Sayı: TEKNİK Y
2011

Sunuş

ÖNSÖZ

 

Pamuk, tarım ürünleri arasında yüksek katma değer ve istihdam yaratan, tarım – sanayii bütünleşmesinde öncü rol oynayan, dünya tarım ticaretinin başta gelen tartışma konusu olagelmiş önemli bir üründür.

Yetişebilmesi için gereksinim duyduğu ekolojik koşulların getirdiği sınırlamalar nedeniyle dünya pamuk üretiminin % 80`i, içlerinde Türkiye`nin de bulunduğu az sayıda ülke tarafından gerçekleştirilmektedir.   

Dünyada pamuk üretim alanların en geniş olduğu ülke Hindistan`dır. Ardından sırasıyla Çin, ABD, Pakistan, Özbekistan ve Brezilya gelmektedir. Dünyada en çok pamuk üreten ilk 7 ülke sırasıyla Çin, Hindistan, ABD, Pakistan, Brezilya, Özbekistan ve Türkiye`dir. Avustralya ve İsrail`den sonra en yüksek verim değerlerine sahip üçüncü ülke olan Türkiye, ekim alanı açısından sekizinci, tüketimde dördüncü ve dışalımda ikinci sıradadır. Ayrıca GDO`suz pamuk üretimi yapan ülkeler değerlendirildiğinde Türkiye, bu alanda en verimli pamuk üretimi gerçekleştiren ülkedir. Ancak 2009/10 sezonunda ülkemizde pamuk ekim alanları azalmış ve Türkiye 13. sıraya gerilemiştir.

Dünya pamuk ticaretinde net dışalımcı ve net dışsatımcı ülkelerin ayrışması ilgi çekicidir. Buna göre; Çin, Türkiye, Bangladeş, Endonezya ve Pakistan net dışalımcı ülkeler iken; ABD, Hindistan, Özbekistan, Brezilya ve Avustralya net dışsatımcı ülkeler olarak öne çıkmaktadır.

2005 yılı DTÖ görüşmeleri, 13 – 18 Aralık 2005 tarihlerinde Hong Kong`da yapılmıştır. Tarımın geneli ile ilgili bir niyet bildiriminden öteye gitmeyen ve Cenevre görüşmelerine konuyu erteleyen Hong Kong Turu`nda şu kararlar alınmıştır:

"Gelişmiş ülkeler tarafından sağlanan ihracat sübvansiyonları 2006 yılı sonu itibariyle kaldırılacaktır. Gelişmiş ülkeler, en az gelişmiş ülkelerin pamuk dışsatımına, uygulama döneminin başlamasından itibaren tarifesiz ve kotasız pazara giriş olanağı tanıyacaklardır. Pamuk için verilen iç destekler ise, tarım müzakerelerinde belirlenecek genel indirime göre daha yüksek oranlı ve daha kısa süreli bir indirime tabi tutulacaktır."

Bu kapsamda AB önerinin sübvansiyonların kaldırılmasıyla ilgili ticari hükümlerine destek vermiştir. ABD ise, pamuk üretiminde ortaya çıkan olumsuz durumun sadece sübvansiyonların sonucu olmadığını savunarak, soruna gerçek bir çözüm bulunmak isteniyorsa, pamuk, sentetik iplikler ve son ürünleri bir bütün olarak ele alıp, sübvansiyonlar da dahil olmak üzere, tarifeler ve tarife dışı engellerin birlikte kaldırılması gerektiğini ifade etmiştir.

Sonuç olarak, ülkelerin kendi üreticilerine vermiş oldukları destekler arasındaki ciddi farklılıklar ortadan kalkmamıştır. Süreç, gelişmiş ülkeler lehine ve gelişmekte olan ülkelerin aleyhine işlemiştir. DTÖ Tarım Anlaşmasının, dünya tarım ürünleri ticaretinde adil ve serbest piyasa mekanizması prensiplerine dayalı bir sistem oluşturma hedefine ulaşılamamıştır.

Özellikle, ABD, Yunanistan ve İspanya gibi gelişmiş ülkeler kendi pamuk üreticilerine çok ciddi destek sağlamaktadırlar. Bu ülkelerden ABD, 50-60 Cent/Lb (Menphis) seviyelerinde olan pamuk fiyatlarının %45`i, Yunanistan %110`u, İspanya %140`ı kadar üreticisine destek vermektedir.

Öte yandan, DTÖ Anlaşmazlıkların Halli kapsamında ABD ile Brezilya arasında devam eden ve ABD tarafından pamuk üreticilerine sağlanan iç destekler ve ihracat sübvansiyonlarını konu edinen dava ABD aleyhine sonuçlanmış ve DTÖ ABD`nin Brezilya pamuk üreticilerinin zararını karşılamasına karar vermiştir. Dava sonucu olarak iç destek ve sübvansiyonların azaltılmasının dünya pamuk fiyatlarını daha da yükseltebileceği tahmin edilmektedir.

Son yıllarda dünya pamuk üretiminin ve stoklarının gerilemesi fiyatlar üzerinde yukarı yönlü bir hareket başlatmıştır. Pakistan ve Hindistan‘daki zorlu hava koşulları ve Çin‘in pamuk hasadından daha az ürün elde etmesinin ardından ise 2010 yılında dünya pamuk fiyatları, son 150 yılın en yüksek seviyesine çıkmıştır. 2010/11 döneminde pamuk üretiminin artarak 25 milyon tona ulaşması öngörülmektedir. Üretimin artması ve ihtiyaç duyulan pamuk miktarının karşılanmasıyla, fiyatlardaki artışın da sona ermesi beklenmektedir.

Dünya tarım ticareti ikliminde, Türkiye`nin pamuk alanında karşılaştırmalı üstünlüklerden yararlanabilmesi, maliyetlerin indirgendiği rekabetçi bir ortam yaratmaya yönelik yapısal önlemler ve destekleme politikalarının buna göre düzenlenmesi ile olanaklıdır. Bu doğrultuda, söz konusu amaca ulaşmak için gerekli bilimsel bilgiyi kullanıcıların yararına sunmayı amaçlayan "Pamuk Tarımının Temelleri" başlıklı kitabımızın ikinci baskısını yapıyor olmaktan mutluluk duyuyoruz.

Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet MERT tarafından yoğun ve titiz bir çalışma sonucunda kaleme alınan yapıt, hem akademik dünya hem de üretim alanında çalışanlara güncel ve kapsamlı bilgiler sunan bir içeriğe sahip.   

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası olarak kitabın yazarı Prof. Dr. Mehmet MERT`e, ziraat mühendisliği mesleğine ve tarım camiasına yaptığı bu önemli katkıdan dolayı içten teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Yararlı olması dileğiyle,

Dr. Turhan TUNCER

Başkan