeleri, OECD `regulasyon reformları`yla genişletilmektedir. Uygulamanın araçları ise, zarnan zaman 15 günde 15 yasayla sıkıştırılmış bir yasama gündeminde yürürlüğe konulan yeni yasalar olmaktadır.

Ekonomi, siyaset ve yönetim dünyamızı, aynı anda ve kapsamlı biçimde, ulusal amaçlardan küresel amaçlara bağımlı kılan bu gelişmeler, tek tek ana ve alt sektör örneklerinde tüm boyutları ile açıkça izlenebilmektedir. Gelişmeleri olanca yalınlığı içinde görmek bakımından uygun bir yöntem, süreci tek tek sektör üzerinde incelemektir.

Bu çalışma, şeker sektöründeki gelişmeleri anlamak üzere, bir uzmanlık çalışması olarak okunabilir. Ama daha doğru olan, bu çalışmanın üretim alanlarımızı küresel stratejilere doğrudan bağlama serüvenini anlatan ve bunun için şeker sektöründen yararlanan bir inceleme olarak okunmasıdır. Çalışma, özelleştirme ile başlayan sürecin, dışa bağımlılık ile sonuçlandığını göstermektedir. Şeker örneğinde, özelleştirmelerle doğan açığın özellikle Avrupa Birliği ülkelerinden karşılanmasıyla ülkemiz tam bir pazara dönüşmekte; mısırdan üretilen nişasta bazlı şekere dönülmesiyle ürün deseni dış unsurlar lehine değiştirilmekte; temel yem kaynaklarından birinin kurutulmasıyla hayvancılık bir darbe daha almakta; sektörde çalışan 30 bin işçi işlerini yitirmektedir.

Küresel sözde işbölümü, yalnızca ekonomik ve toplumsal yapıyı alt-üst etmekle kalmamaktadır. Siyasal - yönetsel sistemi de küresel amaçlara uygun hareket edecek biçimde yeniden kurmaktadır: Şeker Kurumu ve bunun karar organı Şeker Kurulu, bu yeniden kuruluşun organlarıdır. Küresele uyarlanmış yönetim yapısı, yalnızca yerli sermayeye değil yabancılara da kamu adına karar gücü vermiş durumdadır. Şeker Kurulu 7 üyelidir; iki üye Türkiye`deki fabrikalarında son üç yıllık ortalama üretimi en yüksek iki şirketten gelen temsilcilerdir. Hemen hemen bütün temel sektörlerde yaygınlaşan `üst kurullar`,ekonomiyi siyaset mekanizmasından ayırma savıyla kurulmaktadır. Gerçekten de bunlar `ekonomi`yi siyasetten ayırmaktadırlar; ekonomiyi, ulusal siyasetten ayırmakta ve küresel siyasete bağlamaktadırlar. Küresel siyasetin baş rol oyuncuları küresel şirketlerdir; bu şirketlerin temsilcileri governance modeli üzerinden işte bu üst-kurullarda kamu iktidannı tekellerine almaya başlamışlardır. Türkiye Şeker Sektörü Analizi, Sn. Gökhan GÜNAYDIN`ın özenli çalışmasıyla tarihe tanıklık belgemiz ve küreselleşmeye müdahele aracımızdır.

KİGEM - TMMOB / ZMO

İcindekiler

1. Giriş (S.3)
   1. Osmanlı`dan devralınan ekonomik-toplumsal yapı (S.3)
2. Şeker Sanayi`nin Tarihçesi (S.4)
   1. Dünya`da Şeker Sanayi (S.4)
   2. Osmanlı Devleti`nde Şeker Sanayi (S.5)
   3. Türkiye Cumhuriyetinde Şeker Sanayi (S.6)
3. Şeker Sektörünün Durumu (S.9)
   1. Dünyada Şeker Sektörü (S.9)
   2. Avrupa`da Şeker Sektörü. (S.11)
   3. Türkiye`de Şeker Sektörü (S.12)
      1. Şeker Pancarı Üretimi (S.12)
      2. Şeker Üretimi (S.15)
      3. Sektörün Yarattığı Katma Değer (S.16)
4. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş (S.17)
5. Nişasta Bazlı Şekerler (NBŞ) (S.20)
6. Türkiye Şeker Sektöründeki Son Gelişmeler (S.22)
   1. Üç Fabrikanın Özelleştirilmesi (S.22)
   2. 09 Aralık 199 Tarihi Niyet Mektubu  (S.23)
   3. 22 Haziran 200 Tarihi Niyet Mektubu (S.23)
   4. 18 Aralık 200 Tarihi Niyet Mektubu (S.23)
   5. Özelleştirme Yüksek Kurulu`nun 20.12.200 Tarih, 2000/92 Sayılı Kararı (S.24)
   6. Şeker Kanunu (S.24)
7. Sonuç ve Genel Değerlendirme (S.25)